Το μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Ποιοτική Δημοσιογραφία και Νέες Τεχνολογίες» είναι το μόνο του είδους του στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα διετούς φοίτησης που μοιράζεται μεταξύ Βιέννης (Πανεπιστημίο DUK της Αυστρίας) και Αθήνας (Eρευνητικό Κέντρο Αθηνά, Ίδρυμα Προαγωγής Δημοσιογραφίας Α.Β. Μπότση, με την αρωγή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου). και είναι το μόνο -όπως μαρτυρά και ο τίτλος του εξάλλου- που επικεντρώνεται στις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας, που έχουν αλλάξει ριζικά τη δημοσιογραφία. «Το νήμα ξεκινάει όταν το 2005 στην Αυστρία ξεκίνησε μια σειρά συζητήσεων για την ανάγκη να γίνει κάτι για τη δημοσιογραφία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη» εξηγεί στη HuffPost Greece ο επικεφαλής του προγράμματος καθηγητής, Μάριος Νόττας. «Το 2007 προκηρύξαμε το πρόγραμμα για πρώτη φορά κι αρχίσαμε τη διαδικασία επιλογής. Η πρώτη φουρνιά φοιτητών ξεκίνησε σπουδές το 2008. Η πρόθεσή μας ήταν να ολοκληρώνεται η διετία για να δεχτούμε νέους φοιτητές αλλά υπήρξε ζήτηση να δεχόμαστε φοιτητές κάθε χρόνο», λέει ο κος Νόττας. Ποιο ρόλο όμως μπορεί να παίξει σήμερα ένα μεταπτυχιακό σε ένα τομέα που αλλάζει μήνα με το μήνα λόγω της τεχνολογίας; Τι ρόλο μπορεί να παίξει η δημοσιογραφική εκπαίδευση σε μια χώρα που πλέον περιφρονεί τους δημοσιογράφους και πως μπορούν οι νέες τεχνολογίες να αλλάξουν την «παραδοσιακή» δημοσιογραφία;
Ο επικεφαλής του προγράμματος καθηγητής Μάριος Νόττας
Πως έχει εξελιχτεί το πρόγραμμα από τότε που ξεκίνησατε;
Η εστίαση μας ήταν αρχικά οι Έλληνες φοιτητές, ή οι φοιτητές που μιλούν ελληνικά (γιατί προς έκπληξη μας υπήρχαν και ξένοι φοιτητές που μιλούσαν ελληνικά). Ωστόσο αυτό αλλάζει, είμαστε πολύ περήφανοι γιατί έχουμε πλέον ως partners τους ΟPA (Οnline Publishers' Association) που είναι η ένωση των μεγαλύτερων και εγκυρότερων εκδοτών διαδικτύου. Εκεί ανήκουν όμιλοι όπως οι Ιnternational New York Times, η Le Monde, o Εl Pais , o Der Spiegel, η La Repubblica και άλλοι. Αυτή η συνεργασία θα αφορά το νέο διεθνές μας πρόγραμμα. Πρόκειται για ένα τμήμα για ευρωπαίους δημσιογράφους, στα Αγγλικά που θα απευθύνεται σε native speakers αλλά και σε οποιονδήποτε έχει υψηλό επίπεδο στα Αγγλικά και επιθυμεί να συμμετάσχει. Το τμήμα υποδέχεται τους νέους φοιτητές το Δεκέμβριο του 2015 στη Βιέννη ενώ στην Ελλάδα τα μαθήματα θα γίνουν στο Πολιτιστικό και Τεχνολογικό Πάρκο του Πολυτεχνείου στο Λαύριο.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, από τότε που ξεκινήσατε με την ιδέα ενός μεταπτυχιακού, η δημοσιογραφία έχει αλλάξει ριζικά χάρη στις νέες τεχνολογίες. Τα εργαλεία αλλάζουν συνέχεια, και συντελείται μια πραγματική επανάσταση στο χώρο των media. Πόσο εύκολο είναι να διδάσκει κανείς νέες τεχνολογίες, όταν αυτές αλλάζουν συνέχεια, στα πλαίσια ενός εκπαιδευτικού προγράμματος;
Τα εργαλεία αλλάζουν συνεχώς. Αν ήμασταν απολύτως εναρμονισμένοι με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα η απάντηση στην ερώτηση σας θα ήταν ότι είναι απλώς αδύνατον. Ευτυχώς εποπτευόμαστε από το Αυστριακό Υπουργείο Παιδείας το οποίο μας δίνει την ευχέρεια να προσαρμόζουμε κάθε ακαδημαϊκή χρονιά το πρόγραμμα μας στις εξελίξεις και στις τάσεις οι οποίες αποτελούν τα νέα δεδομένα στο δημοσιογραφικό χώρο. Νομίζω θα ήταν αδύνατον αλλιώς να παρακολουθήσουμε τη δημοσιογραφία με την ταχύτητα που μεταλλάσσεται ως ακαδημαϊκό πεδίο και ως επαγγελματικός χώρος. Πιστεύω ωστόσο πως το κάνουμε και το κάνουμε καλά, κι αυτό φαίνεται από τις εργασίες των φοιτητών μας άλλα και από τις καθημερινές αναφορές που έχουμε.
