Η χθεσινή (Πέμπτη) συγκέντρωση στο Σύνταγμα είχε κάποιες τυπικές- τουλάχιστον- ομοιότητες με την προχτεσινή, αντιδιαμετρική της, αν όχι «αντίπαλη». Προκηρύχθηκε κι αυτή μέσω facebook, με τίτλο- κεντρικό σύνθημα «Μένουμε Ευρώπη», στο ίδιο μέρος, την ίδια ακριβώς ώρα, στις 7.30 το απόγευμα, μέχρι και τον ίδιο πάνω- κάτω κόσμο κατάφερε να συγκεντρώσει, τόσο στα social media όσο και στην πλατεία. Και κάπου εδώ σταματούν οι ομοιότητες και ξεκινούν οι επίμαχες διαφορές. Η πρώτη γινόταν εύκολα αντιληπτή πριν ακόμα φτάσει κανείς στην πλατεία Συντάγματος. Η οδός Ηρώδου Αττικού ήταν φραγμένη από τρεις κλούβες ΜΑΤ, σε αντίθεση με την προηγούμενη μέρα όπου παρέμεινε φιλικά ορθάνοιχτη. Στην πλαϊνή είσοδο της Βουλής επί της Βασιλίσσης Σοφίας υπήρχε παραταγμένη μια αστυνομική διμοιρία, ενώ και η ίδια η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας ήταν ήδη κλειστή. Μουσικές και λαϊκά εμβατήρια δεν ακούγονταν, μικροφωνικές εγκαταστάσεις και «περίπτερα» οργανώσεων δεν υπήρχαν, όπως και ούτε σημαίες κομμάτων και πανό συνδικάτων. Άκουγες μόνο ένα βουητό από το πλήθος και τον ήχο από τις σφυρίχτρες που μερικοί είχαν φέρει μαζί τους, μαζί με λίγες σημαίες, ελληνικές ή της Ε.Ε. (που γινόταν ανάρπαστες) και πλακάτ με συνθήματα εναντίον του συνδικαλισμού στο δημόσιο, του κρατισμού, της ΕΡΤ, ως καναλιού «κρατικής προπαγάνδας».
Η Μαρία, στα 50 της, είναι ελεύθερη επαγγελματίας. Έχει έρθει στη διαδήλωση με τον σύζυγο και την κόρη της. Κρατάει δύο σημαίες, της Ελλάδας και της Ε.Ε.. «Θέλω να μην καταστραφεί η οικονομία», μου λέει. «Έχω ξεκινήσει μια νέα δουλειά με την κόρη μου, θέλοντας να την βοηθήσω να παραμείνει στη χώρα, αλλά η πραγματική οικονομία πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Θα ήθελα να ξέρω τι γίνεται στις διαπραγματεύσεις , μαθαίνουμε μέσω της όποιας ενημέρωσης πράγματα που απέχουν από την αλήθεια ενώ η χώρα δεν ανήκει σε συγκεκριμένους ανθρώπους ώστε να κάνουν ότι θέλουνε. Στη δουλειά μου απασχολώ 15 εργαζόμενους που περιμένουν να ζήσουν από την εργασία τους- για πόσο ακόμη θα αντέχω να τους πληρώνω κανονικά και τι θα τους πω σε αντίθετη περίπτωση. Έχω μεγάλη ανασφάλεια- και απέναντί τους».
Κάποιοι σκαρφαλώνουν σε πιο ψηλά σημεία, για να τραβήξουν φωτογραφίες ή να «μετρήσουν» το πλήθος. «Θα σε δει η Κωνσταντοπούλου και θα σε χώσει μέσα», είναι μια ειρωνεία που ακούγεται συχνά από φίλους τους. «Θα μαζευτούν οι φιλελέδες και θα γεμίσει το Σύνταγμα Λουί Βιτόν, έγραψε η "Αυγή"», ακούω δίπλα μου έναν τύπο να μουρμουρίζει στην παρέα του. Ο Κώστας είναι δικηγόρος, 63 ετών. «Ο Κορνήλιος Καστοριάδης έλεγε πως η μόνη κληρονόμος της Ελλάδας είναι η δυτική Ευρώπη. Κι εγώ δηλώνω Ευρωπαίος, όχι Έλληνας. Οι περισσότεροι εδώ, νομίζω, δεν είναι για το ευρώ αλλά πρωτίστως για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ο οποίος στην Ελλάδα διώκεται. Γιατί την σημερινή Ελλάδα περιγράφει εύστοχα ο στίχος του Γκάτσου- «Ανατολή, ανατολή, δικοί σου είμαστε».
