Από τη «Φιλανθρωπία διαρκείας» στη «διάρκεια της ενδυνάμωσης»

Με το πέρασμα στον 21ο αιώνα καταλάβαμε ότι πρέπει να καταπολεμήσουμε τα αίτια της φτώχειας και να συνδυάσουμε το τοπικό, το εθνικό και το διεθνές αν θέλουμε να φέρουμε πραγματική αλλαγή. Και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να κινητοποιήσουμε τους πολίτες σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά πάνω από όλα να ενδυναμώσουμε τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους στις κοινότητες που δουλεύουμε να διεκδικήσουν οι ίδιοι τα δικαιώματά τους ώστε να αλλάξουν νόμοι και πολιτικές που τα παραβιάζουν.
James Akena / Reuters

Η ActionAid ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '70 κι από τότε δεν έχει σταματήσει να αλλάζει. Όλα ξεκίνησαν από '80 Βρετανούς πολίτες, που αποφάσισαν να γίνουν Ανάδοχοι 80 παιδιών στην Κένυα και στην Ινδία. Τότε η Αναδοχή Παιδιού σήμαινε βοηθώ απευθείας ένα παιδί, του δίνω χρήματα, του δίνω σχολικό εξοπλισμό, του δίνω τροφή. Γρήγορα έγινε κατανοητό ότι δεν ήταν αυτός ο σωστός και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος κι έτσι αρχίσαμε να μαζεύουμε τα χρήματα των Αναδόχων σε ένα κοινό ταμείο που υποστήριζε ολόκληρη την κοινότητα στην οποία έμεναν τα παιδιά. Κι αρχίσαμε να χτίζουμε. Ό,τι οι άνθρωποι μας έλεγαν πως είχαν ανάγκη. Χτίσαμε για παράδειγμα δεκάδες σχολεία, σε πολλά από αυτά όμως δεν υπήρχε δάσκαλος, ούτε εξοπλισμός. Κι αρχίσαμε να πληρώνουμε και το δάσκαλο και να του βρίσκουμε και ποδήλατο για να πηγαίνει χιλιόμετρα μακριά για να κάνει το μάθημα. Και πάλι σε πολλές περιπτώσεις ο δάσκαλος ήταν εκεί, αλλά δεν ήταν τα παιδιά. Διότι οι γονείς τους δεν κατανοούσαν τη σημασία της εκπαίδευσης, αφού ήταν οι ίδιοι αναλφάβητοι. Διότι τα παιδιά έπρεπε να δουλέψουν στα χωράφια μαζί με τους γονείς τους προκειμένου να επιβιώσει ολόκληρη η οικογένεια.

Μαθαίνοντας στην πράξη

Έτσι τη δεκαετία του '90 περάσαμε στη φάση της ενδυνάμωσης. Αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί με τους ανθρώπους, αναπτύξαμε εργαλεία εκπαίδευσης προσαρμοσμένα στις δικές τους ανάγκες, όπως τα προγράμματα αλφαβητισμού ή τα προγράμματα αποταμίευσης και μικροπιστώσεων που επέτρεψαν στους ανθρώπους και κυρίως στις γυναίκες να αποκτήσουν το δικό τους εισόδημα και να ανεξαρτητοποιηθούν. Αυτό το μοντέλο δουλειάς συνοψίζεται στη γνωστή κινέζικη παροιμία: «Αν θέλεις να χορτάσεις έναν άνθρωπο για μία ημέρα δώσε του ένα ψάρι. Αν θέλεις να τον χορτάσεις για μια ζωή, μάθε του πώς να ψαρεύει.»

