Η (αντρική) τέχνη αγαπά τις νεκρές γυναίκες

Η (αντρική) τέχνη αγαπά τις νεκρές γυναίκες

Το σώμα μιας γυναίκας επιπλέει μέσα σε ένα ρυάκι, το αραχνοΰφαντο φόρεμά τις φουσκώνει στις πλευρές από το νερό. Τα κόκκινα μαλλιά της είναι μπλεγμένα και άγρια όπως οι θάμνοι και η βλάστηση που την περιβάλει. Στα χέρια της βρίσκεται μια γιρλάντα από πολύχρωμα αγριολούλουδα. Το χλωμό πρόσωπό της κοιτάζει προς τα πάνω, με μια έκφραση μεταξύ ζωής και θανάτου, ανάμεσα στον φυσικό κόσμο και ό,τι άλλο βρίσκεται στην αντίπερα όχθη.

Είναι η Οφηλία, ένας από τους πιο εμβληματικούς γυναικείους χαρακτήρες της λογοτεχνίας και της τέχνης. Μια γυναίκα σύμβολο υστερίας που τρελάθηκε από τον βίαιο εραστή της και αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή της.

Παρότι γράφτηκε από τον Shakespeare ως ένας από τους χαρακτήρες του θρυλικού «Άμλετ», η εικόνα της Οφηλίας χρωστά την αθανασία της στον ζωγράφο Sir John Everett Millais. Ο πίνακας της Οφηλίας που φιλοτέχνησε το 1850 απεικονίζει την αναίσθητη γυναίκα σε μια μεταβατική κατάσταση, με το σώμα της να είναι σχεδόν αδιαχώριστο από την φυσική ερημιά που την καταπίνει. Ο Millais, ένας Προραφαηλίτης καλλιτέχνης, με εμμονή στην απεικόνιση των ορίων της αντίληψης όπως αυτή επηρεάζεται από τη φύση, τα όνειρα, τα ναρκωτικά και την τέχνη, μαγεύτηκε από τη φιγούρα της Οφηλίας, ενός χαρακτήρα που παίζει με το δίπολο της συνεχούς εγρήγορσης και του αιώνιου ύπνου, σαν να βρίσκεται σε μια υπερφυσική έκσταση.

Η φετιχοποίηση των νεκρών και των γυναικών που αργοπεθαίνουν είναι μια μακρά και κάπως ανησυχητική τάση στην ιστορία τόσο της λογοτεχνίας όσο και της τέχνης. Υπάρχει ένα απόκοσμο στοιχείο μισογυνισμού σε αυτή την καλλιτεχνική εμμονή με τα όμορφα νεκρά κορίτσια, τις ωραίες κοιμωμένες που δεν ξυπνούν ποτέ. Όπως είχε πει και ο Edgar Allan Poe: «Ο θάνατος μιας όμορφης γυναίκας είναι, αναμφισβήτητα, το πιο ποιητικό θέμα στον κόσμο».

Και παρόλα αυτά, παρά την ασύστολα ενοχλητική φύση αυτής της εμμονής, υπάρχει κάτι αλλόκοτα ελκυστικό, σχεδόν γοητευτικό, στην μορφή της Οφηλίας που επιπλέει στο νερό.

Για την καλλιτέχνη Gloria Oyarzabal, η Οφηλία είναι το απόλυτο σύμβολο της καταπίεσης των γυναικών. Είναι η ενσάρκωση του πόνου που μεταφράστηκε σε αυτοτραυματισμό, μόνο και μόνο για να αντικειμενοποιηθεί ως «υστερική γυναίκα». Η Oyarzabal «κόλλησε» με την Οφηλία από όταν είδε για πρώτη φορά τον πίνακα του Millais, μετά διάβασε το έργο του Shakespeare και έπειτα άρχισε να δημιουργεί τα δικά της έργα τέχνης βασισμένα στην Οφηλία.

«Άρχισα να ζωγραφίζω και να εντοπίζω όλες τις εκδοχές της Οφηλίας που μπορούσα να βρω», λέει η Oyarzabal στη Huffington Post US. Σύντομα, όμως, ανακάλυψε πως το project αυτό δεν την κάλυπτε πλήρως. «Χρειαζόμουν κάτι περισσότερο ειλικρινές, πιο επίπονο, πιο ισχυρό. Είχα την ανάγκη να νιώσω άβολα».

Αντί λοιπόν να ζωγραφίζει την Οφηλία, η Oyarzabal αποφάσισε να γίνει η Οφηλία. Και για να αυξήσει το στοιχείο του πόνου και της έντασης που ήλπιζε να μεταφέρει με τη δουλειά της, αποφάσισε να είναι γυμνή όσο βρισκόταν στο «πετσί» του ρόλου. «Πήρα την παλιά μου Mamiya (φωτογραφική μηχανή) και μπήκα μέσα στη φύση, σε μέρη που μπορούσα να “μυρίσω” την ένταση», λέει. Η Oyarzabal τράβηξε γυμνά πορτρέτα του εαυτού της σε «απαγορευμένα μέρη» όπως τα περιέγραψε η ίδια -τοποθεσίες με ψηλά βουνά, χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνι. «Ήταν σαν να ουρλιάζω σιωπηλά».

Στις φωτογραφίες της, η Oyarzabal παίζει με το θέμα της όμορφης, άψυχης γυναίκας, καλώντας τους θεατές να νιώσουν ταραγμένοι, ξετρελαμένοι ή και τα δύο. Βάζοντας τον εαυτό της πίσω από την κάμερα και μέσα στο κάδρο, η καλλιτέχνης ανατρέπει την αλληγορία της ανίσχυρης μούσας, όπως αυτή αποτιμάται στη ζωή και το θάνατο. Αντί να επιπλέει ανέκφραστη μέσα στο νερό, η Oyarzabal βιώνει ακραίες και επίπονες καταστάσεις για να βυθίσει τον εαυτό της στο φυσικό τοπίο που την περιβάλει. Εργάζεται σκληρά για να υποδυθεί την νεκρή.

Η ίδια περιγράφει το φωτογραφικό της project ως «docu-fiction» -ένα συνδυασμό πραγματικότητας και φαντασίας που μοιάζει να ενστερνίζεται τη φιλοσοφία του Προραφαηλίτη ζωγράφου. Η καλλιτέχνης γίνεται κομμάτι της μακράς κληρονομιάς της Οφηλίας, θέτοντας σημαντικές ερωτήσεις όσο το κάνει αυτό: Τι αλλάζει όταν μια γυναίκα καλλιτέχνης αναλαμβάνει τον έλεγχο της εικόνας της; Μπορεί μια εικόνα που απεικονίζει καταπίεση να γίνει μια εικόνα που πηγάζει δύναμη;

«Νιώθω ικανοποιημένη αν μπορώ να μεταφέρω αυτή την ιδέα της καταπίεσης, του άγχους και της δύσπνοιας που νιώθουν κάποιες γυναίκες», λέει η Oyarzabal. «Αν μπορέσω να ανοίξω κάποια μάτια, θα είμαι ευχαριστημένη».

Ophelia

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στη Huffington Post US.

Δημοφιλή