8 λόγοι που δεν τελειώνει ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία

Αν και όλοι συμφωνούν ότι ο εμφύλιος σπαραγμός στην Συρία είναι η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση που χτύπησε την ανθρωπότητα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, άμαχοι και εκατομμύρια εκτοπισμένοι πρόσφυγες στην Ευρώπη) κανείς δεν ενδιαφέρεται να τελειώσει. Από τον Φεβρουάριο του 2011 μέχρι και σήμερα, λίγες ημέρες μετά την χερσαία εισβολή της Τουρκίας στα συριακά εδάφη, η εμφύλια διαμάχη περιπλέκεται, οι συσχετισμοί δυνάμεων καθίστανται ακόμη πιο νεφελώδεις και σύνθετοι και όλα οδηγούν στο εξής συμπέρασμα: το μακρόπνοο διακύβευμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία δεν είναι η Συρία αλλά το πώς θα σχηματοποιηθεί το μεταπολεμικό status quo και τι θα συνεπάγεται για την ισχύ των περιφερειακών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν. Ας δούμε, όμως, αναλυτικότερα τους λόγους γιατί αντί να τελειώνει, ο συριακός εμφύλιος εξελίσσεται σε ένα διαρκές σπιράλ θάνατου και τρομοκρατίας.

Διαφήμιση

Γιατί η ιστορία και η σχετική επιστημονική έρευνα επιβεβαιώνουν ότι οι εμφύλιοι πόλεμοι διαρκούν περισσότερο, όταν καμία από τις αντιμαχόμενες πλευρές δεν κατορθώνει να αφοπλίσει την άλλη, οδηγώντας σε στρατιωτικό αδιέξοδο. Αντίθετα, οι εμφύλιοι πόλεμοι είναι βραχύβιοι, όταν οι συνθήκες ευνοούν την αποφασιστική νίκη της μιας ή της άλλης πλευράς. Η περίπτωση της Συρίας εμπίπτει στην πρώτη εκδοχή.

Γιατί σύμφωνα με τις στατιστικές μελέτες ο μέσος όρος διάρκειας ενός εμφύλιου πολέμου προσδιορίζεται στα 10 χρόνια. Μάλιστα, επειδή ο αριθμός αυτός προσδιορίστηκε το 2002, οι εκτιμήσεις τείνουν στην παραδοχή ότι σήμερα ο μέσος όρος διάρκειας έχει πιθανότατα αυξηθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάρκεια των εμφύλιων πολέμων αυξάνεται σταθερά από το 1945 και μετά, με υψηλότερη τιμή διάρκειας τα 15.1 έτη το 1999. Η πρόσκαιρη τάση μείωσης της υψηλότερης τιμής διάρκειας που οφείλεται στα έτη που ακολούθησαν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και της επίλυσης αρκετών συνδεδεμένων με αυτόν εμφύλιων πολέμων παρουσιάζει σήμερα σημάδια ταχείας ανάκαμψης.

Γιατί όταν επεμβαίνουν ξένες δυνάμεις στην έκβαση ενός εμφύλιου πολέμου, αυτός γίνεται πιο αιματηρός, αναζωπυρώνεται και αποκτά μεγαλύτερη διάρκεια. Στην περίπτωση της Συρίας επιβεβαιώνεται ο κανόνας αυτός συστηματικά. Οι δυο βασικοί μαχητές, η κυβέρνηση Άσαντ και οι αντάρτες, οι οποίοι άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους το 2011 είναι εξίσου εξουθενωμένοι από τον πόλεμο και πρακτικά δεν διαθέτουν τους πόρους για να συνεχίσουν να πολεμούν. Ωστόσο, και οι δυο πλευρές έχουν μάλλον αρκετές ξένες δυνάμεις πρόθυμες να τους στηρίξουν, ώστε να συνεχίζουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τώρα και η Τουρκία έχουν συμβάλλει στη συντήρηση αυτού του τερατώδους θεάτρου μαχών. Αν οι δυνάμεις αυτές δεν εμπλέκονταν καθόλου, ο εμφύλιος θα είχε λήξει.

