Σειρά ομοιοτήτων, αλλά και κάποιες διαφορές παρουσιάζει η Χρυσή Αυγή με το ναζιστικό κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ, NSDAP, όπως προκύπτει από μελέτη με τίτλο «Συγκριτική ανάλυση της λογικής της εκστρατείας της Χρυσής Αυγής και του ναζιστικού κόμματος του Χίτλερ (NSDAP). Εξέλιξη ή οικειοποίηση;».
Την έρευνα πραγματοποίησε και συνέταξε η Κυριακή Φιλιππάκου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών/ ερευνήτρια της Ομάδας Έρευνας «Ρητορική, Επικοινωνία και Πειθώ» του Πανεπιστημίου Πειραιά, και θα παρουσιαστεί αύριο Δευτέρα σε ημερίδα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά με τίτλο «Διεθνείς Κρίσεις, Ήπια Ισχύς και Στρατηγική Επικοινωνία», από την Ομάδα Έρευνας «Ρητορική, Επικοινωνία και Πειθώ».
Όπως σημειώνεται στην έρευνα, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ οικονομικής κρίσης και δημοσιονομικής κατάρρευσης, κατάσταση που ξεδίπλωσε μια μεγάλη λίστα προβλημάτων.
«Στο ίδιο χρονικό διάστημα, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη άνοδος της ισχύος του κόμματος της Χρυσής Αυγής, ενός εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος με εμφανείς αναφορές στο ναζιστικό καθεστώς. Ο παραλληλισμός της υφιστάμενης κατάστασης της Ελλάδας με της Γερμανίας του 1919 μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, σε συνδυασμό με την άνοδο των ναζιστικών κομμάτων και στις δύο χώρες, ήταν αναπόφευκτος και επόμενος» σημειώνεται στη μελέτη.
Όπως επισημαίνει η κα Φιλιππάκου, ο τρόπος που το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος, διαχειρίζεται την κρίση στην Ελλάδα, οι τακτικές που ακολουθεί και η γενικότερη στρατηγική του, μοιάζουν κατά πολύ με τις αντίστοιχες του Χίτλερ.
Το βασικό ερώτημα εκφράζεται ως εξής: «Ο ίδιος ο αρχηγός του ελληνικού κόμματος δεν αρνείται την πηγή έμπνευσής του, που είναι ο Χίτλερ, ισχυρίζεται όμως ότι το ελληνικό κόμμα αποτελεί εξέλιξη και συνέχεια του γερμανικού (NSDAP). Όμως, η αυτούσια πολλές φορές υιοθέτηση της ναζιστικής στρατηγικής από τη Χρυσή Αυγή θέτει ένα σημαντικό δίλημμα: Πρόκειται όντως για εξέλιξη ή η πιστή αντιγραφή των ναζιστικών προτύπων είναι αποτέλεσμα οικειοποίησης, συνειδητής και στοχευμένης αντιγραφής;».
Όσον αφορά στο μοντέλο της πολιτικής εκστρατείας της Χρυσής Αυγής, σημειώνει η ερευνήτρια, τίθεται το ερώτημα εάν εντάσσεται στο φαινόμενο της «απόλυτης στρατηγικής προσαρμογής» ή αν εμφανίζει το φαινόμενο της «Αμερικανοποίησης της ατελούς στρατηγικής προσαρμογής».
«Σε περίπτωση που η Χρυσή Αυγή υιοθετεί απλά το μοντέλο του NSDAP, της στρατηγικής προσαρμογής, συμπερασματικά οδηγούμαστε στην περίπτωση της εξέλιξης του ναζιστικού κόμματος. της υιοθέτησης δηλαδή βασικών στοιχείων του, αλλά με προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα. Που σημαίνει ότι το ελληνικό κόμμα δρα όπως και το γερμανικό, λόγω παρόμοιων κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών συνθηκών.Σε περίπτωση όμως που η Χρυσή Αυγή, ιδρύθηκε κατ’ εικόνα του γερμανικού κόμματος και αποσκοπεί στο καθ’ ομοίωσιν, αν δηλαδή έχει απορροφήσει όλη τη ναζιστική ιδεολογία, χωρίς να την προσαρμόσει στα ελληνικά δεδομένα και συνθήκες, αν η ναζιστική ιδεολογία ή σε αυτή την περίπτωση ιδεοληψία είναι η βασική εισροή που αδρανοποιεί όλες τις άλλες αντικειμενικές μεταβλητές στη διαδικασία λήψης της απόφασης, τότε στα πλαίσια της Αμερικανοποίησης, εντάσσεται στο μοντέλο της ατελούς στρατηγικής προσαρμογής» αναφέρει σχετικά η κα Φιλιππάκου.
Άξονες σύγκρισης
Η σύγκριση των δύο κομμάτων γίνεται σε δύο βασικούς άξονες: στον καθαρά ιδεολογικό, για να αποδειχθεί αν το ελληνικό κόμμα υιοθετεί όλες τις εκφάνσεις του ναζισμού και σε βασικούς τομείς της κοινωνικής ζωής, όπως η παιδεία, και ο αθλητισμός ενώ παράλληλα εξετάζεται και η θέση της γυναίκας, ως βασικός κινητήριος μοχλός στη Βιοθεωρία των δύο κομμάτων.
Από τη σύγκριση προκύπτει ότι:
- Η Χρυσή Αυγή ιδρύθηκε το 1985 και σύμφωνα με τη «Διακήρυξη των Ιδεολογικών της Αρχών», είναι μια οργάνωση με σαφή εθνικοσοσιαλιστικό χαρακτήρα, με διάθεση υμνητική απέναντι στον Χίτλερ και θρηνητική για την ήττα του. Η Χρυσή Αυγή αποδέχεται τον προσδιορισμό της ως εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα και εκφράζει ανοιχτά το θαυμασμό της στον Χίτλερ.
- Ο στρατηγικός σχεδιασμός, οι στόχοι των δύο κομμάτων είναι κοινοί και αποτυπώνονται σε δύο πλάνα, σε δύο διαδοχικές αλλά άμεσες κινήσεις εναντίων του «εχθρού». Πρώτα «ξεκαθαρίζουν» οι Άριοι, με την εφαρμογή των κανόνων της Κάθαρσης, της Βιοθεωρίας και της αριοποίησης και στη συνέχεια ξεκαθαρίζουν οι άρτιοι με εφαρμογή της ευγονικής και των «τελικών λύσεων». Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Χίτλερ αλλά και ο αρχηγός του ελληνικού κόμματος είναι κοινές. Με αστυνομικούς όρους: «υγρή» και «στεγνή» κάθαρση, υγρή για δράση με αίμα και «στεγνή» με διοικητικές αποφάσεις και νομοθεσία.
- Ο κομματικός τρόπος οργάνωσης και ανάπτυξης, καθώς και η δράση της ΧΑ, συγκροτήθηκαν εξ αρχής και συνεχίζουν να λειτουργούν με βάση το ναζιστικό πρότυπο του NSDAP. Συγκεκριμένα, οι ιδεολογικές αρχές, ο τρόπος προσέλκυσης νέων μελών, η δημιουργία ταγμάτων εφόδου, οι εθνικιστικές κατασκηνώσεις και η ιδεολογική τοποθέτηση απέναντι στο θεσμό της Δημοκρατίας είναι κοινά με αυτά του γερμανικού.
- Στον τομέα της τέχνης και τα δύο κόμματα αναγνωρίζουν την αξία μόνο «ανώτερων φυλετικά» δημιουργών, ενώ παράλληλα οργανώνουν επιθέσεις κατά των «εκφυλισμένων» καλλιτεχνών.
- Η αρχαία Ελλάδα, οι αρχαίοι Έλληνες και ειδικά οι αρχαίοι Σπαρτιάτες, αποτελούν πρότυπο, σημείο αναφοράς, αλλά και επιθυμητής καταγωγής για τους δύο λαούς, βάσει της θεωρίας για την άρια φυλή.
- Η προπαγάνδα που χρησιμοποιεί το ελληνικό κόμμα ακολουθεί τις ίδιες μεθόδους με το ναζιστικό. Και τα δύο κόμματα έχουν δικά τους έντυπα μέσα, με προπαγανδιστικά περιοδικά, φυλλάδια και εφημερίδες, ενώ η Χρυσή Αυγή πολλές φορές αντιγράφει πιστά ή κάνει μια απλή παράθεση και μετάφραση των ναζιστικών κειμένων.
