Από το 2011 που ο τότε υπουργός οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου ανακοίνωσε την έναρξη του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, θέτοντας των εξωπραγματικό στόχο των €50 δις εσόδων για το δημόσιο, εκτυλίσσεται ένας διαρκής πόλεμος μεταξύ όσων είναι υπέρ των αποκρατικοποιήσεων κι όσων είναι κατά. Εκείνοι που επιχειρηματολογούν υπέρ, τονίζουν το όφελος των μεγάλων επενδύσεων στις οποίες θα προβούν οι αγοραστές, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και αναθερμαίνοντας την οικονομία. Σημειώνουν δε την πιθανή αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες. Από την άλλη μεριά, εκείνοι που είναι κατά, μιλούν για ξεπούλημα των δημόσιων αγαθών σε κρίσιμους τομείς, όπως η ενέργεια, οι μεταφορές κτλ, σε τιμές πολύ χαμηλές, λόγω της ύφεσης.
Είναι γεγονός ότι δε δόθηκε ο απαιτούμενος χρόνος στην κοινή γνώμη να συζητήσει ώριμα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας και να προετοιμαστεί για τη μετάβαση σε ένα πιο ελεύθερο οικονομικό μοντέλο από την κρατικίστικη οικονομία που επικρατεί στη χώρα μας. Το πολιτικό προσωπικό σύρθηκε λόγω μνημονίου σε μια στρατηγική επιλογή που εν πολλοίς δεν επιθυμούσε. Οι πολιτικοί στην πλειοψηφία τους προτιμούσαν να παραμείνουν όλα υπό τον έλεγχο του κράτους, ώστε να μπορούν να επηρεάζουν καταστάσεις, να έχουν εξουσία και να διορίζουν κομματικούς φίλους. Είναι επίσης γεγονός ότι σε πολλές δημόσιες επιχειρήσεις το σημερινό μοντέλο διοίκησης απέτυχε παταγωδώς. Ως συνέπεια, εκτός από τη χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών εξέθρεψε φαινόμενα πελατειακών σχέσεων, κομματοσυνδικαλισμού, διαφθοράς κ.αλ. Επιπλέον, ας μη λησμονούμε ότι μετά τη χρεοκοπία του 2010 το κράτος δυσκολεύεται να βρει τους πόρους για να τις συντηρήσει και αναβαθμίσει.
Δε θα πρέπει όμως να παραβλέπουμε το δεδομένο ότι οι ιδιωτικοποιήσεις γίνονται σήμερα με την πλάτη στον τοίχο, σε ένα δυσμενές επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον. Σε πολλές περιπτώσεις λοιπόν το τίμημα της παραχώρησης αναπόφευκτα είναι ιδιαίτερα χαμηλό και γενικότερα η συνολική συμφωνία ενδέχεται να μην είναι η ιδανική, αλλά με τη λογική του μη χείρον βέλτιστον.
Υπάρχει όμως ένας τρίτος δρόμος. Μια διαφορετική πρόταση αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, που προβλέπει ιδιωτικοποίηση της επιχείρησης/υπηρεσίας μέσω της αυτοδιαχείρισής της από τους σημερινούς εργαζόμενους, οι οποίοι θα είναι και μέτοχοι. Με αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί η βελτίωση της απόδοσης, η εξυπηρέτηση των πολιτών, θα μειωθεί δραστικά το κόστος λειτουργίας και η διαφθορά, ενώ φυσικά θα μεγιστοποιηθεί το όφελος των ίδιων των εργαζομένων.