Γιατί σημασία δεν έχει τόσο η έξωθεν πολιτική στήριξη (της μιας ή της άλλης πλευράς) όσο ο διαρκής εξοπλισμός των αντιμαχόμενων. Στη διαμάχη Άσαντ και ανταρτών (το ψηφιδωτό που αποτελείται από τις εναπομείνατες ομάδες της Συριακής αντιπολίτευσης) έχουν προστεθεί οι χερσαίες δυνάμεις των Koύρδων (οι οποίοι έχουν ορισμένη εξωτερική στήριξη) αλλά και από το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο ενδεχομένως δεν έχει.

Διαφήμιση

Γιατί οι εξωτερικές δυνάμεις υπονομεύουν τις προϋποθέσεις για την επίτευξη συνθηκών που θα οδηγήσουν στην λήξη των εχθροπραξιών , είτε μέσω ειρηνευτικής διαδικασίας είτε μέσω σπουδαίας επικράτησης της μιας ή της άλλης πλευράς. Μόλις διαφαίνεται ότι το καθεστώς Άσαντ κερδίζει έδαφος, τότε οι ξένοι χρηματοδότες της άλλης πλευράς σπεύδουν να προσφέρουν υλική ενίσχυση (σε χρήματα και όπλα), ώστε να εξασφαλίσουν επανακλιμάκωση του πολέμου. Όταν στα τέλη του 2012 ο κυβερνητικός στρατός παρουσίαζε σημάδια κόπωσης με αποτέλεσμα να υποχωρεί, το Ιράν παρείχε οικονομική βοήθεια, όπλα, τεχνογνωσία αλλά και ειδικά στρατεύματα από τους «Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης», την ελίτ του ιρανικού στρατού. Επιπλέον πληροφορίες που διοχετεύθηκαν στα διεθνή ΜΜΕ από μυστικές υπηρεσίες αλλά και open source δεδομένα τεκμηριώνουν την εμπλοκή της σιιτικής ένοπλης οργάνωσης του Λιβάνου Χεζμπολάχ στον εξοπλισμό του Άσαντ. Μόλις η εμπλοκή αυτή επέδωσε καρπούς, στα μέσα του 2013, αρκετές χώρες του Περσικού Κόλπου έσπευσαν να χρηματοδοτήσουν τους αντάρτες. Στη συνέχεια, δυνάμεις, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία ενεπλάκησαν ακόμη πιο ενεργά στην κλιμάκωση του εμφύλιου με αποτέλεσμα να ενισχύσουν σε ένταση και αγριότητα τις μάχες, απορρυθμίζοντας διαρκώς την έκβαση του πολέμου ανάμεσα στις δυο πλευρές. Και ενώ μέχρι πρόσφατα οι Ηνωμένες Πολιτείες στήριξαν τους Κούρδους και τις δυνάμεις πολιτοφυλακής τους εναντίον της επέκτασης του Ισλαμικού Κράτους, μόλις οι Κούρδοι της Συρίας άρχισαν να αυτονομούνται και να αποκτούν περισσότερη δύναμη, σε συνδυασμό με την εκρηκτική εσωτερική απορρύθμιση που προκαλεί το Κουρδικό ζήτημα στην Τουρκία, ο Ερντογάν αποφάσισε να εξασφαλίσει (με αρκετή μαεστρία έπειτα από την απόπειρα πραξικοπήματος) την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στην χερσαία επέμβαση της Τουρκίας στα συριακά εδάφη, εξαπολύοντας την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» για να απωθήσει τόσο το Ισλαμικό Κράτος όσο και για να προλάβει την κατάληψη της πόλης Τζαραμπλούς από τους Κούρδους. Δυστυχώς, σαν να μην ήταν ήδη περίπλοκοι και εύθραυστοι οι συσχετισμοί δυνάμεων, αυτή η τελευταία εξέλιξη θα δημιουργήσει μια αλυσίδα νέων και επικίνδυνων κλιμακώσεων στην ευρύτερη περιοχή.

