Η συζήτηση γύρω από το Grexit κυριαρχεί για άλλη μια φορά τις ειδήσεις. Σε αυτές τις συζητήσεις φαίνεται πως πολλοί άνθρωποι λαμβάνουν τη θεωρητική δυνατότητα ομαλής εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ως δεδομένη. Είναι όμως έτσι; Είναι εφικτή μια έξοδος από νομικής, οικονομικής και πολιτικής πλευράς; Τι ακριβώς θα οδηγούσε στο Grexit και πού θα τελείωνε;
Με οκτασέλιδη έκθεση του στο Ινστιτούτο Ντελόρ ο αναλυτής Jörg Haas δίνει μια επισκόπηση του σχετικού νομικού πλαισίου και σχολιάζει το κατά πόσο τα σενάρια εξόδου μπορούν να θεωρούνται ρεαλιστική επιλογή από πολιτικής και οικονομικής άποψης.
Ο Ηaas αναλύει την πιθανότητα η Ελλάδα θα αναγκαστεί να εισαγάγει ένα παράλληλο νόμισμα με το ευρώ.
Τρία είναι τα πιθανά σενάρια.
1. Η Ελλάδα "πηδάει" από μόνη της: Υπό την πίεση να εκπληρώσει τις προεκλογικές υποσχέσεις της, η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ένα νέο παράλληλο νόμισμα.
2. Η Ευρωομάδα και η ΕΚΤ αποφασίζουν να πιέσουν την Ελλάδα να βγει περιορίζοντας την πρόσβαση στη ρευστότητα. Ως αποτέλεσμα αυτού, την αναγκάζουν να εισαγάγει ένα παράλληλο νόμισμα.
3. Grexit από ατύχημα: Η μικροπολιτική και από τις δύο πλευρές οδηγεί σε έναν τραπεζικό πανικό και δεν αφήνει καμία βραχυπρόθεσμη εναλλακτική λύση εκτός από την εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος.
Η ανάλυση δείχνει ότι ένα τέτοιο "de facto Grexit" θα ήταν πιθανόν να αφήσει τις δύο πλευρές με σοβαρή αναπηρία. Η Ελλάδα θα εξακολουθούσε να είναι επίσημα μέλος της ζώνης του ευρώ και συνάμα να τρέχει ένα παράλληλο νόμισμα. Η ανάλυση του Haas δείχνει επίσης πόσο γρήγορα ένα σενάριο διαπραγμάτευσης μπορεί να μετατραπεί σε παράγοντας σύγκρουσης, υπογραμμίζοντας έτσι τον σοβαρό κίνδυνο ενός "τυχαίου Grexit".
Μετά την εκλογή της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, ο φόβος για μια ελληνική έξοδο από την ζώνη του ευρώ κυριαρχεί στις ειδήσεις σε όλα τα μέσα ενημέρωσης. Είναι εντυπωσιακό το πόσο εύκολα τα μέσα αλλά και ακαδημαϊκοί αναφέρονται στη πιθανότητα ότι μια χώρα θα μπορούσε να φύγει από την Ευρωζώνη.
Για παράδειγμα ο Hans-Werner Sinn υποστηρίζει ότι τώρα “μόνο η δραχμή μπορεί να βοηθήσει". Τέτοιες γνώμες όπως του Sinn υποδηλώνουν ότι μια έξοδος από τη ζώνη του ευρώ είναι απλά ένα ζήτημα πολιτικής επιλογής και θα μπορούσε εύκολα να υλοποιηθεί.
Το νομικό πλαίσιο
Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή ένωση (ενοποιημένη απόδοση) «Κάθε κράτος μέλος μπορεί να αποφασίσει να αποχωρήσει από την Ένωση, σύμφωνα με τους εσωτερικούς συνταγματικούς του κανόνες.». Η διαδικασία προς τούτο προβλέπει αναλυτικά στη συνέχεια του ίδιου άρθρου. Συνεπώς, το πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο προβλέπει ρητά τη δυνατότητα εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έτσι λοιπόν:
- Πρώτα απ΄ όλα απαιτείται, μεσοπρόθεσμα, να δημιουργηθεί μία νομική οδός για μία έξοδο από την ΟΝΕ (όχι από την ΕΕ).
- Δεύτερον, αν παραβιάζεται το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων σε ένα κράτος πρέπει να αποφασίζεται από την ΕΕ το πάγωμα των πληρωμών των δόσεων.
- Τρίτον αν υπάρξει πλήρης άρνηση των μεταρρυθμίσεων από ένα κράτος της ΟΝΕ, τότε η κεντρική τράπεζα της ίδιας χώρας θα αποκλείεται από το ευρωσύστημα και θα αποτελούσε στην πραγματικότητα τον αποκλεισμό του εν λόγω κράτους από την ΟΝΕ.