Με αφορμή το εκθεσιακό αφιέρωμα που παρουσιάζει η γκαλερί Can στη μνήμη του Νίκου Αλεξίου, επιχειρούμε ν’ ανασύρουμε τη φωνή του δημιουργού μέσα από αποσπάσματα συνεντεύξεων και σκόρπιες κουβέντες μας στο εργαστήρι-σπίτι του στην Ξενοκράτους. Η φωνή του Αλεξίου είχε μιαν ευγένεια και συστολή, θα λεγες μάλλον πως την χαρακτήριζε η σιωπή. Η μορφή του, άλλωστε, παρέπεμπε σε ασκητή, καθώς δε διέθετε αυτοκίνητο, κοιμόταν κατάχαμα και, εκτός από τα απολύτως απαραίτητα, κυριαρχούσαν στο «κελί» του περίτεχνες κατασκευές από καλάμι, χάρτινες κουρτίνες-πλέγματα, όλα όσα δούλευε μόνος ή με τους βοηθούς του.
Ανατρέχοντας στο ίντερνετ για φωτογραφίες, βλέπεις ακόμη τη σελίδα του ενεργή στο Facebook, σα να αρνείται πεισματικά στο timeline να διαγράψει τη φυσική πορεία της ζωής. Εκεί, φίλοι και θαυμαστές του καλλιτέχνη αποθέτουν άρθρα που αναφέρονται σε αυτόν, τραγούδια - αφιερώσεις, ακόμη και έργα που αντλούν από τη μορφή του (πιο χαρακτηριστικό του Ηλία Καφούρου με τον ευρηματικό τίτλο “The And”, παραφράζοντας το μνημειακό έργο -εγκατάσταση του Αλεξίου Τhe End από το ψηφιδωτό της μονής Ιβήρων στο Όρος).
Λίγους μήνες προτού φύγει από καρκίνο, τον Φεβρουάριο του 2011, ο καλλιτέχνης νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο Σωτηρία. Όλο αυτό το διάστημα ενημέρωνε τη σελίδα του στο Facebook, με εικόνες από διαδρόμους, το δωμάτιο χειρουργείου, αλλά και απόψεις από τον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου.
Το βλέμμα του πότε έπεφτε στο μωσαϊκό δάπεδο, πότε αιχμαλώτιζε το φως επάνω στο ταβάνι. Τα χέρια του, τα «εργόχειρα» που έφτιαχνε, εικόνες συγγενικές με το έργο του στο αστικό τοπίο, νεκρές φύσεις ως memento mori, όλα τους φωτογραφίες που προσλαμβάνουν μια διάσταση μεταφυσική και συνιστούν, όχι απλώς το βλέμμα του δημιουργού, αλλά μια ολοκληρωμένη έκθεση, την τελευταία, ίσως και την πιο προσωπική του Αλεξίου. Καθόλου τυχαίο που όλες αυτές οι φωτογραφίες - κάποιες από τις οποίες δημοσιεύουμε εδώ – εντάχθηκαν στο άλμπουμ υπό τον εύγλωττο τίτλο «ΣΩΤΗΡΙΑ».
Από πολύ νωρίς ο Νίκος Αλεξίου βρήκε το δρόμο του σε ταπεινά υλικά, όπως πέτρες, ξύλα, λάσπη, καλάμια και νερό. Για την πρώτη ύλη της τέχνης του μας είχε πει: «Αν λέγεται κάτι, λέγεται μέσα από το ίδιο το έργο. Εγώ ακολουθώ μία διαδικασία, δηλαδή ξεκινώ το πρωί και πρέπει εύκολα να βρω τα υλικά. Ίσως αυτό εξηγεί και το είδος του υλικού. Είναι πράγματα για τα οποία δεν χρειάζεται να τρέξω πολύ, να ψάξω να τα βρω. Με το που θα σηκωθώ, θ’ απλώσω το χέρι μου να πιάσω ένα χαρτί και να επικεντρωθώ σ’ αυτό ώσπου τελικά να δημιουργηθεί ένα μαγικό πράγμα. Δηλαδή το ίδιο το χαρτί να εκπλήξει κι εμένα».