Στη Σενεγάλη γνώρισα πολλούς ψαράδες που ήξεραν να ψαρεύουν, αλλά πεινούσαν κι εκείνοι και οι οικογένειές τους καθώς οι θάλασσές τους είχαν πέσει «θύματα» υπεραλίευσης. Η υπεραλίευση γινόταν από αλιευτικές ευρωπαϊκές εταιρείες βάσει μιας συμφωνίας που είχε υπογράψει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η κυβέρνηση της Σενεγάλης. Το δικαίωμα στην τροφή εκατομμυρίων ανθρώπων υπονομεύεται καθημερινά από ανάλογες δεσμευτικές συμφωνίες που υπογράφει η Ευρωπαϊκή Ένωση με τις κυβερνήσεις των Αφρικανικών χωρών. Αρκεί, λοιπόν, να εργαζόμαστε σε τοπικό επίπεδο, αν τα εμπόδια που βάζει το εθνικό ή το διεθνές είναι τόσο ισχυρά; Έτσι, καταλάβαμε με το πέρασμα στον 21ο αιώνα ότι πρέπει να καταπολεμήσουμε τα αίτια της φτώχειας και να συνδυάσουμε το τοπικό, το εθνικό και το διεθνές αν θέλουμε να φέρουμε πραγματική αλλαγή. Και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να κινητοποιήσουμε τους πολίτες σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά πάνω από όλα να ενδυναμώσουμε τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους στις κοινότητες που δουλεύουμε να διεκδικήσουν οι ίδιοι τα δικαιώματά τους ώστε να αλλάξουν νόμοι και πολιτικές που τα παραβιάζουν. Η ενδυνάμωση, για παράδειγμα, των γυναικών μέσα από το πρόγραμμα μικροπιστώσεων σε μια απομακρυσμένη κοινότητα της Αιθιοπίας, που τους έδωσε τη δυνατότητα να παράγουν τα δικά τους αγροτικά προϊόντα, δεν θα έφερνε καμιά αλλαγή στη ζωή τους, αν με τη βοήθεια της ActionAid δεν θα καταργείτο ο νόμος που απαγόρευε στις γυναίκες να πουλούν στις λαϊκές αγορές!

Η διαφορά δεν βρίσκεται μόνο στο τι , αλλά και στο πώς

To 2004, μετά το τσουνάμι τόνοι ανθρωπιστικής βοήθειας μοιράστηκαν στις περιοχές που επλήγησαν. Δεκάδες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και θεσμοί διένειμαν καθημερινά τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης. Ουρές παιδιών σχηματίζονταν για να παραλάβουν ένα ρούχο ή ένα τετράδιο κι ένα μολύβι. Και πώς αλλιώς να γινόταν θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς. Κι όμως... Τι ήταν αυτό που είχε τραυματίσει περισσότερο τα παιδιά; Η απώλεια του σπιτιού, του ρούχου, του μολυβιού ή η απώλεια της ασφάλειας ότι ο πατέρας και η μητέρα τους θα μπορούσαν να τους τα προσφέρουν; Η ActionAid υιοθέτησε, λοιπόν, έναν άλλο τρόπο. Μάζεψε τους πατεράδες των παιδιών, τους στήριξε ψυχολογικά, τους έδωσε τα ρούχα ή τα τετράδια και άφησε εκείνους να επιστρέψουν και να τα προσφέρουν στα παιδιά τους ανακτώντας εκείνοι την αξιοπρέπειά τους και τα παιδιά τους την ασφάλεια ότι μπορούν να στηριχτούν στον πατέρα τους.

Πριν από 5 μήνες ανοίξαμε στην Αθήνα, στον Κολωνό, το Επίκεντρο! Ένα Κέντρο Ενδυνάμωσης που διέπεται από την ίδια φιλοσοφία που διέπει τα προγράμματα της ActionAid σε ολόκληρο τον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια. Ένα χώρο όπου ολιστικά προσεγγίζουμε την οικογένεια που έχει πληγεί από την οικονομική κρίση, όπου δεν μοιράζουμε τρόφιμα και ρούχα, δεν αναπαράγουμε το γνώριμο μοντέλο της φιλανθρωπίας, αλλά προσφέρουμε δωρεάν καινοτόμα προγράμματα και υπηρεσίες σε συνεργασία με εξειδικευμένες οργανώσεις και ειδικούς επαγγελματίες και εθελοντές. Κάνουμε, δηλαδή, πράξη την αλληλεγγύη μας με βασική αρχή την αξιοπρέπεια και σκοπό τις μόνιμες και ουσιαστικές αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων.

Δημοφιλή