Ήταν 26 Ιουνίου όταν ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε ότι είναι εξουθενωμένος και κουρασμένος λέγοντας : «Δεν μου αρέσει αυτή η μέθοδος εργασίας που δεν με αφήνει να κοιμηθώ, δεν μπορούμε να λάβουμε τις σωστές αποφάσεις κουρασμένοι». Από εκείνη την ημέρα μέχρι και σήμερα, οι συσκέψεις, οι τηλεδιασκέψεις, τα Eurogroup και οι συνεντεύξεις τύπου συνεχίζουν σταθερά, ακόμα και τις μεταμεσονύκτιες ώρες.
Συζήτηση και ψηφοφορία στη Βουλή για το δημοψήφισμα
Έχουμε γίνει παρατηρητές κουρασμένων- έως και εξουθενωμένων- πολιτικών που κάτω υπό συνθήκες έντονου στρες, καλούνται να πάρουν ιστορικές αποφάσεις που θα επηρεάσουν τη πορεία της χώρας. Ο Αλέξης Τσίπρας, η Άνγκελα Μέρκελ, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είναι μόνο μερικοί από τους ανθρώπους που καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις, τόσο για την Ελλάδα, όσο και την Ευρωζώνη.
Η ψυχολόγος, Ελένη Ταρναρά (MSc, MBPsS), μας εξηγεί με ποιον τρόπο η κούραση και το έντονο στρες μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η έννοια της λέξης «στρες» εμπεριέχει -σε έναν από τους πολλούς ορισμούς που της έχουν δοθεί-, την έννοια της απαίτησης. Σύμφωνα με έναν από αυτούς, το στρες είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ανάμεσα στην απαίτηση για κάτι και την δυνατότητα ανταπόκρισης σε αυτό. Εφόσον το άτομο δεν καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτή την απαίτηση, τότε το στρες επεκτείνεται και εμφανίζονται ανώμαλες αντιδράσεις. Καταλαβαίνουμε ότι αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα σπασμωδικές, για να καταφέρει το άτομο να βγει από την εσωτερική «πάλη».
Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ σε συνέντευξη τύπου σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα.
Όσον αφορά την έλλειψη ύπνου, δεν είναι λίγες οι έρευνες που την έχουν συνδέσει με τη μειωμένη εγκεφαλική λειτουργία και την έλλειψη συγκέντρωσης. Έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, ανάμεσα σε δύο ομάδες στρατιωτικών, έδειξε ότι η έλλειψη ύπνου δυσκολεύει τη λήψη μίας λογικής απόφασης και επηρεάζει την κρίση του ατόμου.
Οι πιο σύγχρονες έρευνες στρέφουν το βλέμμα στις επιπτώσεις που το στρες μπορεί να έχει στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Υπάρχουν έρευνες που κατέδειξαν, ότι στρεσογόνοι παράγοντες όπως ο θόρυβος ή η πίεση χρόνου επηρεάζουν αρνητικά τις αποφάσεις των ανθρώπων, καθώς δημιουργούν βεβιασμένες συνθήκες, δίχως προγραμματισμό και με χαρακτηριτικά ελλειπούς εξέτασης των εναλλακτικών επιλογών που μπορεί να υπάρχουν.
Η Άνγκελα Μέρκελ στο Παρίσι, ετοιμάζεται να συναντήσει τον Φρανσουά Ολάντ για να συζητήσουν το δημοψήφισμα της Ελλάδας.
