Το «Χαμόγελο του Παιδιού» δεν θέλει να κάνει φιλανθρωπίες. Θέλει να δίνει λύσεις

Το «Χαμόγελο του Παιδιού» δεν θέλει να κάνει φιλανθρωπίες. Θέλει να δίνει λύσεις

Φτάνοντας έξω από το σπίτι του «Χαμόγελου του Παιδιού» στο Μοσχάτο, τίποτα δεν φανερώνει πως η πολυκατοικία που βρίσκεται μπροστά μου στεγάζει τη δράση μιας ΜΚΟ. Είναι, απλά, μια σύγχρονη πολυκατοικία με κήπο και πιλοτή που δεν ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες που βρίσκονται στον ίδιο δρόμο.

Περνώντας την είσοδο του διαμερίσματος στον πρώτο όροφο με υποδέχεται η μυρωδιά του σπιτικού φαγητού. Παστίτσιο. Ένα αγοράκι, γύρω στα 10, αφήνει τη σχολική του τσάντα έξω από την πόρτα, δίπλα σε μισή ντουζίνα άλλες, και περνά τρέχοντας από δίπλα μου με κατεύθυνση την κουζίνα. «Τι φαγητό έχουμε σήμερα;», το ακούω να ρωτά. Με πιάνω να έχω γυρίσει πίσω δεκαπέντε χρόνια μέσα στο μυαλό μου, στα μεσημέρια που επέστρεφα από το σχολείο και έτρεχα στο σπίτι της γιαγιάς μου, με το στομάχι να έχει φτάσει στην πλάτη και την αδημονία μου στα ύψη μέχρι να δω τι λιχουδιά (ή όχι) έχει μαγειρέψει σε εμένα και στον αδερφό μου. Εκείνη έμενε στο ισόγειο, εμείς στον τρίτο και, μιας και οι γονείς μου ήταν εκείνες τις ώρες στη δουλειά, τα μεσημέρια τα βγάζαμε στο σπίτι της, τρώγοντας και κάνοντας τις εργασίες μας για την επόμενη ημέρα.

Μπροστά μου τώρα εξελίσσεται ακριβώς η ίδια σκηνή. Μικρά παιδιά ετοιμάζονται για το μεσημεριανό τους ενώ άλλα έχουν βγάλει ήδη τα τετράδια και τα σχολικά τους βιβλία, και γυναίκες που δεν είναι οι μητέρες τους τα σερβίρουν και τα βοηθούν με τις εργασίες τους με την ίδια τρυφερότητα και το ίδιο ενδιαφέρον που θα έδειχνε μια μάνα -μια γιαγιά, μια αδερφή.

Ο Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος, ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» έρχεται να με υποδεχτεί και αφού καθόμαστε στους πορτοκαλί καναπέδες, δίπλα ακριβώς στα τραπέζια των παιδιών, ξεκινάμε την κουβέντα μας για το έργο που ο ίδιος ξεκίνησε το 1995. Ή μάλλον, το έργο που ξεκίνησε ο γιος του. Ο Ανδρέας Γιαννόπουλος έφυγε από τη ζωή στα 10 του χρόνια, χάνοντας την μάχη με τον καρκίνο. Πριν πεθάνει όμως, είχε εκφράσει μέσα από το ημερολόγιο που κρατούσε την επιθυμία του για τη δημιουργία ενός συλλόγου που στόχος του θα ήταν να φέρει το χαμόγελο στα πρόσωπα όλων των παιδιών που το έχουν ανάγκη. Σήμερα, 20 χρόνια μετά, ο πατέρας του έχει δώσει σάρκα και οστά στο όραμα του μικρού Ανδρέα με τον εθελοντικό, μη-κερδοσκοπικό οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ο οποίος προασπίζεται τα δικαιώματα των παιδιών και παλεύει καθημερινά για να τους εξασφαλίζει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.

Το Χαμόγελο, αντίθετα με ό,τι πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, δεν είναι μόνο κάποια σπίτια σε Ελλάδα και εξωτερικό που περιθάλπουν παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη.

Είναι ένα πανελλαδικό δίκτυο που παρέχει αποτελεσματικές και άμεσες δράσεις με στόχο την προστασία την υγεία και την καλή διαβίωση των παιδιών, ανεξάρτητα από εθνικότητα και θρήσκευμα, 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, 365 μέρες το χρόνο.

