Η διαφθορά αποτελεί μια από τις βασικές παθογένειες του ελληνικού κράτους, που οδήγησαν στη χρεοκοπία του 2010. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών έδειξαν απάθεια στο να θεσπίσουν ένα πλαίσιο πάταξής της. Μόλις τα τελευταία χρόνια και κατόπιν ασφυκτικών έξωθεν πιέσεων η χώρα κατάφερε να βελτιώσει τη θέση της στην έκθεση της διεθνούς διαφάνειας. Σε αυτό συνέβαλε η εφαρμογή ηλεκτρονικών εργαλείων στη δημόσια διοίκηση, όπως η «Διαύγεια» και το πληροφοριακό σύστημα φορολογικών δηλώσεων, καθώς και το γεγονός ότι το μαύρο χρήμα περιορίστηκε λόγω κρίσης και capital controls. Εξακολουθεί όμως να υπολείπεται κατά πολύ των ανεπτυγμένων χωρών.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία με σημαία του τον πόλεμο κατά της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα. Από τις δημόσιες συμβάσεις και τους επίορκους υπαλλήλους μέχρι το αμαρτωλό τρίγωνο τράπεζες-ΜΜΕ-κόμματα. Μετά από 20 μήνες διακυβέρνησης όμως δεν έχει σημειώσει βήματα προόδου. Αντιθέτως, με στοχευμένες κινήσεις δείχνει ότι ενδιαφέρεται πρωτίστως να εγκαθιδρύσει ένα δικό του σύστημα νομής και απόλυτου ελέγχου της εξουσίας, το οποίο φυσικά δημιουργεί νέους θύλακες διαφθοράς και διαπλοκής.
Πιο συγκεκριμένα:
1.Με την ανάληψη της πρώτης κυβέρνησης κατήργησε το θεσμό του εθνικού εισαγγελέα κατά της διαφθοράς (κ. Τέντες).
2.Στη θέση του διόρισε ως υπουργό, αρμόδιο για θέματα διαφθοράς τον κ. Νικολούδη, ο οποίος όμως αναφερόταν απευθείας στον πρωθυπουργό, έχανε δηλαδή μέρος της θεσμικής ανεξαρτησίας, που απολαμβάνει ένας δικαστικός. Αυτό αυτόματα απάλλασσε το πρωθυπουργικό περιβάλλον από τυχόν έλεγχο μελλοντικά.
3.Στον ανασχηματισμό της δεύτερης κυβέρνησης ο κ. Νικολούδης απομακρύνθηκε μυστηριωδώς από τη θέση του κι ενώ προετοίμαζε παρεμβάσεις ενάντια στο λαθρεμπόριο καυσίμων και καπνού! Οι αρμοδιότητες της θέσης υποβαθμίστηκαν εκ νέου αφού μεταφέρθηκαν στο υπουργείο δικαιοσύνης, υπό τον αναπληρωτή υπουργό κ. Παπαγγελόπουλο.
4.Στο κομμάτι της δημόσιας διοίκησης, οι επίορκοι με το νόμο Κατρούγκαλου δεν απομακρύνονται πλέον αυτοδικαίως, αλλά παραμένουν στη θέση τους και αμείβονται κανονικά μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί απόπειρες να παρακαμφθεί η υποχρεωτική ανάρτηση των δαπανών στη «Διαύγεια». Ακόμη, το ηλεκτρονικό σύστημα δημοσίων συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη δημοπράτηση δημόσιων έργων μέχρι την άνοιξη του 2017 με τη δικαιολογία ότι οι υπάλληλοι χρειάζονται ειδική εκπαίδευση.
5.Η ποδηγέτηση της δικαιοσύνης από την εκτελεστική εξουσία γίνεται πλέον πιο επίμονα και άγαρμπα από ποτέ. Οι περιπτώσεις πειθαρχικού ελέγχου Τσατάνη και Ντογιάκου είναι χαρακτηριστικές, όπως επίσης η βουτιά στην επετηρίδα για την επιλογή των ανώτατων δικαστικών.