Ρωτάω τη γνώμη του για την κυβέρνηση και τη διαπραγμάτευση που ασκεί. «Έχουμε μπλέξει με ένα μίγμα απατεώνων και παρανοϊκών, δίχως να ξέρω προς τα πού γέρνει η πλάστιγγα. Η χώρα κινδυνεύει να βρεθεί, όχι τόσο οικονομικά, γιατί η οικονομία «φτιάχνει», όσο πολιτισμικά σε περιόδους που ούτε στις δικτατορίες δεν έζησε». Τον ρωτάω αν έχει αντιμετωπίσει κάποιου είδους bullying λόγω της άποψης που εκφέρει. «Δεν έχω τέτοια συμπλέγματα», απαντά. «Στη δικτατορία έκανα φυλακή, τους αντεπιτίθεμαι. Εγώ παρατηρώ την ανάρρηση στην εξουσία μιας «πέμπτης φάλαγγας», προεξάρχουσας της προέδρου της Βουλής, που θέλει να ηγηθεί ενός εθνολαϊκιστικού μετώπου με πυρήνες του παλιούς σταλινικούς ή νεοναζί. Σήμερα ήρθα εδώ με μια παρέα φίλων, όλοι μας παλιοί αντιστασιακοί εναντίον της Χούντας του ’67, αριστεροί, αναρχικοί, πρώην ή και νυν, ευρωπαϊστές όμως που αναρωτιόμαστε τι στάση θα κρατούσαν αριστεροί όπως ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης. Νομίζω ότι θα ήταν μαζί μας, εδώ».
Στην άνω πλατεία ο κόσμος πυκνώνει. Κάποιος ανεβαίνει στο περιστύλιο της Βουλής. Αστυνομικοί (ευγενικά) τον απομακρύνουν- όμως ο κόσμος αγανακτεί, ενθυμούμενος ίσως πρόσφατες καταλήψεις του εν λόγω χώρου. Ανεβαίνουν περισσότεροι. Και με την ανοχή της αστυνομίας το περιστύλιο γεμίζει ασφυκτικά. Ελληνικές και της Ε.Ε. σημαίες ξετυλίγονται και ακούγεται το (μόνο) σύνθημα «Ελλάς- Ευρώπη- Δημοκρατία». Υπάρχουν αρκετά ξένα δίκτυα που καλύπτουν το γεγονός- ένα τηλεοπτικό συνεργείο του NBC κάνει πλάνα και συνεντεύξεις διαδηλωτών, δίπλα μου μια μικροκαμωμένη Γιαπωνέζα δημοσιογράφος σημειώνει ταχύτατα στο μπλοκάκι της. Ένας Γάλλος με ρωτά αν η συγκέντρωση είναι υπέρ ή κατά της Ε.Ε..
