Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν φέτος τις πληγείσες από τον πόλεμο χώρες τους για να έρθουν στην Ευρώπη. Πρόκειται για την μεγαλύτερη προσφυγική κρίση μετά την τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ξαφνική εισροή έχει προκαλέσει συζητήσεις μεταξύ των εθνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Την ώρα που μετά τις συζητήσεις είδαμε πράξεις γενναιοδωρίας και αλληλεγγύης, τα θέματα που εξετάστηκαν στηρίζονταν σε στοιχεία και αφηγηματικές που με την σειρά τους βασίζονταν περισσότερο σε μύθους παρά σε γεγονότα.
Πολλοί από αυτούς τους λανθασμένους ισχυρισμούς για την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση έχουν επαναληφθεί πολλές φορές στα μέσα ενημέρωσης και στα ιστολόγια, ενώ έχουν εκφραστεί και από διακεκριμένους πολιτικούς σε Ευρώπη και Αμερική. Η αναπαραγωγή αυτών των μύθων όχι μόνο διαστρεβλώνει την πραγματικότητα της κρίσης και αυτούς που είναι εγκλωβισμένοι σε αυτή, αλλά επίσης μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες και οι πολίτες θα προσπαθήσουν να βοηθήσουν αυτούς που έχουν ανάγκη.
«Πολλές πολιτικές σε αυτή την αρένα δεν βασίζονται σε γεγονότα και πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τι προκαλεί την μετανάστευση πριν μπορέσουμε να σχεδιάσουμε σωστές πολιτικές», δήλωσε τον περασμένο μήνα στην The WorldPost ο ειδικός σε θέματα μετανάστευσης Hein de Haas.
Η WorldPost εξέτασε τους πέντε μεγαλύτερους μύθους που σχετίζονται με την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση.
Μύθος #1: Η πλειοψηφία είναι οικονομικοί μετανάστες
Κυρίαρχη ιδέα ανάμεσα σε αυτούς που αντιτίθεται στην μετανάστευση είναι ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων που καταφτάνουν στην Ευρώπη με παράνομους τρόπους κατά την διάρκεια αυτής της κρίσης δεν είναι πρόσφυγες, αλλά οικονομικοί μετανάστες που ψάχνουν για ευκαιρίες.
Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, ισχυρίστηκε ότι οι οικονομικοί μετανάστες αποτελούν την «μεγάλη πλειοψηφία» των αιτούντων άσυλο, ενώ χαρακτήρισε την μεταναστευτική κρίση «επανάσταση των παράνομων μεταναστών». Η άποψη του Ορμπάν ακούστηκε και από άλλους συντηρητικούς πολιτικούς, όπως είναι ο Βρετανός Νάιτζελ Φάρατζ και ο Σλοβάκος Ρόμπερτ Φίκο.
Παρ' όλα αυτά, η ιδέα ότι οι περισσότεροι από αυτούς που καταφτάνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση -το 95% κατά τους υπολογισμούς του Φίκο- αποτελούν οικονομικούς μετανάστες δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Ενώ δεν υπάρχουν ακράδαντα αποδεικτικά στοιχεία για την προέλευση του κάθε μετανάστη και πρόσφυγα που εισέρχεται στην Ευρώπη, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει πως οι Σύριοι πρόσφυγες αποτελούν τουλάχιστον το 50% των ανθρώπων που κατέφτασαν δια θαλάσσης το 2015.
Άλλοι έρχονται από χώρες που έχουν επίσης πληγεί από τον πόλεμο, όπως είναι το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Πολλοί άλλοι εγκαταλείπουν την καταπίεση και την επιστράτευση στην Ερυθραία και την Γκάμπια.
Αναλύοντας τις αφίξεις μεταναστών και προσφύγων, ο Economist υπολόγισε ότι το 75% αυτών που έρχονται παρανόμως στην Ευρώπη δια θαλάσσης, προέρχονται από χώρες των οποίων τους πολίτες προστατεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μύθος #2: Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες μπορούν απλά να μείνουν στην Τουρκία
Άλλος ένας μύθος που σχετίζεται με το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που φτάνουν στην Ευρώπη είναι οικονομικοί μετανάστες, είναι αυτός που θέλει τους πραγματικούς πρόσφυγες να μένουν στα κέντρα φιλοξενίας της Τουρκίας.
Πολλοί λένε ότι όταν αυτοί οι άνθρωποι επιλέγουν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη, δεν το κάνουν από φόβο, αλλά από την επιθυμία να ζήσουν σε μια προνομιούχα χώρα.
«Η Τουρκία είναι μια ασφαλής χώρα. Μείνετε εκεί. Είναι επικίνδυνο να έρθετε», είχε δηλώσει ο Ορμπάν νωρίτερα αυτό το μήνα.
Όμως οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας δεν γνωρίζουν τι προβλέπει η Τουρκία για την έγκριση των αιτούντων άσυλο, ούτε για τις παρακμάζουσες ανθρωπιστικές συνθήκες εκεί.
Η Τουρκία, η οποία έχει λάβει 1,9 εκατομμύρια Σύρους, δεν τους παραχωρεί το στάτους του πρόσφυγα, όπως ορίζει η Σύμβαση της Γενεύης και το Πρωτόκολλο για τους Πρόσφυγες. Η Τουρκία δεν υπέγραψε ένα μέρος της συμφωνίας, επομένως δεν είναι αναγκασμένη να ακολουθήσει όλες τις οδηγίες.
Αντιθέτως, η Άγκυρα προσφέρει στους Σύρους πρόσφυγες προσωρινή προστασία με το σκεπτικό ότι κάποια στιγμή θα φύγουν. Επιπρόσθετα, οι συνθήκες για τους πρόσφυγες στη Συρία ολοένα και χειροτερεύουν, την στιγμή που μειώνεται η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, οι συγκρούσεις με τους ντόπιους έχουν αυξηθεί και οι καταυλισμοί έχουν γεμίσει.
Στο Λίβανο, οι Σύροι τώρα αποτελούν το ένα πέμπτο του πληθυσμού. Περισσότεροι από τους μισούς ζουν σε παράγκες που δεν παρέχουν καμιά προστασία, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Οι συνθήκες στην Ιορδανία, χώρα που φιλοξενεί περισσότερους από 600.000 Σύρους πρόσφυγες, είναι επίσης άσχημες. Τα δύο τρίτα αυτών των ανθρώπων ζουν υπό συνθήκες φτώχειας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ενώ ένας στους έξι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Στην Ιορδανία, το Λίβανο και την Τουρκία οι αιτούντες ασύλου δεν δικαιούνται να εργαστούν, με αποτέλεσμα να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και να εργάζονται κάτω από άσχημες συνθήκες.
Το World Food Program παρέχει τρόφιμα στους Σύρους πρόσφυγες, όμως η έλλειψη χρηματοδότησης έχει οδηγήσει σε περικοπές. Τώρα, αυτοί που λαμβάνουν βοήθεια από το πρόγραμμα λαμβάνουν μόνο 50 σεντ τη μέρα για να τραφούν, σύμφωνα με τον Abeer Etefa από το World Food Program του ΟΗΕ.
«Μετά από χρόνια στην εξορία, ξοδεύονται όλες οι αποταμιεύσεις των προσφύγων, με αποτέλεσμα αυτοί να καταλήγουν στην επαιτεία και την πορνεία και την παιδική εργασία να αυξάνεται. Οι οικογένειες της μεσαίας τάξης με παιδιά μετά βίας επιβιώνουν στους δρόμους», δήλωσε ο Antonio Guteres του ΟΗΕ τον Μάρτιο.
Μύθος #3: Δεν φαίνονται να χρειάζονται βοήθεια
Άλλο ένα επιχείρημα όσων είναι όσοι είναι εναντίον της άφιξης των μεταναστών, είναι ότι πολλοί από αυτούς έχουν κινητά, φορούν ακριβά ρούχα και μοιάζουν να είναι υγιείς.
Η διεστραμμένη αντίληψη ότι ένας άνθρωπος δεν μοιάζει αν είναι αρκετά άρρωστος ή φτωχός για να λάβει άσυλο δείχνει την πλήρη άγνοια σχετικά με το τι καθιστά κάποιον πρόσφυγα. Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν στην Ευρώπη προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα και πολλοί ανήκουν σε οικογένειες με πλούτο και μόρφωση, όμως αναγκάστηκαν να φύγουν εξαιτίας του εμφυλίου.
Όπως σημειώνει η Washington Post, μια έρευνα από το 2013 βρήκε ότι οι Σύριοι πρόσφυγες στο Λίβανο ήταν ειδικευμένοι ή σχεδόν ειδικευμένοι εργάτες.
Επίσης, σύμφωνα με το CBC, στη Συρία οι εγγραφές σε εταιρείες κινητής τηλεφωνίας είναι 75 με 87 ανά 100 άτομα.