Η τέχνη αυτή αποκαλύπτει, όπως ομολογεί ο ίδιος, τις βαθύτερες δομές της ύπαρξής του: «Αναρωτιέμαι όλα αυτά τα χρόνια ποια ήταν η αφετηρία, δηλαδή που τα βρήκα αυτά, τί ανασύρεται κι από πού κατάγεται αυτό. Και σκεφτόμουν αυτό: ότι τελικά όλα όσα κάνω αναπαριστούν αυτό που έφερα από παιδάκι. Δηλαδή όλα αυτά τα μοτίβα τα «σκεπαζόμουν» από παιδί και τα φέρω επάνω μου ακόμη. Είναι οι "κουβέρτες" της μαμάς μου, αν εξηγεί κάτι αυτό. Η εμπειρία που ξαναγίνεται εμπειρία. Έτσι, και το έργο είναι εμπειρία».
Κι αλλού πάλι εξηγεί: «Κάποιες αισθήσεις πολύ απλές, αλλά που μου φαίνονται καίριες, πολύ σημαντικές, είναι όπως η καυτή πέτρα του καλοκαιριού για παράδειγμα. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Ο καλλιτέχνης προσπαθεί να μετατρέψει τέτοιου τύπου ερωτήματα σε έργο… τελικά ο καλλιτέχνης είναι το παιδάκι που παίζει στην άμμο».
Ο φίλος και συνοδοιπόρος του για πολλά χρόνια Γιώργος Τζιρτζιλάκης έλεγε χαρακτηριστικά: «Ο τρόπος που μιλάει ο Αλεξίου είναι μια περιγραφή του έργου. Είναι η λογική ενός έργου που μας τυλίγει, μας φροντίζει, κατοικούμε μέσα σ’ αυτό, είναι «σπίτι». Το έργο του είναι εν εξελίξει, είναι βάσανο, είναι κάτι που γίνεται… Μάλλον έχουμε ξεμάθει να σκεπτόμαστε έτσι τα έργα τέχνης. Σκεπτόμαστε την τελική εικόνα. Το έργο, όμως, είναι αυτό που υπάρχει πριν από το έργο».
Ο ίδιος ο Αλεξίου παρομοίαζε τα έργα του με το κομποσκοίνι των μοναχών και του άρεσε να τα αποκαλεί «προσευχές». Όπως οι μοναχοί στο πέρασμα μέσα απ’ τα χέρια υπομένουν την ταλάντωση ως έκφραση πίστης, έτσι κι εκείνος με την επιμονή της σκληρής χειροναξίας, δηλαδή με την αφή και το βλέμμα των δακτύλων, την εσωτερική όραση, την αναπνοή του και σύγκορμο το νευρικό του σύστημα, έφερνε μοτίβα και σχήματα να διαπλέκονται αενάως, επαναλαμβάνοντας την κίνηση και υπομένοντάς την ώσπου να καταστεί χτύπος της καρδιάς, ως σωτηρία.
Στην έκθεση – αφιέρωμα, που φιλοξενεί η γκαλερί CAN - Christina Androulidaki, το έργο του Αλεξίου πλαισιώνουν οι δουλειές πέντε σύγχρονων καλλιτεχνών. Πρόκειται για τους Λευτέρη Αλεξίου – ο πατέρας του καλλιτέχνη -, Μαρία Οικονομοπούλου, Λευτέρη Τάπα, Δημήτρη Τάταρη και Στρατή Ταυλαρίδη.
INFO
Διάρκεια από 16/9 έως 15/10
CAN - Christina Androulidaki
Π. Αναγνωστοπούλου 42, Κολωνάκι
Η «Σωτηρία» του Νίκου Αλεξίου στο Facebook