Λειτουργεί εσχάτως 14 σπίτια σε όλη την Ελλάδα στα οποία μεγαλώνουν συνολικά 348 παιδιά διαφόρων ηλικιών ενώ ταυτόχρονα στηρίζει παιδιά και οικογένειες με προβλήματα διαβίωσης (μέσα στο 2014 και το πρώτο εξάμηνο του 2015 το Χαμόγελο στήριξε 21.174 παιδιά και τις οικογένειές τους το 80% των οποίων ήταν άνεργοι ή απασχολούνταν σε επισφαλή εργασία).

Βοηθά στην πρόληψη και ευαισθητοποίηση μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών μέσω του Κινητού Εργαστηρίου Ενημέρωσης Εκπαίδευσης και Τεχνολογίας «Οδυσσέας», το οποίο παράλληλα πραγματοποιεί σεμινάρια και ενημέρωση επαγγελματιών στην παροχή πρώτων βοηθειών, από το εξειδικευμένο προσωπικό του Οργανισμού.

Μέσα από τη γραμμή 1056 υποστηρίζει παιδιά με προβλήματα υγείας και τις οικογένειές τους δωρεάν, καθημερινά, πανελλαδικά όλο το 24ωρο (κάλυψη 4.738 αιτημάτων μέσα στο 2014 και το πρώτο εξάμηνο του 2015), ενώ προσφέρει δημιουργική απασχόληση στα παιδιά στα νοσοκομεία (16.111 παιδιά και οικογένειες μέσα στο 2014 και το πρώτο εξάμηνο του 2015).

Διαθέτει ασθενοφόρα για νεογνά και παιδιά καθώς και 3 κινητές ιατρικές μονάδες οι οποίες μέσα στο 2014 και το πρώτο εξάμηνο του 2015 βοήθησαν συνολικά 24.661 παιδιά σε όλη την Ελλάδα.

Και, φυσικά, υπάρχει το YouSmile.gr, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθελοντών που δίνει φωνή στα παιδιά για να εκφραστούν όπως αυτά θέλουν. «Μιλάνε όλοι για τα παιδιά, χωρίς τα παιδιά», μου λέει ο κ. Γιαννακόπουλος σχετικά. «Έτσι δημιουργήσαμε την εθελοντική πλατφόρμα “You Smile”, την οποία και δώσαμε στα παιδιά-εθελοντές και τους είπαμε “κάντε την ό,τι θέλετε”. Δεν μας ενδιαφέρει να γνωρίζει ο κόσμος για το You Smile, αυτό που θέλουμε είναι να το ξέρουν τα παιδιά. Ψάξαμε διεθνώς να δούμε τι πρωτοβουλίες υπάρχουν για τα παιδιά και είδαμε πως πάντα από πίσω βρίσκονται οι μεγάλοι και καθοδηγούν τη συζήτηση. Εμείς θέλαμε να έχουμε ανιδιοτελείς προθέσεις παιδιών που θέλουν να προσφέρουν στην κοινωνία».

«Για τα παιδιά εδώ είναι το σπίτι τους»

Η πρώτη μου απορία δεν έχει να κάνει με το πώς ζουν τα παιδιά στα σπίτια. Το εξαιρετικό έργο του Χαμόγελου είναι λίγο-πολύ γνωστό και πλέον το βλέπω και με τα ίδια μου τα μάτια. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι τι γίνεται όταν μεγαλώνουν τα παιδιά. Φεύγουν χωρίς να κοιτάξουν πίσω; Επιστρέφουν; Προσφέρουν βοήθεια;