Η δημοσιογραφία στην Ελλάδα δοκιμάζεται πολύ αυτή τη στιγμή. Πέρα από το εργασιακό κομμάτι και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, υπάρχει μεγάλη κρίση αξιοπιστίας. Είχατε μάλιστα κάνει και μια έρευνα πριν κάποια χρόνια που έδειχνε ότι οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τα παραδοσιακά μέσα, αλλά δείχνουν λίγη περισσότερη εμπιστοσύνη στα διαδικτυακά μέσα. Εσείς πως αντιμετωπίζετε αυτή την έλλειψη αξιοπιστίας;
Το αντιμετωπίζουμε με πολύ σαρκασμό ! Το πρώτο πράγμα που κάνουμε με κάθε καινούργιο τμήμα είναι να πάμε σε ένα σημείο της Αθήνας που έχει ένα γκράφιτι που λέει «Αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι» και να φωτογραφιζόμαστε μπροστά του, έτσι για να μην ξεχνάμε ποια είναι η λαϊκή εικόνα του δημοσιογράφου στη συνείδηση ενός μεγάλου κομματιού του κόσμου. Πρέπει σίγουρα να κάνουμε μια διάκριση σε ό,τι άφορα τις νέες τεχνολογίες γιατί υπάρχουν πολλές έρευνες που διαχωρίζουν τα νέα μέσα απ' όλα τα υπόλοιπα. Τα τηλεοπτικά μέσα έχουν δεχτεί ένα τεράστιο πλήγμα, μετά έρχεται η έντυπη δημοσιογραφία, τα ραδιοφωνικά μέσα, και πιο ψηλά στην εκτίμηση του κόσμου είναι τα διαδικτυακά μέσα. Σίγουρα με σκέτη γκρίνια και γράφοντας προσβλητικά γκράφιτι στους τοίχους δε βγαίνει τίποτα. Καθίσαμε κάτω μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων από θεσμικούς χώρους από ευρωπαϊκούς δημόσιους φορείς για να δώσουμε μια λύση, μια απάντηση, μια πιθανή διέξοδο σε αυτό τo πολύ σοβαρό κομμάτι αξιοπιστίας και εικόνας του δημοσιογράφου στην Ελλάδα. Είναι σίγουρα μονόδρομος: Το κακό πολεμιέται μόνο με παιδεία. Τα αποτελέσματα έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται, ειδικά αν σκεφτεί κάνεις ότι πολλά μεγάλα μέσα απευθύνονται σε μας για στελέχη ενώ είναι ακόμα φοιτητές. Αυτό μας κάνει να νιώθουμε ότι κάτι καλό κάνουμε, πως είμαστε σε καλό δρόμο.
Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό πρόγραμμα οι φοιτητές σας ασχολούνται ενεργά με τη δημοσιογραφία και αν ναι, ασχολούνται με το κομμάτι του διαδικτύου;
Ναι, οι περισσότεροι από τους αποφοίτους μας είναι στο επάγγελμa η βρίσκονται σε μεταβατική φάση. Οι περισσότεροι ασχολούνται με την online δημοσιογραφία. Υπάρχει η τάση να μετακινούνται σε διαδικτυακά μέσα, άλλα να μην ξεχνάμε ότι και τα παραδοσιακά μέσα έχουν τεράστιο κομμάτι τεχνολογιών. Διακινδυνεύοντας να κάνω μια προσωπική πρόβλεψη θα έλεγα ότι ίσως η κατάσταση αυτή να είναι ένα εκκρεμές το οποίο κάποια στιγμή θα ισορροπήσει. Δηλαδή ναι μεν πολλοί μετακινήθηκαν στα διαδικτυακά μέσα άλλα πιστεύω πως και στα παραδοσιακά μέσα η ποιότητα ανταμείβεται και αργά η γρήγορα θα δημιουργηθεί μια πολύ σημαντική αγορά τηλεοράσεων, ραδιοφώνων, εφημερίδων που θα υποστηρίζονται πολύ αποτελεσματικά από μια διαδικτυακή δραστηριότητα – και θα εξελιχθούν σε προσοδοφόρες επιχειρήσεις.
Πιστεύετε ότι τα παραδοσιακά media έχουν την τεχνογνωσία που χρειάζεται για να χρησιμοποιήσουν τα νέα μέσα; Δηλαδή αμφιβάλλω για το κατά πόσο οποιοσδήποτε παραδοσιακός εκδοτικός οργανισμός ξέρει στα αλήθεια να χρησιμοποιήσει τα νέα μέσα αυτή τη στιγμή.
Ναι, το πιο απλό είναι να σκεφτεί κανείς ότι έχω μια εφημερίδα, θα φτιάξω μια ιστοσελίδα και θα ανεβάζω το περιεχόμενό μου και εκεί. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό υπάρχουν ένα σωρό νέοι τρόποι- για να έχεις διαδικτυακή παρουσία. Το θέμα είναι και η ποιότητα του περιεχόμενου, το να εκπαιδεύεις τους δημοσιογράφους στο πως να γράψουν σε κάθε μέσο και να έχεις και τα εργαλεία για να διαχέεις το περιεχόμενο στα νέα σου μέσα. Νομίζω ότι ας πούμε με την ιδιωτική τηλεόραση άνοιξαν όλα ξαφνικά και κάπως χαοτικά ενώ τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πρέπει να το αντιληφθούν αυτό στα παραδοσιακά μέσα - γιατί αν δεν το κάνουν θα έχουν πρόβλημα.
Κοιτώντας γύρω πάντως οι κινήσεις είναι μάλλον σπασμωδικές- θέλω να πω επειδή υπάρχει το paywall δεν σημαίνει ότι θα ξυπνήσεις ένα πρωί και θα τα βάλεις όλα σoυ τα κείμενα πίσω από ένα paywall.
Ναι το monetization, το πως δηλαδή εισπράττει ο καθένας αντίτιμο για την άξια του, γι' αυτό που παρέχει, είναι πολύ σοβαρό θέμα. Εάν δεν φροντίσεις να δελεάσεις το κοινό σου, και να αποδείξεις την ποιότητα σου έτσι ώστε ο άλλος να δώσει είτε το αντίτιμο για την είδηση, τη συνδρομή η για την πλήρη πρόσβαση, δεν έχεις ελπίδα να επιβιώσεις , ούτε και να είσαι ανεξάρτητος. Αυτό είναι μια απειλή για τη δημοκρατία, και την ποιότητα ζωής μας.