Ο Μάριος, στα 47 του είναι ελεύθερος επαγγελματίας. Μου λέει ότι με την παρουσία του θέλει να δηλώσει ότι ο φυσικός μας χώρος είναι η Ευρώπη, ότι νιώθει πως αυτό αμφισβητείται από τις πολιτικές της κυβέρνησης πρώτη φορά τόσο έντονα. «Αυτό που έχει κατακτήσει ο δυτικός πολιτισμός για τους πολίτες του είναι το “Champions League. Κάποιοι, με σπεκουλαδόρικες πολιτικές πάνε να μας κατεβάσουν στη Β΄Εθνική. Δεν τους αποδίδω πονηρό κίνητρο, παρά μια άγνοια κινδύνου που, όμως, αγγίζει τα όρια της αφέλειας και του πολιτικού τυχοδιωκτισμού. Μέχρι πρότινος προέβλεπα ότι δε θα αφήσει ένας πολιτικός να σκάσει μια τέτοια βόμβα στα χέρια του, με τραγικές συνέπειες που και ο ίδιος γνωρίζει πως θα σημάνουν τον πολιτικό του θάνατο. Αλλά τελικά ο Τσίπρας αποδεικνύεται άτολμος. Μόνο επικοινωνιακά, στο εσωτερικό της χώρας, χειρίζεται την υπόθεση της διαπραγμάτευσης άψογα , με έναν επιδέξιο τρόπο προς εσωτερική κατανάλωση αποκλειστικά, ποντάροντας σωστά στο ότι ο Έλληνας «τρώει» αμάσητη την «παραμύθα», πολύ περισσότερο από τους Ευρωπαίους (συμ)πολίτες». «Έχεις κατέβει στο δρόμο στο παρελθόν;», τον ρωτάω. «Όχι», μου απαντά ορθά- κοφτά. «Σήμερα ήρθα αυθόρμητα με μια φίλη γιατί το διακύβευμα είναι τόσο μεγάλο που πρέπει να σηκωθείς από τον καναπέ».
Η Αλεξάνδρα είναι λογίστρια, 50 ετών. «Χαίρομαι γιατί βλέπω ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που σκέπτονται σαν κι εμένα και δεν επιθυμούν ένα μέλλον εκτός Ευρώπης και ευρωζώνης». Θεωρεί ότι αυτά που μας ανήκουν πρέπει να τα διαπραγματευτούμε και να τα διεκδικήσουμε με πειθώ και όχι εκβιαστικά. «Πρώτη φορά είδα να διίστανται τόσο οι απόψεις και η ενημέρωση περί του τι πραγματικά συμβαίνει στη διαπραγμάτευση, τι ζητάμε, τι μας αντιπροτείνουν. Αυτή πλασματική και ελλιπέστατη ενημέρωση δεν υπήρξε ούτε από τις μνημονιακές κυβερνήσεις και τα media εκείνης της περιόδου». Τη ρωτάω τι περιμένει. «Να δοθεί έστω μια παράταση λίγων μηνών, ώστε να φυτοζωήσουμε μέχρι την τελική διαπραγμάτευση όπου θα αντιμετωπιστεί και το κρίσιμο ζήτημα του χρέους. Γιατί, δε διαφωνώ με τα ελληνικά αιτήματα, έχω όμως τελείως άλλη οπτική γωνία επί των μεθόδων».
«Οι Έλληνες δεν πρέπει να διχαστούν σε «μεν» και «δε». Ανεξάρτητα από τη συμφωνία, που την εύχομαι, θα εξακολουθήσει να είναι μια δύσκολη περίοδος για τη χώρα. Ελπίζω να σχηματιστεί μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας ή σωτηρίας και α επικρατήσει η κοινή λογική», λέει ο Πάνος, 62 ετών, καθηγητής αγγλικών. «Έχω ζήσει χρόνια εξωτερικό και θεωρώ πως πολιτισμικά ιδίως μια απομόνωση μας θα είναι καταστροφική. Σκέψου να αποτραβηχτούν από την ελληνική πολιτική οι Ευρωπαίοι και να αναλάβει μόνη της η Ραχήλ Μακρή», λέει με ένα πικρό μειδίαμα. «Υπάρχει μια μεγάλη, σιωπηλή πλειοψηφία η οποία έχει συγκεκριμένη άποψη αλλά δεν ξέρει πώς να τη διοχετεύσει. Γιατί είναι απογοητευμένη και δεν εκφράζεται από τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα», συμπληρώνει.