Για να μελετήσουν ακριβώς την επιρροή που έχει αυτή η στρεσογόνος απαίτηση στην κρίση του ατόμου, οι Dorner και Pfeifer (1993) σχεδίασαν ένα πείραμα. Ζήτησαν από 40 συμμετέχοντες να λάβουν μέρος σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι ανταλλαγής πυρών σε ένα δάσος. Στους μισούς συμμετέχοντες χρησιμοποιήθηκαν συνθήκες στρες όπως ένας ενοχλητικός θόρυβος και στους υπόλοιπους δεν χρησιμοποιήθηκε τίποτα. Συνεπώς, πολέμησαν μεταξύ τους, μια στρεσαρισμένη ομάδα και μια ήρεμη ομάδα. Οι ερευνητές βρήκαν σημαντικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο έλυσαν τις δυσκολίες οι δύο ομάδες. Η στρεσαρισμένη ομάδα επικεντρωνόταν περισσότερο στη γενική άποψη της επιχείρισης, δίχως πολλή σκέψη για τις επιπτώσεις των αποφάσεων, σε μια προσπάθεια “άντε να τελειώνουμε…”. Ενώ η πιο ήρεμη ομάδα, επικεντρωνόταν σε μεγαλύτερη ανάλυση των προβλημάτων, εξετάζοντας επιλογές και διανέμοντας αρμοδιότητες. Συμπερασματικά, η στρεσαρισμένη ομάδα ανταπεξήλθε δύσκολα στο παιχνίδι αλλά η μη στρεσαρισμένη ομάδα, κατάφερε να ελέγξει τις κινήσεις του παιχνιδιού.
Έρευνες που στη συνέχεια βασίστηκαν σε αυτά τα δεδομένα, κάνουν λόγο για παρουσία τριών βασικών συμπεριφορών στις κινήσεις στρεσαρισμένων ατόμων. Ένα άτομο μπορεί να διεκδικεί ή να επιτίθεται ή να είναι παθητικό. Το άτομο που διαπραγματεύεται τις ανάγκες του, τις επιθυμίες του και τις απόψεις του και δεν προσπαθεί να τις επιβάλλει, αλλά ούτε και θεωρεί αυτονόητο ότι «θα περάσει το δικό του» επιδεικνύει μια διεκδικητική συμπεριφορά. Στην δεύτερη κατηγορία αντίδρασης, βρίσκουμε το «επιθετικό» άτομο. Εδώ, ενώ το άτομο υπερασπίζεται συστηματικά τα δικαιώματά του, παραγνωρίζει ή αδιαφορεί για τα δικαιώματα των άλλων. Θυμώνει εύκολα, θέλει να κυριαρχεί στις συζητήσεις και συνεχίζει να επιτίθεται και να ασκεί κριτική ακόμα και όταν οι άλλοι αποχωρούν. Αντίθετα ένα παθητικό (μη διεκδικητικό) άτομο, επειδή αισθάνεται άγχος και ενοχές, βρίσκει δύσκολο να ζητήσει την ικανοποίηση των αιτημάτων του ενώ πολύ συχνά ικανοποιεί τα αιτήματα των άλλων. Κρατά συχνά απολογητική στάση, αισθάνεται μελαγχολικό και κρίνει τον εαυτό του με άσχημο τρόπο.
Η Άνγκελα Μέρκελ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σε συζήτηση για την κρίση στην Ελλάδα.
Οι προαναφερθείσες έρευνες συνδέουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στις ομάδες που δρουν υπό έντονο στρες (άγχος, κούραση, απαισιοδοξία), με τρόπο κυρίως επιθετικό ή παθητικό.
Άρα τα άτομα όταν δρουν σε καθεστώς στρες, φαίνεται να αγνοούν την πιο ισορροπημένη επιλογή της διεκδίκησης, όπου τους δίνεται η δυνατότητα να υπερασπιστούν τα δικαιώματα τους, με ένα πιο συστηματικό, μη κατευθυντικό και αυτοεξαρτώμενο τρόπο. Αντίθετα, καταφεύγουν σε επιθετικές ή παθητικές συμπεριφορές, με σκοπό να βγουν από το αδιέξοδο που έχουν μπει, επιθυμώντας να επιστρέψουν, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, σε μια κατάσταση ομοιόστασης (ηρεμίας).
*Σε συνεργασία με την Ελένη Ταρναρά, MSc, MBPsS. Επιστημονικώς Υπεύθυνη Προγράμματος FIGHTSTRESS.