Πόρος σημαίνει «πέρασμα» και η γκαλερί Citronne στο ξεχωριστό νησί του Αργοσαρωνικού, μας δίνει την ευκαιρία να περάσουμε στο γλυπτικό σύμπαν δύο σημαντικών δημιουργών που υπήρξαν ζευγάρι στη ζωή, στην τέχνη και τη διδασκαλία της: του πρόωρα χαμένου Γιώργου Λάππα και της Αφροδίτης Λίτη. Οι «Γλαύκες» της Λίτη, γλυπτά από μέταλλο, καθρέφτες και πολύχρωμες ψηφίδες από γυαλί murano, έχουν πάρει τις θέσεις τους επάνω από τα κιονόκρανα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου και, λίγα μέτρα από το μουσείο, παρουσιάζεται στην αίθουσα τέχνης, η ατομική post mortem έκθεση του Γιώργου Λάππα (1950 -2016) «Φιγούρες με σακίδιο».
Για τα έργα, τις εκθέσεις και τον κορυφαίο γλύπτη μιλούν στη HuffPost Greece η Αφροδίτη Λίτη και η επιμελήτρια των δύο εκθέσεων, δρ Ιστορίας της Τέχνης, Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη.
«Από τα πρώτα βήματά του, οι αναζητήσεις του Γιώργη σχετίζονταν με τον άνθρωπο και τις ισορροπίες. Δεν ξεκινάνε σαν βεγγαλικά οι ιδέες στο έργο του, αλλά τις επεξεργάζεται σε μια πορεία που ξεκινά κιόλας από τα σπουδαστικά του χρόνια. Ήξερε τη διαδρομή που τραβούσε ο ίδιος και καταγράφηκε μέσα σε σκίτσα που βλέπουμε στον Πόρο, μέσα στις μελέτες που ξεκινάνε από τα γυμνά νυκτός. Μετά προχωρά στους ταχυδακτυλουργούς, τους ισορροπιστές, στα μοντέλα που ο ίδιος επέλεξε και κράτησε στο μεγαλύτερο μέρος της πορείας του» εξηγεί η Λίτη, που μας συστήνει τις φιγούρες που εκτίθενται: τον Σόλωνα, έναν αιγυπτιώτη Έλληνα από αριστοκρατική γενιά, που πόζαρε για τον Λάππα ως μοντέλο στο εργαστήρι της Σχολής Καλών Τεχνών, τον κύριο Γιώργο, «έναν άνθρωπο, με τεράστια ευλυγισία, σαν χορευτής» αλλά και τον ταχυδακτυλουργό Κρις: «μορφωμένος, κοσμογυρισμένος, με το χαρακτηριστικό καπέλο που άρχισε με μαγικό τρόπο να βγάζει ζώα… όλοι τους δεν ήταν μοντέλα, ήταν κόσμοι∙ δεν χρησιμοποιούνταν απλά για μια γραμμή, αλλά για το τί μπορούμε να γνωρίσουμε για τον άνθρωπο τον ίδιο. Δυστυχώς, υπήρχε μια φιλοσοφία να καταργηθεί αυτό το πράγμα από τη Σχολή, να φύγουν τα μοντέλα για οικονομικούς λόγους. Εγώ προάσπισα τη συνέχιση αυτής της παράδοσης γιατί δεν έχουμε φύγει ακόμη από τη μελέτη των ανθρωπιστικών σπουδών. Δεν ξέρω αν μπορεί αυτό ο καλλιτέχνης να το καταργήσει!»