Τα κινητά προσφέρουν επίσης ένα σημαντικό για την επιβίωση μέσο επικοινωνίας και πλοήγησης στις μεγάλες διαδρομές στην Ευρώπη. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες χρησιμοποιούν το GPS των συσκευών και επικοινωνούν με τα μέλη της οικογενείας τους και άλλους ταξιδιώτες. Επίσης μπορούν να επικοινωνήσουν με τις αρχές εάν συναντήσουν δυσκολίες.
Μύθος #4: Πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους παριστάνουν τους πρόσφυγες
Μια φωτογραφία που βγήκε στα μέσα ενημέρωσης υποτίθεται πως έδειχνε ένα πολεμιστή του Ισλαμικού Κράτους που κρατά ένα όπλο στη Συρία να χαμογελά σε μια άλλη φωτογραφία ενώ εισέρχεται στην Ευρώπη με μια μπλούζα που γράφει «Ευχαριστώ». Μια άλλη φωτογραφία ισχυρίζεται ότι δείχνει πρόσφυγες να κρατούν μια σημαία του Ισλαμικού Κράτους να επιτίθενται σε αστυνομικούς στη Γερμανία.
Στην πραγματικότητα, και οι δύο φωτογραφίες δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που ισχυρίζονται εκείνοι που τις έβγαλαν στην δημοσιότητα.
Η πρώτη δείχνει ένα άνδρα που το Associated Press εξηγεί πως είναι άνδρας του στρατού που εγκατέλειψε την Συρία για να ζήσει ειρηνικά με την οικογένειά του στην Ολλανδία. Η δεύτερη χώρα είναι παλιά και δεν σχετίζεται με τους πρόσφυγες και πιθανότατα ούτε με το Ισλαμικό Κράτος.
Η κυκλοφορία της φωτογραφίας είναι αντιπροσωπευτική του φόβου που εκφράζουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και τα μέσα ενημέρωσης ότι πολλοί ισλαμιστές ίσως να κρύβονται μεταξύ των μεταναστών. Ένα μάλιστα ανώνυμο στέλεχος του Ισλαμικού Κράτους αποκάλυψε στο Buzzfeed ότι βοήθησε πολεμιστές να εισέλθουν στην Ευρώπη.
Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχουν αποδείξεις για να στηριχθούν αυτές οι απόψεις. Οι Ευρωπαίοι συνοριοφύλακες δήλωσαν πως δεν υπάρχουν ακράδαντα αποδεικτικά στοιχεία ότι Ισλαμιστές εισέρχονται στην Ευρώπη παριστάνοντας τους πρόσφυγες.
«Δεν βλέπω τον λόγο το Ισλαμικό Κράτος να οργανώσει τέτοιο σχέδιο για να κάνει επιθέσεις και να αποτελέσει απειλή για την Ευρώπη», δήλωσε στο The Los Angeles Times ο Reinoud Leenders από το King's College London. Εξάλλου πολλοί πολεμιστές του ISIS είναι ήδη Ευρωπαίοι πολίτες.
Ως απάντηση σε αυτή την ανησυχία, οι ομάδες παροχής βοήθειας ανέφεραν στους LA Times ότι πρέπει να δημιουργηθούν χώροι όπου μπορούν να γίνονται έλεγχοι σε αυτούς που καταφτάνουν.
Μύθος #5: Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες θα καταστρέψουν την οικονομία
Πολλοί ενάντιοι στην δημιουργία κέντρων φιλοξενίας αναφέρουν πως οι πρόσφυγες φέρνουν πολλά έξοδα στη χώρα που τους φιλοξενεί. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, αυτοί οι άνθρωποι θα τους κλέψουν τις δουλειές και θα δημιουργήσουν μια κατάσταση φτώχειας.
Την ίδια στιγμή, πολλοί οικονομολόγοι τονίζουν πως με σωστή διαχείριση, η εισροή μεταναστών μπορεί να βελτιώσει την οικονομία μιας χώρας.
Έρευνες δείχνουν πως η εισροή μεταναστών σε ένα πληθυσμό έχει μακροπρόθεσμα θετικές ή ουδέτερες επιδράσεις στην εθνική οικονομία, αναφέρει η Washington Post. Ο ειδικός σε θέματα μετανάστευση Hein de Haas ανέφερε επίσης ότι σε γενικό επίπεδο οι μετανάστες δεν είναι επιζήμιοι για την οικονομία.
Μπορεί στην αρχή οι χώρες να πρέπει να δώσουν πολλά χρήματα για την υποδοχή των προσφύγων, όμως μακροπρόθεσμα, οι μετανάστες αποτελούν ένα είδος επένδυσης.
*To κείμενο αρχικά δημοσιεύτηκε στην αμερικανική έκδοση της Huffington Post.