«Τα παιδιά που έχουν ενηλικιωθεί και ζουν πλέον τις δικές τους ζωές, επιστρέφουν συχνά στα σπίτια που μεγάλωσαν για να μας επισκεφθούν, να φέρουν δώρα, να κάτσουν να φάνε μαζί μας» μου λέει ο κ. Γιαννόπουλος και το πρόσωπό του φωτίζεται. «Πρόσφατα μάλιστα κάποιοι από αυτούς σχημάτισαν μια ομάδα με σκοπό να μας προσφέρουν εθελοντική βοήθεια για τη ψυχολογική στήριξη των παιδιών και τη καθοδήγησή τους. Άλλα παιδιά μας που έχουν περάσει σε σχολές στη Θεσσαλονίκη γύρισαν για τις γιορτές εδώ, για να τις περάσουν μαζί μας. Για αυτούς εδώ είναι το σπίτι τους». Οι ιστορίες που έχει να μου πει για τα «παιδιά τους» είναι πολλές. «Φέτος έλαβα ένα τηλεφώνημα από δύο κοπέλες που μεγάλωσαν μαζί σε ένα από τα σπίτια μας, οι οποίες πέρασαν μαζί στο Πανεπιστήμιο και ήθελαν να μου πουν πως αν δεν ήμασταν εμείς δεν θα τους είχε δοθεί ποτέ αυτή η δυνατότητα. Αισθάνθηκα τρομερά περήφανος».

Άρα το Χαμόγελο λειτουργεί βάσει των standards του εξωτερικού; Όχι, για την ακρίβεια, παρέχει καλύτερες συνθήκες από αυτές που έχουν να προσφέρουν οι αντίστοιχοι οργανισμοί σε Αμερική, Βέλγιο, Γαλλία κ.ο.κ.

Ο κ. Γιαννόπουλος μου εξηγεί: «Όταν είχαμε φέρει στην Ελλάδα αρχηγούς αστυνομίας και FBI από έξω για να εκπαιδεύσουν τους δικούς μας αστυνομικούς και δικαστές, αντί να τους κάνουμε το τραπέζι σε κάποιο εστιατόριο τους καλέσαμε σε ένα από τα σπίτια μας να φάμε μαζί με τα παιδιά. Και έμειναν άφωνοι βλέποντάς τα τόσο ευτυχισμένα. Στους χώρους προστασίας στις άλλες χώρες, τα παιδιά είναι μίζερα. Τα μεγαλύτερα παιδιά το σκάνε από αυτούς τους χώρους (“running from care”, όπως είναι ο όρος), εδώ δεν συμβαίνει αυτό. Η πόρτα, όπως βλέπετε, είναι ανοιχτή, αν δεν αισθάνεται καλά ένα παιδί μπορεί να φύγει. Κανένα δε φεύγει όμως γιατί νιώθουν εδώ ζεστασιά και θαλπωρή».

«Η κλιμάκωση της βίας είναι απόρροια της κρίσης και η κρίση που ζούμε είναι σιωπηλή»

Ψυχολογική κακοποίηση, bullying, σωματική κακοποίηση. Ο κύκλος της παιδικής βίας γύρω μας όλο και μεγαλώνει τα τελευταία χρόνια και οι ειδήσεις των εφημερίδων, των site και των δελτίων των 8.00 απλά το επιβεβαιώνουν. Όχι μόνο ενήλικες εναντίων παιδιών αλλά και παιδιά εναντίων παιδιών.

«Είναι απόρροια της κρίσης η ένταση της βίας. Θυμώνουν τα παιδιά, θυμώνουν οι έφηβοι γιατί δεν έχουν μέλλον και όλος αυτός ο θυμός φέρνει άλλα πράγματα στην επιφάνεια», λέει ο κ. Γιαννόπουλος και συνεχίζει: «Αυτό που δεν έχει καταλάβει πολύς κόσμος και προσπαθούμε να τους το επικοινωνήσουμε, είναι πως τα παιδιά αυτά δεν έχουν ανάγκη μόνο το φαγητό. Είναι και το φαγητό, φυσικά, αλλά είναι και όλες οι άλλες παράπλευρες απώλειες. Ακριβώς όπως συμβαίνει σε έναν πόλεμο. Ζούμε έναν πόλεμο εδώ και, όπως μου είπε μια κοπέλα στην Αμερική “στην Ελλάδα ζείτε ένα silent crisis”. Και όντως ζούμε μια “σιωπηλή κρίση”. Όταν βγαίνεις έξω δεν βλέπεις την κρίση στον βαθμό που πραγματικά υπάρχει. Κάποιοι Ιάπωνες που μας επισκέφθηκαν τις προάλλες από μια φιλανθρωπική οργάνωση της χώρας τους, περίμεναν να δουν σκοτωμένους ανθρώπους στο δρόμο. Και έβλεπαν τις καφετέριες γεμάτες και τα πάντα να λειτουργούν κανονικά κι έλεγαν “παιδιά εδώ δεν έχετε κρίση”. Εμείς όμως ξέρουμε τι συμβαίνει».