- Και τα δύο κόμματα διακατέχονται από λατρεία προς την άρια φυλή και έχουν έντονο το αίσθημα του φυλετισμού. Η ΧΑ αποδέχεται και επικροτεί όλες τις στρατηγικές κινήσεις του Χίτλερ που αφορούσαν στην αναβίωση της άριας φυλής και τις υιοθετεί στο μέγιστο για την δύναμή της. Όσον αφορά στο επίπεδο φυλετισμού, ενώ και στα δύο κόμματα είναι εμφανής η ύπαρξή του, διαφοροποιείται ο φυλετικός στόχος. Στη ναζιστική Γερμανία ήταν πρωτογενώς οι Εβραίοι και δευτερογενώς οι κομμουνιστές και οι υπόλοιπες «κατώτερες» φυλές, ενώ στην Ελλάδα, τον πρωταγωνιστικό ρόλο του «εχθρού» παίζουν οι μετανάστες.
- Ως προς την πολιτική τους συμπεριφορά, εμφανίζουν και τα δύο κόμματα μια ενασχόληση με την κοινωνική παρακμή, λόγω «φυλετικού εκφυλισμού». Αποδίδουν δηλαδή τα όποια δεινά, τα όποια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στην ύπαρξη και δράση των κατώτερων φυλετικά ατόμων της κοινωνίας τους.
- Παρουσιάζουν μια τάση θυματοποίησης, παρά το βίαιο χαρακτήρα τους. Η ήττα της Γερμανίας με τις όποιες συνεπαγωγές: ηθικές, πολιτικές και οικονομικές αποδόθηκε στους Εβραίους και η πολυεπίπεδη κρίση στην Ελλάδα αποδίδεται στους μετανάστες.
- Και τα δύο κόμματα χαρακτηρίζονται ως προσωποπαγή και εμφανίζουν στοιχεία προσωπολατρίας προς τον αρχηγό τους, ο οποίος έχει υπερεξουσία και ενσαρκώνει το πεπρωμένο της ομάδας.
- Αναφορικά με τα ναζιστικά σύμβολα, σήματα και σημαίες, υπάρχει ένα κοινό αποθετήριο συμβόλων, ιδιαίτερα αρχαιοελληνικών και ρουνικών που χρησιμοποιούνται ως σημεία αναγνωρίσεως και απόδειξης ταυτότητας των δύο κομμάτων. Το ελληνικό κόμμα χρησιμοποιεί συχνά το ναζιστικό χαιρετισμό και σε πολλές εκδηλώσεις τους αντιγράφουν στιλιστικά ακόμα και τον τρόπο ντυσίματος που είχε επιβάλλει ο Χίτλερ στα στελέχη του κόμματος. Η ΧΑ, εκτός από τα κλασικά ναζιστικά σύμβολα έχει υιοθετήσει και τα νεοναζιστικά που περιέχουν όμως σαφείς αναφορές στον Χίτλερ.
- Στον τομέα του αθλητισμού παρατηρούνται και από τα δύο κόμματα εκδηλώσεις βίας και ρατσισμού. Τόσο το γερμανικό όσο και το ελληνικό κόμμα έχουν προχωρήσει σε σύσταση και οργάνωση αθλητικών ομάδων με φυλετικό προσανατολισμό, ενώ η ΧΑ έχει αποκτήσει πυρήνες και σε άλλες αθλητικές ομάδες. Ένα ακόμα κοινό σημείο είναι ότι ο αθλητικός χώρος χρησιμοποιείται ως εργαλείο προπαγάνδας και αλίευσης νέων μελών.
- Στον τομέα της παιδείας, η Χρυσή Αυγή ακολουθεί τα παραδείγματα και τις ιδέες της ναζιστικής Γερμανίας. Προβαίνει, όπως και το NSDAP, σε στρατολογήσεις μαθητών για σύσταση «ναζιστικής νεολαίας» και εμφυτεύει το φυλετισμό και το ρατσισμό μέσω κατηχήσεων. Και τα δυο κόμματα προβάλλουν το ναζισμό μέσα από εκπαιδευτικά βιβλία είτε με νέες ειδικά διαμορφωμένες εκδόσεις, όπως στην περίπτωση του γερμανικού κόμματος είτε ασκώντας έντονη κριτική σε σχολικά συγγράμματα, όπως στην περίπτωση της ΧΑ. Είναι κοινή συμπεριφορά η απόρριψη μελετών, βιβλίων και συγγραμμάτων που δεν συνάδουν με τα πιστεύω και τις αξίες των δύο κομμάτων.
- Όσον αφορά στη στάση που κρατούν τα δύο κόμματα απέναντι στη γυναίκα, είναι και αυτή κοινή, αφού εφαρμόζουν κοινή πολιτική και παίρνουν κοινές θέσεις. Στην άρια γυναίκα έχουν εναποθέσει το έργο της αναβίωσης της άριας φυλής και βάσει αυτού έχουν προσδιορίσει το ρόλο της.
Αποκλίσεις
Ωστόσο, επισημαίνει η κα Φιλιππάκου, παρατηρήθηκε απόκλιση στους εξής τέσσερις τομείς:
- Στην τάση για ιμπεριαλισμό που, αντίθετα με το γερμανικό κόμμα, το ελληνικό δεν έχει δείξει τέτοιες επεκτατικές βλέψεις, παρά έχει εκφράσει μόνο κάποιες επιθυμίες παλιγγενεσίας.
- Επίσης, παρατηρήθηκε μια διαφοροποίηση στον αθλητικό τομέα αναφορικά με τη ναζιστική συμπεριφορά, όχι σε επίπεδο κόμματος, όσο σε επίπεδο λαών και κρατικής εξουσίας. Στη Γερμανία η ναζιστική συμπεριφορά επιβαλλόταν από τον ηγέτη του κράτους προς τους αθλητές και οπαδούς με επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση εναντίωσης, ενώ στην Ελλάδα, παρουσιάζονται ναζιστικές συμπεριφορές από τους ίδιους τους αθλητές.
- Ο θαυμασμός της ΧΑ προς τον Χίτλερ φαίνεται να παρουσιάζει μια φαινομενική και εντελώς παροδική εξασθένηση, μόνο σε προεκλογικές περιόδους, στον τρόπο που το κόμμα διαμορφώνει τη στρατηγική του επικοινωνία σαν προσπάθεια προσέλκυσης ψηφοφόρων και από άλλους χώρους.
- Στον τομέα του συμβολισμού, οι δύο στρατηγικές παρουσιάζουν μια απόκλιση ως προς την υιοθέτηση αριστερών συνηθειών και τακτικών από τη ΧΑ, όπως ο τρόπος συμμετοχής σε διαμαρτυρίες και πολιτικές συγκεντρώσεις με τη μέθοδο του Black Bloc.
Καταλήγοντας, η ερευνήτρια συμπεραίνει ότι η Χρυσή Αυγή «δεν ακολουθεί ένα δικό της μοντέλο, ένα μοντέλο με επιρροές βέβαια από τη ναζιστική ιδεολογία, αλλά κατάλληλα διαμορφωμένο στα πρότυπα ενός ελληνικού κόμματος και του ελληνικού λαού. Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι το ελληνικό κόμμα έχει δομηθεί εξ αρχής στα στενά πρότυπα του ναζιστικού και δε δείχνει προθυμία διαφοροποίησης».
Παράλληλα, εξάγεται το συμπέρασμα ότι το μοντέλο που ακολουθείται είναι αυτό της ατελούς στρατηγικής προσαρμογής: «δηλαδή, στο σύστημα λήψης αποφάσεων στρατηγικής επικοινωνίας της, υπάρχει μία δεσπόζουσα εισροή που είναι το ναζιστικό κίνημα, η ιστορική ιδέα του ναζισμού. Αυτή λειτουργεί αντίστοιχα με την εμπειρία των ΗΠΑ, στο μοντέλο πολιτιστικού ιμπεριαλισμού στις πολιτικές εκστρατείες που είναι γνωστό ως αμερικανοποίηση. Μια “ανώτερη θεωρία”, μια “ανώτερη στρατηγική”, υιοθετημένη από έναν εξωγενή παράγοντα, την οποία η Χρυσή Αυγή υιοθετεί και αναπαράγει, υποβαθμίζοντας ή και υποκαθιστώντας όλες τις άλλες "αντικειμενικές εισροές" στην διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δηλαδή η ιδεοληψία, ως βασικός προσδιοριστικός παράγοντας στην κατασκευή του μηνύματος, υποκαθιστά τις αντικειμενικές συνθήκες, δημιουργώντας έτσι τις συνθήκες της ατελούς στρατηγικής προσαρμογής».
Μέλλον
Όσον αφορά στο μέλλον του κόμματος, εκφράζεται η άποψη ότι είναι «μάλλον δύσκολο το ελληνικό κόμμα να καταφέρει να απεγκλωβιστεί από το ναζιστικό άρμα ή έστω να λειτουργήσει ως συνέχεια του, προσαρμόζοντας τη ναζιστική ιδεολογία στα ελληνικά δεδομένα και αυτό γιατί όπως φαίνεται έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο πολιτικού αντικατοπτρισμού και μια οικειοποίηση της ναζιστικής στρατηγικής».