Για την επιλογή των έργων και την τοποθέτησή τους στη Citronne, η γλύπτρια επισημαίνει: «ο χώρος της γκαλερί είναι ένα μοναδικό αρχιτεκτόνημα μέσα σε ένα νησί, όπου τα μεγέθη και οι κλίμακες είναι μικρές και διαφορετικές. Εκτός από την γκαλερί δηλαδή παίζει ρόλο και η κλίμακα του τοπίου. Εκεί, η Τατιάνα κάνει την έκπληξη με τη δουλειά του Γιώργη και την ομάδα των έργων του ώστε να λειτουργεί αυτή η «συνομιλία» ανάμεσα στο τοπίο και τα έργα. Η έκθεση καλύπτει ουσιαστικά όλη την περίοδο του Λάππα, - από τα σπουδαστικά χρόνια (1978) έως τον θάνατό του - κι επιχειρεί να δώσει μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα του δημιουργού, με φιγούρες που δεν είναι μεγάλες σε μέγεθος, από μπρούντζο, αλουμίνιο και ύφασμα.
«Η φετινή θεματική της Citronne επικεντρώνεται στα "όρια". Πρόκειται για μια ευρεία έννοια, που σηματοδοτεί τα σύνορα, τα εμπόδια, το "πεπερασμένο" κι ο Γιώργος Λάππας ως καλλιτέχνης, αλλά και ως άνθρωπος, υπερβαίνει τα όρια - γεωγραφικά, χρονικά, πολιτισμικά, εθνικά» μας εξηγεί η Διευθύντρια της citronne κ. Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη: «Οι "φιγούρες" αναπαριστούν σώματα τα οποία κινούνται, στέκουν ή επικρέμανται, χωρίς να περιορίζονται από τους νόμους της Φυσικής ή της ισορροπίας». Τα τελευταία χρόνια η γκαλερί σε συνεργασία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου και την αρχαιολόγο Μαρία Γιαννοπούλου, διοργανώνουν περιοδικές εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών, συνδέοντας το χθες με το σήμερα.
Φέτος το Μουσείο φιλοξενεί τις “Γλαύκες” της Λίτη, τα ιερά πτηνά της Αθηνάς και σύμβολα της σοφίας. Στην εγκατάσταση της δημιουργού στέκονται ή πετούν ανάμεσα στα κιονόκρανα και τις κεραμώσεις των αρχαίων ναών, σα να βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Ατενίζουν τα εκθέματα του Μουσείου, με αυστηρότητα και γνώση για το παρελθόν και το παρόν, έτοιμες να διηγηθούν τις «αμφιλεγόμενες» ιστορίες τις οποίες διέσωσε η παράδοση. «Ένα σμήνος από μικρότερες κουκουβάγιες -σαν να έχουν εισέλθει από τα παράθυρα- βρίσκονται στον επάνω όροφο και 14 μεγάλες στον κάτω, σαν να κάθονται πλέον και να κοιτάζουν επάνω στα μεγάλα κιονόκρανα, τα οποία θεωρώ αριστουργήματα του μουσείου. Είναι εξαιρετικής γλυπτικής από διαφορετικούς ναούς και περιόδους και μου αρέσει που βρίσκονται όλα μαζί στην είσοδό του» επισημαίνει η Αφροδίτη Λίτη, που προτού αναλάβει το εργαστήρι γλυπτικής στην ΑΣΚΤ, εργάστηκε επί 23 χρόνια στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ως γλύπτρια. «Ήταν δώρο προς εμένα η εγκατάσταση των έργων μου μέσα στο μουσείο, αλλά και προς τις κουκουβάγιες, που βρήκαν τη θέση τους».
Γεννημένος στην Αίγυπτο το 1950, με σπουδές στην Αμερική, κοσμοπολίτης με μία σπάνια ευγένεια, ο Γιώργης Λάππας ήταν για την ΑΣΚΤ ένας αληθινός «μύστης», ακριβώς όπως υπήρξε στο παρελθόν ο άλλος αιγυπτιώτης «πρίγκηπας» Κωστής Παρθένης. Με την Αφροδίτη Λίτη υπήρξαν ζευγάρι από τα χρόνια μαθητείας στη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά οι δρόμοι τους στην τέχνη ήταν πάντα διακριτοί.
H έκθεση του Λάππα στη Citronne διαρκεί μέχρι και τις 11 Ιουλίου και της Λίτη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου.