13 Νοεμβρίου 2015 και ολόκληρος ο κόσμος συγκλονίζεται από το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι. Λίγες ημέρες αργότερα και ένα μικρό νησί του Αιγαίου γίνεται πρώτη είδηση στα διεθνή μέσα. Σύμφωνα με τη γαλλική αστυνομία, και όπως επιβεβαιώθηκε αργότερα από τις ελληνικές αρχές, δύο από τους δράστες υπεύθυνους για το μακελειό εισήλθαν στην Ευρώπη μέσω της Λέρου προσποιούμενοι τους πρόσφυγες. Τρόμος και προκατάληψη κυριεύει ολόκληρη τη Γηραιά ήπειρο, με τις χώρες η μία μετά την άλλη να κλείνουν τα σύνορά τους. Στη Λέρο όμως, κάτοικοι και εθελοντές συνεχίζουν να περιθάλπουν τον κόσμο που έρχεται.
Παρά την κακοκαιρία και το τσουχτερό κρύο οι προσφυγικές ροές εξακολουθούν να καταφθάνουν στα ελληνικά νησιά με αμείωτο ρυθμό. Στην πλειονότητά τους Σύροι και Αφγανοί πρόσφυγες ξεβράζονται με τις βάρκες στο Φαρμακονήσι, που βρίσκεται σε κοντινότερη απόσταση από την Τουρκία, και από εκεί το λιμενικό τους φέρνει στο κεντρικό λιμάνι της Λέρου, στο Λακκί. Εθελοντές, Έλληνες και ξένοι, τους υποδέχονται με στεγνές κουβέρτες και ένα μπουκάλι νερό, πριν καταγράψουν τις ανάγκες τους για ρούχα και παπούτσια και στη συνέχεια τους οδηγήσουν με τα πόδια στον καταυλισμό που έχει δημιουργηθεί σε μικρή απόσταση από το λιμάνι. Χρειαζόμαστε περισσότερους εθελοντές μου λένε, ενώ αρκετοί από αυτούς ταξίδεψαν μέχρι τη Λέρο με δικά τους έξοδα. Οι ανάγκες είναι πολλές και τα χέρια λίγα. Χωρίς αυτούς όμως τίποτα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ομαλά.
Περισσότεροι από 300 πρόσφυγες την ημέρα φτάνουν στο νησί των περίπου 8.000 κατοίκων. Το καλοκαίρι, θυμούνται οι ντόπιοι, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Εκατοντάδες πρόσφυγες κοιμούνταν στα παγκάκια, τα πεζοδρόμια και τις πλατείες. Η Λέρος ήταν ένα από τα πρώτα νησιά που δέχτηκαν τον μεγάλο αριθμό προσφύγων. Στα μέσα Δεκέμβρη βρέθηκα στη Λέρο για τέσσερις ημέρες. Ένα μόνο βράδυ, 100 περίπου πρόσφυγες ήρθαν από το Φαρμακονήσι. «Μείναμε εκεί πέντε ημέρες», μου είπαν. Ένα από τα παιδιά που μίλησα ήταν φωτογράφος, ενώ ένας άλλος ποδοσφαιριστής. «Θέλουμε να γυρίσουμε πίσω κάποια στιγμή» μου εκμυστηρεύτηκαν, αν και ο προορισμός τους είναι πλέον η Γερμανία και άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες.
Το επόμενο πρωί, όπως και κάθε πρωί, οι εθελοντές τους ετοιμάζουν φαγητό και φροντίζουν οι καινούριοι ένοικοι της κατασκήνωσης να προμηθευτούν τα απαραίτητα ρούχα. Με ένα χαρτί στο χέρι που υποδηλώνει τι χρειάζεται να πάρει ο καθένας περιμένουν υπομονετικά στη σειρά για να εξυπηρετηθούν. Στην αυτοσχέδια «μπουτίκ», έχουν την ευκαιρία να διαλέξουν μόνοι τους τα ρούχα που προτιμούν. Δυο φίλες μπαίνουν μαζί μέσα και ψάχνουν στις κρεμάστρες με τις μπλούζες. Μια αίσθηση ελευθερίας τις πλημμυρίζει ξανά μετά από καιρό. Φαίνεται στο βλέμμα και το χαμόγελό τους. Λίγο πιο πέρα ένα αγόρι διαλέγει παπούτσια. Ένας άλλος πρόσφυγας, που γνωρίζει καλά αγγλικά, «δουλεύει» στο καμπ σαν μεταφραστής, και βοηθάει τους συμπατριώτες του να συνεννοηθούν με τους εθελοντές. Μπροστά από την κατασκήνωση, ένα τεράστιο κτίριο, πρώην δημοτικό γυμναστήριο, έχει μετατραπεί πλέον σε αποθήκη ρούχων. Εκεί πηγαίνουν τις κούτες που έρχονται από ολόκληρο τον κόσμο και με την βοήθεια των εθελοντών χωρίζονται σε ανδρικά-γυναικεία-παιδικά, μεγέθη, καλοκαιρινά-χειμωνιάτικα κλπ. Μαζί εκεί και τα είδη πρώτης ανάγκης. Και παιχνίδια για τα παιδιά. Και ένα αρκουδάκι ντυμένο Άγιος Βασίλης...
Το μεσημέρι η κατασκήνωση γεμίζει με κόσμο από το νησί. Έχουν φέρει φαγητά. Πρώτοι θα φάνε αυτοί που μόλις ήρθαν από το Φαρμακονήσι με το λιμενικό, που νυχθημερόν κάνει ξανά και ξανά το ίδιο δρομολόγιο. Όπως κάθομαι και παρακολουθώ τον κόσμο που έχει μπει σε σειρές για να πάρει το μεσημεριανό του γεύμα με πλησιάζει ένα παλικάρι από την Συρία που είχα γνωρίσει πριν δυο βράδια στο λιμάνι. Μιλήσαμε για αρκετή ώρα και όταν τον ρώτησα γιατί δεν πάει και εκείνος να φάει, μου έγνεψε αρνητικά με το κεφάλι και μου είπε: «Γνωρίζουμε πολύ καλά πως έχετε οικονομική κρίση και ήδη κάνετε τόσα πολλά για εμάς. Πραγματικά δεν ξέρω πως θα μπορέσουμε ποτέ να σας το ξεπληρώσουμε αυτό».
Το ίδιο βράδυ οι ντόπιοι τους ετοίμασαν κάτι σαν πάρτι με ζωντανή παραδοσιακή μουσική. Όπως μου εξήγησε μια εθελόντρια από την Ολλανδία αυτή η συγκέντρωση ήταν ταυτόχρονα και μια επανένωση καθώς πολλές οικογένειες που είχαν χωριστεί για διάφορους λόγους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού κατάφεραν να συναντηθούν ξανά σε αυτή την κατασκήνωση. Λίγο πριν επιβιβαστώ στο καράβι για να επιστρέψω στην Αθήνα πέρασα και εγώ από εκεί. Είχαν περικυκλώσει τους μουσικούς και χόρευαν. Ξανά η ίδια αίσθηση ελευθερίας και η χαρά που καθρεφτίζεται στα μάτια. Λίγο αργότερα, μέσα στο καράβι, δίπλα μου κάθεται μια 16χρονη κοπέλα από τη Συρία, η Νάντα. Πηγαίνει στη Γερμανία μαζί με την οικογένειά της. Όταν ήταν στην πόλη της πήγαινε ακόμα στο σχολείο και το αγαπημένο της μάθημα είναι τα μαθηματικά. Όταν μεγαλώσει θέλει να γίνει μηχανικός και να επιστρέψει στο σπίτι της. Μετανιώνω που δεν κράτησα κάποια στοιχεία επικοινωνίας για να μαθαίνω νέα της.
