"Η πραγματική ευτυχία της ζωής βρίσκεται στις καθημερινές της αναμνήσεις" διαβάζω σε ένα από τα γλυκανάλατα memes του facebook. Βαρετό, πλην αληθές: Η ευτυχία είναι στιγμές και οι πιο πολύτιμες τυπώνονται κάπου στη μνήμη, σε συρταράκια ίσως, που το καθένα έχει το δικό του μοναδικό κλειδί. Μπορεί να είναι ένα γράμμα, μια φωτογραφία ή ένα άδειο μπουκαλάκι από άρωμα. Ό,τι και νά'ναι, η κλειδαριά ανοίγει και η ανάμνηση αναδύεται ολοζώντανη.
Βάζω το χέρι στο συρτάρι και πασπατεύω τα δικά μου "κλειδιά". Τραβώ τυχαία μια φωτογραφία της έκτης δημοτικού, αρχίζω να την παρατηρώ και κάνω ασκήσεις μνήμης. Πόσους από τους συμμαθητές μου θυμάμαι, τα μικρά τους ονόματα, τα επίθετα. Εντάξει καλά τα πάω ακόμη, κανείς τους δεν μου φαίνεται άγνωστος... Μετά προσπαθώ να θυμηθώ στιγμές με τον καθέναν από αυτούς. Ποτέ δεν είχα σκεφτεί ότι οι στημένες πόζες, με το δάσκαλο στη μέση, θα ήταν τόσο χρήσιμες για να ξυπνήσουν αναμνήσεις που τότε φαίνονταν ανεξίτηλες.
Οτιδήποτε ξεμένει σε ένα συρτάρι, σε ένα άλμπουμ, ανάμεσα στις σελίδες ενός παλιού βιβλίου, κουβαλάει μνήμες και κερδίζει αξία καθώς περνά ο χρόνος. Μερικοί το καταλαβαίνουν νωρίς - όπως το παιδάκι αυτού του όμορφου video που δημιούργησε η ασφαλιστική εταιρεία Generali.
Ο κοκκινομάλλης πιτσιρικάς φροντίζει να κρατά "φυλαχτά": τα τρυφερά μηνύματα που παίρνει σε χαρτάκια από τα αγαπημένα του πρόσωπα. Γννωρίζει ενστικτωδώς ότι η ζωή αποκτά μεγαλύτερη αξία όταν φυλάς τις στιγμές της. Και νιώθει ότι κρύβοντας στην τσέπη του τα σημειώματα αιχμαλωτίζει και προστατεύει τη στιγμή - τη χαρά της ζωής που κατοικεί ατόφια στην παιδική ηλικία.
Κάπως έτσι αισθάνομαι κι εγώ σκανάροντας με το βλέμμα την ξεπλυμένη φωτογραφία της τάξης μου. Θυμάμαι πρόσωπα, σχέσεις, στιγμιότυπα. Μέχρι που η ματιά μου φτάνει στο κάτω αριστερά μέρος της εικόνας και διαπιστώνω ότι η μνήμη έχει τα όριά της. Δίπλα στην Ειρήνη, κάθονται δύο αγόρια που μοιάζουν. Όχι δεν μοιάζουν, είναι ακριβώς ίδια. Τους μπέρδευα για καιρό, τον Αχιλλέα και τον Κωστή, όταν πρωτοείχαν έρθει στο σχολείο. Όχι μόνο εγώ, όλη η τάξη τους μπέρδευε, γιατί μάλλον είναι δίδυμοι μονοζ... Τέλος πάντων, δεν είμαι σίγουρος τι σόι δίδυμοι είναι, πάντως μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό. Με τον καιρό είχαμε αρχίσει να τους ξεχωρίζουμε κι αν κάποτε γινόταν κανένα λαθάκι εκείνοι απλώς διόρθωναν χωρίς να ενοχλούνται.
"Γεια σου, Κωστή!"
"Ο Αχιλλέας είμαι!"
Βέβαια, τους ενοχλούσαν άλλα πράγματα: να τους φωνάζεις "ατομιστές" όταν παίζαμε μπάλα. Έλεγαν ότι, δήθεν, δεν είναι ατομιστές, γιατί αλλάζουν πιο πολλές πάσες από τον καθένα. Αλήθεια είναι, μόνο που έδιναν τις πάσες αποκλειστικά ο ένας στον άλλον - ποτέ στον "καθένα". Και ήθελα πάντα να ρωτήσω κάποιον μεγαλύτερο που, δεν μπορεί, θα ήξερε από τέτοια ζητήματα: ετούτοι οι δύο πιάνονται για δύο, άρα έχουν δίκιο; Ή μήπως πιάνονται για έναν, οπότε είναι σκέτοι "ατομίσταροι";
Ε, λοιπόν, για έναν πιάνονται τελικά. Γιατί όταν ανέβασα την ξεθωριασμένη φωτογραφία στο γκρουπ των παλιών συμμαθητών και ρώτησα τον Αχιλλέα ποιος από τους δύο είναι, εκείνος απάντησε:
"Αριστερά εγώ με το ανοιχτόχρωμο πουκάμισο και δεξιά με το κόκκινο ο Κωστής".
Όπως σχολίασε από πάνω ένας φίλος, σήμερα μόνο οι ίδιοι θα μπορούσαν να λύσουν το μυστήριο.