6.Η τράπεζα Αττικής λειτουργεί σήμερα με εντελώς αδιαφανείς μεθόδους και με κύριο γνώμονα τη χορήγηση (θαλασσο)δανείων σε ημέτερους. Ως συνέπεια, η οικονομική κατάστασή της είναι οικτρή, τα κόκκινα δάνεια ξεπερνούν τα 2/3 του χαρτοφυλακίου της, ενώ η χρηματιστηριακή της αξία της έχει εξαϋλωθεί, μαζί ασφαλώς με τα χρήματα των ασφαλισμένων του ΤΣΜΕΔΕ. Ας μην ξεχνάμε ότι κύριος μέτοχος είναι το ταμείο των μηχανικών, το οποίο στις δύο τελευταίες κεφαλαιοποιήσεις έχει συνεισφέρει από τα αποθεματικά του €814 εκ! Το πόρισμα του ελέγχου της Τράπεζας της Ελλάδος και του ευρωπαϊκού τραπεζικού μηχανισμού δεν έχει περιέργως δημοσιευθεί ακόμη, οι πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι περιλαμβάνει πολύ επιβαρυντικά στοιχεία.
7.Η περίπτωση Καλογρίτσα, ο οποίος διατηρεί στενούς δεσμούς με τη σημερινή κυβέρνηση είναι εξίσου ενδεικτική. Εκτός από εθνικός προμηθευτής δημόσιων έργων (σε πολλά εκ των οποίων παρατηρούνται σοβαρές καθυστερήσεις), πρόσφατα έλαβε μέρος στο διαγωνισμό τηλεοπτικών αδειών προσκομίζοντας εκπρόθεσμα εγγυητική επιστολή της... τράπεζας Αττικής! Παρότι πλειοδότησε τη μία από τις τέσσερις άδειες με προσφορά €53 εκ. και πέρασε επιτυχώς τον έλεγχο πόθεν έσχες που διενήργησε η κυβέρνηση, από την έρευνα αποδεικνύεται ότι κάποια από τα περιουσιακά στοιχεία που προσκόμισε δεν ανταποκρίνονται στα οικονομικά δεδομένα.
Πρέπει επιτέλους να μπει τέλος στη διαφθορά, η οποία ως πρακτική και νοοτροπία υποσκάπτει τα θεμέλια της ελληνικής πολιτείας. Για να γίνει αυτό απαιτούνται συγκεκριμένες και γενναίες θεσμικές παρεμβάσεις:
•Να γίνει εμφανής διάκριση των 3 εξουσιών. Ο βουλευτής να μη μπορεί ταυτόχρονα να είναι και υπουργός της κυβέρνησης. Επίσης, υπουργοί και όσοι κατέχουν υψηλά δημόσια αξιώματα να μην έχουν το δικαίωμα να πολιτευθούν αμέσως μετά τη λήξη της θητείας τους, παρά μόνο μετά το πέρας μιας τετραετίας.
•Να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης με επιλογή των ανώτατων δικαστικών είτε μέσω ευρύτατης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας είτε - αν δεν επιτευχθεί αυτό -απευθείας από τον πρόεδρο της δημοκρατίας.
•Κατάργηση του άρθρου περί ευθύνης υπουργού και εκλογίκευση του πλαισίου βουλευτικής ασυλίας.
•Περιορισμός της πολυνομίας και της κακοτεχνίας των νόμων
•Υπαγωγή όλων των ελεγκτικών φορέων, που σήμερα είναι διασπαρμένοι με παράλληλες και πολλές φορές αντικρουόμενες αρμοδιότητες, κάτω από τον εθνικό συντονιστή κατά της διαφθοράς.
•Θέσπιση πλαισίου λειτουργίας των ραδιοτηλεοπτικών μέσων από την αρμόδια ανεξάρτητη αρχή (ΕΣΡ) με σαφείς οικονομοτεχνικούς κανόνες.
•Χειραφέτηση της δημόσιας διοίκησης από τους πολιτικούς και επιλογή διευθυντικών στελεχών μόνο μέσω αξιοκρατικής διαδικασίας.
•Ηλεκτρονική διακυβέρνηση και ενοποίηση των πληροφοριακών συστημάτων των δημόσιων υπηρεσιών. Πλήρης χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας στη διενέργεια των διαγωνισμών για προμήθειες και δημόσια έργα.
•Πρόσβαση των πολιτών στα δεδομένα της δημόσιας διοίκησης στα πρότυπα του αμερικάνικου Performance.gov
* O Δημήτρης Γκιόκας είναι επίσης μέλος της προσωρινής συντονιστικής επιτροπής της Δημοκρατικής Ευθύνης