Γιατί σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη από το Journal Of Peace Research, όπως αναφέρουν οι New York Times, επειδή οι αντιμαχόμενες πλευρές στον συριακό εμφύλιο βαζίζονται σε ξένους χρηματοδότες, αντλώντας ουσιαστικά ισχύ, νομιμοποίηση και υλική στήριξη από αλλοδαπούς και όχι από τους ντόπιους πληθυσμούς, αυτό υποβαθμίζει το κίνητρο προστασία των αμάχων. Επιπλέον, σε αυτή την περίπτωση οι άμαχοι εξισώνονται περισσότερο με πιθανή απειλή για τις επιμέρους στρατηγικές παρά με χρήσιμο πόρο για την συνέχιση του πολέμου. Μάλιστα, υπάρχουν μελετητές, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι για τις αντιμαχόμενες πλευρές αποτελεί κίνητρο η εργαλειοποίηση της συλλογικής βίας και της χρήσης τρομοκρατίας, προκειμένου να επηρεάσουν τους πληθυσμούς της περιοχές προς τη μια ή την άλλη πλευρά. Αντίστοιχα, οι φριχτές εικόνες που μεταδίδουν καθημερινά τα διεθνή ΜΜΕ με νεκρά γυναικόπαιδα και βομβαρδισμούς σε περιοχές αμάχων είναι όχι μόνο προϊόν της φρίκης και της αγριότητας του πολέμου, αλλά κυρίως μέρος ψυχρού υπολογισμού κόστους και οφέλους.

Γιατί το στρατιωτικό αδιέξοδο τρέφεται από την αβεβαιότητα για το πιθανό status quo στη μεταπολεμική Συρία, όσο και για το τι αυτό θα σημαίνει για τις περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής (βλέπε Σαουδική Αραβία και Ιράν). Τόσο οι αντιμαχόμενες πλευρές που βασίζονται στους ξένους χρηματοδότες, όσο και οι ίδιες οι ξένες δυνάμεις (Η.Π.Α, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Ιράν) αντιλαμβάνονται ότι δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάποιο βιώσιμο σενάριο για τη Συρία, καθώς στη πραγματικότητα κάθε πλευρά δεν ενδιαφέρεται τόσο για μια στρατηγική συνολικής επικράτησης, όσο για τον περιορισμό να δοθεί η δυνατότητα στην αντίπαλη πλευρά να εκπονήσει κάποιο σχέδιο συντριπτικής νίκης.

Γιατί η οργάνωση Jabhat al-Nusra, ένας από τους πιο κομβικούς πρωταγωνιστές της τρομοκρατίας στη περιοχή, αποφασίζει να διακόψει τις σχέσεις της με την μητρική οργάνωση την Al Qaeda στο πλαίσιο μιας στρατηγικής απόφασης για αυτονόμηση. Το ενδιαφέρον σημείο αυτής της εξέλιξης εστιάζεται στην υποψία πολλών αναλυτών, ότι το Μέτωπο Αλ Νούσρα εκτελεί μακρόπνοο στρατηγικό παιχνίδι στη Συρία και ενδεχομένως αποτελεί πιο σύνθετη και μεγαλύτερη απειλή από το Ισλαμικό Κράτος. Oι μαχητές της Jabhat al-Nusra διαθέτουν ισχυρή χρηματοδότηση και εξοπλισμό και πολεμούν ενάντια στις δυνάμεις του Άσαντ αλλά και στο Ισλαμικό Κράτος. Απέναντι στο χαλιφάτο του ISIS, το μέτωπο Al-Nusra σχεδιάζει να εγκαθιδρύσει Εμιράτο. Παρουσιάζεται πιο μετριοπαθές από το Ισλαμικό Κράτος και δεν επιδίδεται σε τελετουργικές φρικαλεότητες, όπως εκείνες που διεξάγει το Ισλαμικό Κράτος (σκλαβοπάζαρα σε κλουβιά, παιδιών που αποκεφαλίζουν ομήρους, κτλ.), προκαλώντας ανησυχία ότι πίσω από το χαμηλό προφίλ που διατηρεί, ενδιαφέρεται εξίσου για τρομοκρατικές επιχειρήσεις εκτός του συριακού εδάφους, κάτι που στο παρελθόν έκανε και η Al Qaeda.