Όμως όχι, τελικά ίσως ούτε και οι ίδιοι: Την επόμενη μέρα ο Αχιλλέας επανήλθε στο γκρουπ κι έγραψε:
"Μετά από επικοινωνία με τον Κωστή, μπορώ να επιβεβαιώσω ότι ούτε εγώ δεν μας ξεχωρίζω ύστερα από τόσα χρόνια. Νέα δεδομένα λοιπόν: δίπλα στην Ειρήνη είμαι εγώ και στην άκρη ο Κωστής!"
Όπως φαίνεται, στις πολύ δύσκολες περιπτώσεις, οι παλιές φωτογραφίες δεν είναι ντοκουμέντα. Παραμένουν όμως "φυλαχτά". Έχω κι εγώ ένα τέτοιο "φυλαχτό" σε ένα κουτάκι: είναι ένα γράμμα από τον προπαππού μου, το Γιώργο. Το έγραψε όταν ήμουν νήπιο για να το διαβάσω μεγαλώνοντας. Δεν αποκαλύπτει κανένα μυστικό, ούτε έχει tips για το πώς να πορευτώ στη ζωή. Αλλά γράφει "περιστεράκι μου...", "να προσέχεις...", "να προσπαθείς...", "να είσαι καλός", "να αγαπάς τον κόσμο...". Κοινοτοπίες! Α, ρε παππού, θα σάρωνες στο φου μπου, αν ήσουν σήμερα μαζί μας.
Όμως δεν είναι. Κι ό,τι έχει μείνει να μου τον θυμίζει είναι τα γλυκά του κλισέ, άψογα καλλιγραφημένα σε αυτό το πολυκαιρισμένο χαρτί. Αυτές οι αράδες είναι ο προπαππούς μου και μου θυμίζουν ένα οικογενειακό στιγμιότυπο από την εποχή που ήμουν 3 ή 4 ετών. Είναι η μοναδική ανάμνηση που έχω από εκείνον και ίσως το πιο παλιό πράγμα που μπορώ να θυμηθώ γενικότερα.
Η οικογένεια μαζεμένη στο παλιό σπίτι, στο χωριό. Εγώ στο δάπεδο, να παίζω με το κομπολόι τού προπαππού μου. Ανακαλύπτω μια τρύπα στο ξύλο, ρίχνω το κομπολόι κι ακούω το θόρυβο που κάνει καθώς πέφτει στο υπόγειο, στο "κατώι". Κοιτάζω τον προπαππού μου που στέκεται από πάνω μου. Είναι ένας άνθρωπος πολύ γλυκός, αεικίνητος και μικρόσωμος. Αλλά εγώ τον βλέπω σαν υπερήρωα: "ξανά παππού, φέρ'το". Εκείνος βγαίνει από το σπίτι, κατεβαίνει στο κατώι, μου φέρνει το κομπολόι. Το χώνω αμέσως στην τρύπα. Τον κοιτάζω. Μου χαμογελάει.
"Πατέρα, φτάνει, μην ξαναπάς", κάνει η γιαγιά μου.
"Μην το πετάς παιδί μου το κομπολόι πια", φωνάζει η μάνα μου.
"Αφήστε το παιδί να παίξει", έλεγε ήρεμα εκείνος και τα σούρτα φέρτα στο κατώι συνεχίζονταν, ούτε θυμάμαι για πόσο...
Λίγα χρόνια μετά, πάλι στο χωριό, ο προπαππούς μου έχει φύγει. Ρωτάω τη γιαγιά για τα ανδραγαθήματά του στη μικρασιατική εκστρατεία:
"Για πες, γιαγιά, είχε κάνει κανένα κατόρθωμα στον πόλεμο ο παππούς ο Γιώργος;"
"Τι κατόρθωμα να κάνει, παιδάκι μου; Στον πόλεμο γίνονται συμφορές".
"Αφού ήταν καλός, γιαγιά..."
"Κατόρθωμα όχι, δεν ξέρω, αλλά ναι, κάτι καλό είχε κάνει".
"Πες!"
"Όταν επέστρεφαν από το μέτωπο μάλλον... Στρατιώτες από την ομάδα του μπήκαν σε ένα σπίτι που κρυβόταν μια οικογένεια Τούρκων. Θέλησαν να τους κάνουν κακό. Εκείνος τους είδε, μπήκε στο σπίτι, σήκωσε το όπλο στους δικούς του και τους έδιωξε. Αυτό μόνο μου είχε πει..."
Δεν ξέρω, αλλά μου φάνηκε ό,τι πιο ηρωικό έχω ακούσει. Νομίζω ότι αν μου έλεγαν πως ο προπαππούς μου είχε καταλάβει μόνος του ένα εχθρικό οχυρό δεν θα εντυπωσιαζόμουν τόσο. Αλλά τι είδους κατόρθωμα να περιμένεις από έναν πολεμιστή που γράφει γλύκες στο δισέγγονό του;
"Φύλαξε όλα όσα αγαπάς": η ιδέα πίσω από το video της Generali συνδέεται με την προστασία των πολύτιμων στιγμών. Με τη μνήμη ως φορέα συναισθημάτων. Και με την ασφάλεια που όλοι έχουν ανάγκη να εισπράττουν - και να προσφέρουν σε αυτούς που αγαπούν.