Ναι βεβαία από την άλλη η Ελλάδα έχει πέσει στο νούμερο 91 της κατάταξης των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, και βρίσκεται πλέον πιο χαμηλά από αφρικάνικες χώρες. Έχει πέσει θεαματικά το επίπεδο όποτε και οι προκλήσεις είναι πια πολύ περισσότερες
Ναι, και αυτό δικαιολογεί δραστηριότητες σαν και τη δικιά μας, πιθανώς μας καθιστά ακόμα πιο απαραίτητους. Δεν είναι τυχαίο ότι τον τελευταίο καιρό κάναμε μια έκδοση για τους Κώδικες δεοντολογίας στην ενημέρωση και ευελπιστούμε ότι αυτό το βιβλίο θα γίνει Ευαγγέλιο στις πανεπιστημιακές σχολές, και πιστεύουμε ότι τέτοιες πρωτοβουλίες είναι τομές.
Πότε κυκλοφόρησε το βιβλίο;
Πριν από ενάμισι μήνα. Ήταν η πτυχιακή εργασία ενός διακεκριμένου δημοσιογράφου που παρακολούθησε το πρόγραμμα μας του Βασίλη Βασιλόπουλου διευθυντή πολυμέσων της ΕΡΤ τότε- μόλις έκλεισε, ήρθε στο QJNT (Quality Journalism & New Technologies). Ασχολήθηκε 2 χρόνια με αυτή την υπόθεση – ήταν κοντά μας με το καθεστώς του research fellow και με το σκοπό να παράξει αυτή την έρευνα. Αυτό το βιβλίο αφορά μια συγκριτική εξέταση καλών πρακτικών και ισχυόντων κανόνων, διεθνώς, όπως αυτοί διαμορφώνονται πλέον καθημερινά (ήδη μάλιστα δουλεύουμε στο να ανανεώνουμε διαδικτυακό περιεχόμενο από αυτό έτσι ώστε να μπορούμε να επικαιροποιούμε αυτό το υλικό) και βρίσκοντας συμπαραστάτες την ΠΟΕΣΥ βρεθήκαμε στην ευχάριστη θέση να το παρουσιάσουμε στην ΕΣΗΕΑ και μάλιστα αναπτύξαμε ένα Eργαστήριο βασισμένο σε αυτή τη θεματική, έτσι ώστε να μπορέσουμε να παράγουμε συνεχώς νέο περιεχόμενο π.χ. πάνω στα αντικείμενα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιωτικότητας κ.α. που είναι απολύτως επιτακτικά, τόσο για την ποιοτική δημοσιογραφία, όσο και για την Κοινωνία.
Για ποιο λόγο έγινε η συνάντηση σας με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας;
Έγινε μια ενημέρωση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της δραστηριότητας μας ως μιας σύμπραξης δημοσίων εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων από την Κεντρική και Νότια Ευρώπη που έχει ως στόχο την καλύτερη επικοινωνία τους σε εποχές Κρίσης. Αυτό ενδιέφερε πολύ τον αξιότιμο ΠτΔ, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον έδειξε και για το νέο μας στόχο, που είναι το Διεθνές μας αγγλόγλωσσο πρόγραμμα που ευελπιστούμε ότι θα εμβαθύνει τη σχέση μεταξύ των μελών της Ευρώπης σε επίπεδο δημοσιογράφων άλλα και κοινωνιών. Οι Έλληνες είμαστε πάρα πολύ παρεξηγημένοι, το χουμε νιώσει στο πετσί μας τους τελευταίους μήνες με όσα έχουν συμβεί, και θεωρούμε ότι κάνουμε μια θεσμική παρέμβαση, ένα πρόγραμμα με υπερδιετή παρουσία, στην Ελλάδα ενεργών επικοινωνητών απ' όλη την Ευρώπη που νιώθουμε πως είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο κύριος Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε τη διορατικότητα να το καταλάβει αυτό, να μας υποστηρίξει, και αυτό που μπορώ να σας πω αυτή τη στιγμή, γιατί υπάρχουν και άλλα που θα τα πούμε με τον καιρό, είναι ότι έχει υπάρξει εξαιρετικά ενθαρρυντικός και νομίζω ότι αυτό θα μετουσιωθεί σε μια συγκεκριμένη θεσμική παρέμβαση από υψηλούς εκπρόσωπους της Αυστρίας και της Ελλάδας μέσα στο 2015.