Πολλές τράπεζες σε όλη την Ευρώπη πάσχουν από υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), ιδίως στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία και ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Τα NPLs σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ ανήλθαν στο 8% του συνόλου των δανείων το 2013 και, έκτοτε, έχουν μειωθεί σταδιακά σε ορισμένες χώρες.
Μετά τη δημοσίευση, στα τέλη του 2016 των κατευθυντήριων οδηγιών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) προς διαβούλευση, σχετικά με τις προκλήσεις εφαρμογής που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες εντός του χώρου της τραπεζικής ένωσης που επιδιώκουν να μειώσουν τα NPLs τους, η KPMG διεξήγαγε έρευνα απευθυνόμενη σε 18 τράπεζες σε 10 κράτη-μέλη του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού για το θέμα αυτό (“Non-Performing loans in Europe”). Από τις απαντήσεις τους προκύπτει ότι μια τράπεζα θα χρειαστεί κατά μέσο όρο 1-2 χρόνια για να εφαρμόσει τις κατευθύνσεις της ΕΚΤ, ενώ αναμένεται να δαπανήσει περισσότερα από 5 εκατομμύρια ευρώ για τη διαδικασία. Οι υποδομές διαχείρισης δεδομένων και πληροφοριών, παραγωγής εσωτερικών αναφορών, και διαχείρισης/παρακολούθησης των εξασφαλίσεων, είναι οι τομείς οι οποίοι θα υποστούν τις σημαντικότερες μεταβολές και θα χρειασθούν τις μεγαλύτερες επενδύσεις.
Εν τω μεταξύ, οι τράπεζες αυτές αναμένουν ότι θα υπάρξει λιγότερη ανάγκη βελτίωσης των εσωτερικών τους διαδικασιών και των δομών διακυβέρνησης, των δεικτών έγκαιρης προειδοποίησης για την πιθανή αθέτηση χρέους του πιστούχου, των διαδικασιών και δεικτών που βρίσκουν εφαρμογή στη διενέργεια προβλέψεων, των συντελεστών κάλυψης καθώς και των μονάδων διαχείρισης καταγγελμένων δανείων . Εντούτοις, οι τράπεζες ενδέχεται να υποτιμούν το βαθμό στον οποίο η ΕΚΤ μπορεί να πιέσει για αλλαγές και σε αυτούς τους τομείς.
Οι τράπεζες αναμένουν επίσης ότι οι οδηγίες της ΕΚΤ θα έχουν περιορισμένο μόνο αντίκτυπο στις πωλήσεις χαρτοφυλακίων NPLs, στις χώρες που ακολουθείται συστηματικά η πρακτική αυτή.
Βασικά ζητήματα για τις τράπεζες
Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των NPLs δεν επαφίεται αποκλειστικά στους μηχανισμούς και στις διαδικασίες των τραπεζών. Η KPMG μέσα από την πρόσφατη αναλυτική της μελέτη, επισημαίνει μια σειρά διαρθρωτικών εμποδίων που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ορισμένες χώρες για να διευκολυνθεί η αποτελεσματική διαχείριση των NPLs.
Βασικές περιοχές που απαιτούν δράση σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ είναι και οι εξής:
- Η εισαγωγή ενός πιο συγκεκριμένου νομοθετικού πλαισίου για τις εταιρείες σε καθεστώς πτώχευσης, με συγκεκριμένες διαδικασίες, χρονοδιαγράμματα και αποτελέσματα των νομικών διαδικασιών για την υποστήριξη αφενός των ενεργειών διαχείρισης των τραπεζών καθώς και της ωρίμανσης της αγοράς των NPLs.
- Η ανάπτυξη μιας αγοράς τιτλοποίησης για NPLs ενδέχεται να απαιτήσει ευνοϊκότερο νομοθετικό περιβάλλον καθώς και την παροχή κρατικών εγγυήσεων.
- Η διεύρυνση των συμμετεχόντων που δύνανται να αναλάβουν τη διαχείριση NPLs
- Η ενοποίηση διαφορετικών υποδομών πληροφόρησης που λειτουργούν ως σήμερα, παρέχοντας τη συνολική εικόνα για τον πιστούχο, τη δανειακή έκθεση και τις αντίστοιχες εξασφαλίσεις
- Η αποσαφήνιση και ενδεχομένως η χαλάρωση των παραμέτρων της Ε.Ε για το καθεστώς εξυγίανσης των τραπεζών (BRRD), ώστε να επιτρέπεται η κρατική στήριξη για την επιτάχυνση της απομόχλευσης των NPLs.
Παρόλα αυτά, πολλά μπορούν να επιτευχθούν και σε επίπεδο μεμονωμένων τραπεζών. Η καθοδήγηση της ΕΚΤ προς τις τράπεζες σχετικά με τα NPLs αποτελεί ένα χρήσιμο και εποικοδομητικό σημείο εκκίνησης.
Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες μπορούν:
- Να αναλύσουν τις ενδεχόμενες αποκλίσεις στη διαχείριση των NPLs σε σχέση με τις κατευθύνσεις της ΕΚΤ, καθ’ όλο τον «κύκλο ζωής» των NPLs πάνω στον οποίο βασίζεται η καθοδήγηση της ΕΚΤ.
- Να επανεξετάσουν την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών και των διαδικασιών για τη διαχείριση των NPLs, συμπεριλαμβανομένου του φάσματος επιλογών (ανάθεση σε εξωτερικούς συνεργάτες της διαχείρισης κόκκινων δανείων, σύσταση joint vantures, ή εξολοκλήρου πωλήσεις χαρτοφυλακίων), των ανθρώπων και των δεξιοτήτων, της βελτίωσης των μεθόδων διαχείρισης των δεδομένων και των πληροφοριακών συστημάτων, και των αποτιμήσεων των εξασφαλίσεων.
- Να εξασφαλίσουν ότι μπορούν να ανταποκριθούν στις ενισχυμένες απαιτήσεις υποβολής εποπτικών αναφορών και δημοσιοποίησης.
- Γενικότερα, να προσδιοριστούν αλληλεξαρτήσεις με τρέχοντα έργα υλοποίησης (για παράδειγμα για το ΔΠΧΑ 9, οι ορισμοί της αθέτησης πληρωμής και η συγκέντρωση και υποβολή δεδομένων κινδύνου) και να ευθυγραμμιστούν με τις ενέργειες που απαιτούνται για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις οδηγίες της ΕΚΤ.
- Να εξετάσουν ποια από τα στοιχεία ενεργητικού θα μπορούσαν ενδεχομένως να πωληθούν σε μια εταιρεία διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού στην οικονομική τους αξία (economic value) ή χαμηλότερα, και να ασκηθούν πιέσεις σε εθνικές και κοινοτικές αρχές για την παροχή τέτοιας δυνατότητας.
- Να συνεχίσουν να εστιάζουν σε μέτρα για τη μείωση της δημιουργίας NPLs συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών τιμολόγησης και χορήγησης πιστώσεων.
Τέλος, οι τράπεζες σε ορισμένες χώρες θα χρειασθεί να αντικαταστήσουν τα NPLs με υψηλότερης ποιότητας και πιο κερδοφόρες χρηματοδοτήσεις προκειμένου να καταστούν μακροπρόθεσμα βιώσιμες, ενώ θα χρειασθεί να επανεξετάσουν από μηδενική βάση τα λειτουργικά τους κόστη.