«Έρχονται οι αστυνομικοί και μας λένε πως δεν ξέρουν τι θα έκαναν αν δεν είχαν εμάς»

Σήμερα το Χαμόγελο του Παιδιού απασχολεί 408 εξειδικευμένους επαγγελματίες και 2.500 ενεργούς εθελοντές. Η Ομάδα Έρευνας και Διάσωσης «Θανάσης Μακρής» στελεχώνεται από εθελοντές εξειδικευμένους στην έρευνα και τη διάσωση ενώ διαθέτει μέχρι και ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά πιστοποιημένα στην έρευνα. Το «Σπίτι του Παιδιού» (Κέντρο Ημέρας Εξατομικευμένης Παροχής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε παιδιά και έφηβους θύματα κακοποίησης, παραμέλησης, ενδοοικογενειακής βίας καθώς και σε παιδιά εμπλεκόμενα σε περιστατικό εκφοβισμού), στελεχώνεται από θεραπευτική ομάδα που απαρτίζεται από ψυχίατρο, παιδοψυχιάτρους, κλινικούς ψυχολόγους, κοινωνικό λειτουργό, λογοθεραπεύτρια, εργοθεραπευτή και ειδική παιδαγωγό. Λογικό είναι κάποιος να συμπεράνει πως το Χαμόγελο έχει αναλάβει αποκλειστικά τη δουλειά που θα έπρεπε να κάνουν οι αρμόδιοι θεσμοί. Θα έκανε, όμως, λάθος.

«Δεν αντικαθιστούμε το κράτος» σπεύδει να τονίσει ο κ. Γιαννόπουλος. «Συμπληρώνουμε τους θεσμούς, πιστεύουμε στην λειτουργία των θεσμών και μάλιστα τους στηρίζουμε περισσότερο εμείς από ότι το κράτος. Με το να βρίζεις το ΕΚΑΒ επειδή υπολειτουργεί, δεν καταφέρνεις τίποτα. Αυτή είναι η κουλτούρα που έχουμε εμείς και αυτή είναι και η κουλτούρα που έχουν στην Αμερική και σε άλλες χώρες. Μπορεί η Ελλάδα να μην έχει οργάνωση, μπορεί να βιώνουμε μια άσχημη περίοδο, από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς, αλλά από εκεί και πέρα υπάρχουν εξαιρετικοί άνθρωποι που χωρίς αυτούς δεν θα είχαμε δουλειά. Αν δεν είχαμε τον καλό εισαγγελέα, τον καλό αστυνομικό, τον καλό γιατρό, ανθρώπους που νοιάζονται, θα ήμασταν άχρηστοι».

Και κάπως έτσι, παρότι είναι ιδιωτικός φορέας το Χαμόγελο έχει κερδίσει την αναγνώριση και το σεβασμό των δημόσιων κοινωνικών θεσμών με αποτέλεσμα να συντελεί στην κινητοποίησή τους. «Αστυνομία, Πυροσβεστική, Λιμενικό, Ερυθρός Σταυρός, Ελληνική Ομάδα Διάσωσης σπεύδουν να μας βοηθήσουν όταν τους χρειαζόμαστε ή, από την άλλη, μας ενημερώνουν όταν προκύπτει κάποιο περιστατικό», λέει ο κ. Γιαννόπουλος.

«Προχτές ήρθε η αστυνομία και μας έφερε τρόφιμα. Μάζεψαν τρόφιμα οι υπάλληλοι των σχολών της αστυνομίας, που ξέρετε πόσα παίρνουν, και μας τα έφεραν στα κέντρα στήριξης. Και μας έλεγαν “αν δεν είχαμε εσάς δεν ξέρουμε τι θα κάναμε, όταν έχουμε παιδιά στο τμήμα αισθανόμαστε τι φρίκη του να μην ξέρουμε τι να κάνουμε με αυτά τα παιδιά και που να τα πάμε”. Η αστυνομία δεν καλύπτει κάθε κοινωνικό ή άλλο θέμα, δεν είναι αυτή η δουλειά της. Χρειάζεσαι ένα φορέα που θα μπορεί να ανταποκριθεί σε θέματα έκτακτης ανάγκης παιδιών και να βρίσκεται εκεί ανά πάσα στιγμή. Το Χαμόγελο είναι εδώ για να δίνει λύση (και) σε αυτές τις περιπτώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εξαφανίσεις. Προσπαθούμε να καλύψουμε αυτό το κενό όχι μόνο στην Αθήνα αλλά σε όλη την Ελλάδα. Όταν υπάρχει ανάγκη είμαστε όλοι στην πρώτη γραμμή, όπως κι εγώ, δεν έχει έρθει κανείς να κάνει επιτελική δουλειά εδώ. Δεν υπάρχει το κακώς εννοούμενο “αφεντικό”, όλοι έχουμε την ευθύνη μας, όλοι θα τρέξουμε, θα μπούμε σε μια γραμμή συντονισμού όλοι μαζί».