«Υπάρχει πόλωση γιατί και οι δύο πλευρές νομίζουν ότι η άποψή τους είναι η μόνη σωτήρια και η αντίθετη θα μας καταστρέψει. Δεν υπάρχει ανοχή στο διαφορετικό και αυτή είναι μια αντίληψη που έχει καλλιεργηθεί συστηματικά από όλους, τόσο από την παρούσα κυβέρνηση και την «αντιμνημονιακή» παράταξη, όσο και από τη Νέα Δημοκρατία προεκλογικά- οι μεν επενδύουν στην αγανάκτηση και οι άλλοι στο φόβο». Μου τα λέει αυτά η Αθηνά, 27 χρονών, φιλόλογος. Την ρωτάω αν η ίδια αντιμετώπισε το δίλημμα «μνημόνιο- αντιμνημόνιο». «Είναι ένα πλαστό δίλημμα», μου απαντάει. «Εντός ευρώ το πραγματικό διακύβευμα είναι το περιεχόμενο της συμφωνίας, δηλαδή του μνημονίου». «Νιώθεις φόβο;», ρωτάω. «Ναι, γιατί αν τα πράγματα γίνουν πιο ακραία, ο κόσμος θα συσπειρωθεί αποκλειστικά στις δυο αντίπαλες παρατάξεις. Και ίσως αυτό συμβεί κιόλας ερήμην του. Για αυτό ήρθα σήμερα εδώ», μου λέει. Η ίδια δηλώνει πολιτικά φιλελεύθερη και θεωρεί πως όλα τα κόμματα που συμμετέχουν στην αστική δημοκρατία, λίγο πολύ σε αυτό το κοινό πλαίσιο ανήκουν. «Και ο ΣΥΡΙΖΑ με έναν τύπο αριστερού φιλελευθερισμού πολιτεύεται και, κυρίως, κυβερνά. Αλλιώς, αντί να εξαγγέλλει ιδιωτικοποιήσεις, θα έπρεπε να κρατικοποιεί».
Ο Γιώργος στα 32 του εργάζεται ως δικηγόρος. «Είναι πασιφανές ότι η ευρωπαϊκή ιδέα στην Ελλάδα απειλείται, όπως και ότι διακυβεύονται σημαντικές αρχές της Ε.Ε., πρωτίστως η δημοκρατία. Η κυβέρνηση έχει ασκήσει μια τεράστια προπαγάνδα, όπως ενδεχομένως και οι περισσότερες ελληνικές, αλλά νιώθω ότι σε αυτό το σημείο η παρούσα ξεπέρασε τα όρια του γραφικού.
«Φοβάσαι;», τον ρωτάω. «Ναι, δεν το κρύβω. Θέλω να πιστεύω ότι τελικά θα κυριαρχήσει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, παρόλαυτα δεν εφησυχάζω γιατί παρατηρώ μια ιδεοληπτική κυβέρνηση που υποδαυλίζει ένα εθνολαϊκιστικό ρεύμα, με αριστερό κορμό και ακροδεξιά ψήγματα… Ενδεχόμενη έξοδος από το κοινό νόμισμα θα πλήξει, εν αγνοία τους, περισσότερο τα πιο φτωχά στρώματα, πιο έντονα ακόμη από την μεσαία τάξη στην οποία οι περισσότεροι ανήκουνε. Και θα μπορούσε να δρομολογήσει, σε ένα ακραίο σενάριο, έξοδο και από την Ε.Ε., οπότε φοβάμαι ότι θα οδηγηθούμε σε δρόμους ανελεύθερους. Με βάση τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα της Ελλάδας, η Ε.Ε. είναι μια δικλείδα ασφαλείας». Τον ρωτάω ποια είναι η κεντρικότερη κριτική του έναντι της κυβερνητικής πολιτικής. «έχει εκπαιδεύσει μια μερίδα του λαού να στήνει λαϊκά δικαστήρια, εν είδη όχλου που θα δικαιώσει την πολιτική της. Αλλά αυτή είναι μια «κερκόπορτα» που κινδυνεύει ίδια (η κυβέρνηση) να διαβεί. Είναι επικίνδυνο πολιτικά όποιος δε συμφωνεί με την κυβερνητική πολιτική να χαρακτηρίζεται προδότης και να «λούζεται» με εμφυλιοπολεμικούς χαρακτηρισμούς, κυρίως από ανθρώπους που δεν έζησαν καν τον εμφύλιο».