Το μοντέλο αυτό μπορεί να εφαρμοσθεί πιλοτικά σε 3 περιπτώσεις με τις αντίστοιχες παραλλαγές. Πιο συγκεκριμένα:
1.Αστικές συγκοινωνίες - αυτοδιαχείριση: περνούν στα χέρια των εργαζομένων με μια συμφωνία που θα προβλέπει χιλιομετρική αποζημίωση κάθε μήνα για το εκτελεσθέν έργο, ενώ τα κέρδη θα μοιράζονται ως μέρισμα στους μετόχους - εργαζόμενους. Από αυτή την πρόταση θα βγουν όλοι κερδισμένοι: i) το κράτος που σήμερα χρηματοδοτεί άμεσα ή έμμεσα τις εταιρείες, ii) οι πολίτες που θα εξυπηρετούνται από το μέγιστο δυνατό αριθμό λεωφορείων στους δρόμους, αφού δε θα αράζουν για μικροβλάβες επί εβδομάδες στα αμαξοστάσια, καθώς και iii) οι εργαζόμενοι, οι οποίοι με σωστή διοίκηση θα αυξήσουν την επιβατική κίνηση στα μέσα μαζικής μεταφοράς, επιτυγχάνοντας έτσι κερδοφορία και μέρισμα για τους ίδιους, εκτός φυσικά του μισθού τους. Ασφαλώς πριν την εφαρμογή της πρότασης θα προηγηθεί ευρεία διαβούλευση και σωστή προετοιμασία με κατάθεση εκτός των άλλων και αναλυτικής μελέτης βιωσιμότητας της νέας εταιρείας.
2.Υπηρεσίες Καθαριότητας των ΟΤΑ - ανάθεση του έργου σε εταιρείες που θα συστήσουν οι πρώην εργαζόμενοι: Αποχώρηση των εργαζομένων από τους δήμους και ίδρυση από τους ίδιους ιδιωτικής εταιρείας υπηρεσιών καθαριότητας με τα χρήματα της αποζημίωσης να κατευθύνονται στο αρχικό μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας. Ο εκάστοτε δήμος αναθέτει κατόπιν στην εταιρεία για συγκεκριμένη περίοδο (πχ 5 έτη) το έργο της αποκομιδής σκουπιδιών με συμφωνία αμοιβής ανά τόνο μεταφερόμενων απορριμάτων.
3.Υποστηρικτικές μονάδες νοσοκομείων, υπουργείων, δημόσιων οργανισμών - ανάθεση του έργου σε εταιρείες που θα συστήσουν οι πρώην εργαζόμενοι: σήμερα λειτουργούν δεκάδες υποστηρικτικές υπηρεσίες στο δημόσιο που θα μπορούσαν παρομοίως να ανατεθούν σε ιδιώτες - πρώην εργαζόμενους. Πχ. ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, κηπουροί, μάγειρες κτλ. Το όφελος για το δημόσιο θα είναι η εξοικονόμηση δαπανών, η μείωση υποαπασχολούμενων και αργόμισθων καθώς και η εξάλειψη φαινόμενων πλιάτσικου στις προμήθειες και στα υλικά. Αντίστοιχα οι εργαζόμενοι ωφελούνται, καθώς αποχωρούν μεν από το δημόσιο, αλλά συστήνουν δική τους εταιρεία και συνάπτουν με το κράτος το πρώτο τους Outsourcing συμβόλαιο, ενώ ασφαλώς ενδέχεται να συνάψουν και άλλες συνεργασίες με τρίτους.
Η πρόταση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ταυτόχρονα και αριστερή και δεξιά! Αριστερή γιατί δίνει τη δυνατότητα στους εργαζομένους να γίνουν αφεντικά και δεξιά γιατί προχωρά σε αποκρατικοποιήσεις και outsourcing.
Θα λειτουργήσει δε προς όφελος των πολιτών, οι οποίοι και πιθανότατα θα την υποδεχθούν πολύ θετικά. Με αυτό τον τρόπο θα σταματήσει επίτέλους η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας να είναι ένα θέμα ταμπού που θα διχάζει την ελληνική κοινωνία.
* Ο Δημήτρης Γκιόκας είναι επίσης μέλος της προσωρινής συντονιστικής επιτροπής της Δημοκρατικής Ευθύνης