Δεν είναι η ευαισθητοποίηση αυτό που μας λείπει, αλλά η συνειδητοποίηση

Λίγο πριν φύγω, ο κ. Γιαννόπουλος μου λέει κάτι που, για εμένα τουλάχιστον, είναι και το πιο σημαντικό στοιχείο της δουλειάς του και όλων όσων εργάζονται σκληρά -και στις περισσότερες περιπτώσεις εθελοντικά- για να προσφέρουν στα παιδιά και τις οικογένειές τους ένα σπίτι, με την κυριολεκτική αλλά κυρίως τη μεταφορική έννοια της λέξης.

«Ό,τι κάνεις σε αυτή τη δουλειά, πρέπει να το κάνεις με συνειδητοποίηση και όχι με ευαισθητοποίηση», μου λέει. Και εξηγεί: «Οι εθελοντές στην Αμερική είναι συνειδητοποιημένοι -ξέρουν τι θα κάνουν, πώς θα το κάνουν, γιατί το κάνουν. Οι δικοί μας εθελοντές είναι συνειδητοποιημένοι. Η κοινωνία μας όμως είναι κυρίως ευαισθητοποιημένη. Κι εγώ, πριν 20 χρόνια, έψαχνα να βρω οικογένειες να τις βοηθήσω να περάσουν τα ίδια Χριστούγεννα που κάναμε κι εμείς. Ε, και; Και τι έγινε; Τους προσφέραμε ένα πλούσιο γεύμα και δυο ρούχα, και; Μετά αυτοί συνέχιζαν να ζουν το μαρτύριό τους. Η “φιλανθρωπία της οκάς” όπως τη λέω, είναι εύκολη. Την υποδομή πρέπει να την έχεις βρέξει-χιονίσει. Πρέπει να πληρώνεις τους ανθρώπους, πρέπει να πληρώνεις τα οχήματα, πρέπει να πληρώνεις τα ασθενοφόρα, πρέπει να πληρώνεις όλη αυτή τη διαδικασία η οποία λειτουργεί 24/7».

Κάνει μια μικρή παύση και συνεχίζει, λίγο πιο σοβαρός, λίγο πιο σκεπτικός από πριν. «Το χειρότερο από όλα ξέρετε ποιο είναι;» μου λέει. «Ότι η εξαφάνιση ενός παιδιού έχει γίνει πια συνήθεια. Όπως και η κακοποίηση των παιδιών και το ότι νέα παιδιά πεθαίνουν από ναρκωτικά. Αυτό είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία. Και γίνεται ακόμα χειρότερο όταν κάποιοι καπηλεύονται τον πόνο των άλλων για να κάνουν “fundraising”. Εμείς στο Χαμόγελο δεν είμαστε μια ομάδα φιλάνθρωπων. Δεν μας ενδιαφέρει να είμαστε λίγοι φιλάνθρωποι για να ξεχωρίσουμε και να κάνουμε το κομμάτι μας, μας ενδιαφέρει να είμαστε όσο περισσότεροι γίνεται για να προστατεύουμε την αξιοπρέπεια αυτών των ανθρώπων και των οικογενειών τους. Γιατί αν χάσουμε ως άνθρωποι αυτή την αξιοπρέπεια χάνουμε ό,τι πολυτιμότερο διαθέτουμε. Δεν τους κάνουμε καμιά χάρη, είναι υποχρέωσή μας, υποχρέωση της κοινωνίας απέναντί τους να διαφυλάττουμε τα βασικά δικαιώματά τους».