Αντί Σιγής - Απάντηση στον Χρίστο Παπαδημητρίου

Ας μιλήσουμε για τις δουλειές. Ας εξηγήσουμε στον κόσμο ότι πρέπει να αλλάξουμε. Να εξηγήσουμε ότι το βασικό μας πρόβλημα δεν είναι οι συνταξιούχοι, ούτε οι χαμηλόμισθοι. Tο πρόβλημα είναι ότι δεν παράγουμε. Δεν έχει νόημα να μιλάμε για ανακατανομή του πλούτου όταν δεν έχουμε πλούτο. Χρειαζόμαστε καλύτερα πανεπιστήμια, χρειαζόμαστε δικαστήρια που να δουλεύουν, χρειαζόμαστε λιγότερο κράτος και περιορισμούς, και πρέπει να πείσουμε τον ενεργό πληθυσμό ότι δεν είναι θύματα μιας ξένης πλουτοκρατίας, αλλά η μόνη ελπίδα για την έξοδο από το «αδιέξοδο».
Milos Bicanski via Getty Images

Το παρόν είναι απάντηση στο πρόσφατο άρθρο του Χρίστου Παπαδημητρίου «Αντί Σιγής».

Αγαπητέ Χρίστο,

Διάβασα το άρθρο σου με τίτλο «Αντί Σιγής». Συμφωνώ με τον τίτλο και τον εκτιμώ, αλλά διαφωνώ με το περιεχόμενο, για αυτό και προσπαθώ να απαντήσω εδώ.

Σε καμία περίπτωση δεν έχω την εμπειρία σου, το επιστημονικό και ιστορικό σου βάθος. Έχω δύο άλλα στοιχεία όμως τα οποία διαμορφώνουν τη γνώμη μου: Από τη μία τον ενθουσιασμό για αυτά που βλέπω τα τελευταία χρόνια στο Σαν Φρανσίσκο, το Σίλικον Βάλεϊ και το Στάνφορντ. Τις δυνατότητες που έχω σα νέος να μάθω, να δοκιμάσω, να εξελιχθώ από το περιβάλλον γύρω μου, αλλά και να το διαμορφώσω μέσα από τη δουλειά μου. Από την άλλη, τις πρόσφατες μνήμες μου από την Ελλάδα, τους τριαντάρηδες φίλους μου που δεν έχουν αυτές τις ευκαιρίες, τους εικοσάρηδες οι οποίοι--όπως κι εγώ πριν λίγα χρόνια--νιώθουν ότι κάτι δεν πάει καλά αλλά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ακριβώς τι, και---ίσως το πιο βασικό---το ότι βλέπουν τους εαυτούς τους σαν θύματα και όχι σαν το βασικό μέρος της λύσης.

Σε τι διαφωνώ λοιπόν με το άρθρο σου; Στον άξονα πάνω στον οποίο αναλύεις τις θέσεις σου. Στον άξονα που από τη μία μεριά βρίσκεται η αξιοπρέπεια, η αντίσταση, και η ανιδιοτέλεια, και από την άλλη η υποτέλεια, η προδοσία, και ο λακεδισμός. Την βρίσκω πολύ εύκολη, πολύ απλοϊκή, και δυστυχώς αποπροσανατολιστική. Υπάρχουν άλλοι άξονες στους οποίους πρέπει να επιμείνουμε: το καινούριο με το παλιό, το αξιοκρατικό με το πελατειακό, το παραγωγικό με το κατεστημένο, το προοδευτικό με το συντηρητικό.

Διαλέγεις στην πρώτη σου παράγραφο να ειρωνευτείς τον Θεοδωράκη. Γιατί; Αυτός σε πείραξε; Ένα πράγμα που συνειδητοποίησα στην Αμερική είναι πόσο λείπει από την Ελλάδα μια κεντρώα, φιλελεύθερη παράταξη. Προοδευτική και με αριστερό πρόσημο κοινωνικά, φιλελεύθερη οικονομικά για να ξεφύγουμε από τη λαίλαπα του κρατισμού και του ψευδοκαπιταλισμού που ευδοκίμησε στη μεταπολίτευση. Και τώρα που βγήκε μια παράταξη με τέτοια χαρακτηριστικά η οποία ξεπέρασε το 0.5% πέφτουμε να την φάμε. Γιατί; Έχουμε βρει την καραμέλα του Μπόμπολα. Δεν θα υπερασπιστώ τον Θεοδωράκη, ούτε τα στελέχη του ένα-ένα. Αλλα θα υπερασπιστώ τον χώρο ο οποίος πρέπει να υπάρξει και να εκφράσει μια μεγάλη ομάδα του κόσμου, είτε λέγεται Ποτάμι είτε κάπως αλλιώς στο μέλλον. Και εφόσον εσύ, εγώ ή κάποιος άλλος δεν το έχει κάνει τόσα χρόνια, ας είμαστε πιο δεκτικοί με τον Θεοδωράκη ο οποίος τουλάχιστον το προσπαθεί. Μετά από 40 χρόνια, είναι η πρώτη φορά που φαίνεται πιθανός ο απογαλακτισμός από το δίπολο ΠΑΣΟΚ-ΝΔ. Θεωρώ πολύ πιο υγιές να ακούω τον Τσίπρα και τον Θεοδωράκη στη Βουλή, παρά τον Σαμαρά και τον Βενιζέλο. Ας στηρίξουμε το καινούριο, και όχι το παλιό.

Ας μιλήσουμε για τους συναδέλφους μας στην Ελλάδα. Τους φοιτητές για μένα, τους καθηγητές για σένα. Πριν λίγα χρόνια είχαμε βρεθεί στο Πάλο Άλτο και μου μίλησες για την απογοήτευση σου το 1981 όταν γύρισες για να διδάξεις στην Ελλάδα. Πώς πιστέψατε και οραματιστήκατε ένα ελεύθερο, δημοκρατικό πανεπιστήμιο, και πώς αυτό το όραμα γύρισε μπούμερανγκ και τα σάρωσε όλα. Πέρασαν τριάντα χρόνια από τότε, και ακόμα ζούμε στην πραγματικότητα που φτιάχτηκε τότε. Γιατί σιωπάμε όταν διώχνουμε τον Μπερτσιμά, το Νεχαμα; Γιατί δεν λέμε ότι τα Συμβούλια Ιδρυμάτων είναι μια ευρέως διαδεδομένη τακτική που χρησιμοποιείται από τα περισσότερα πανεπιστήμια στον κόσμο, και όχι ο δούρειος ίππος του νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικών πανεπιστημίων; Γιατί σιωπάμε όταν καταργείται η διαύγεια και το opengov, και δεν λέμε ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να δει το μισθό σου από το δημόσιο πανεπιστήμιο του Βerkeley εδώ (https://ucannualwage.ucop.edu/wage/), και ότι αυτό λέγεται δημοκρατία και όχι χαβιεδισμός ή μη προστασία προσωπικών δεδομένων; Ας στηρίξουμε το αξιοκρατικό, και όχι το πελατειακό.

Ας μιλήσουμε για τις δουλειές. Ας εξηγήσουμε στον κόσμο ότι πρέπει να αλλάξουμε. Να εξηγήσουμε ότι το βασικό μας πρόβλημα δεν είναι οι συνταξιούχοι, ούτε οι χαμηλόμισθοι. Tο πρόβλημα είναι ότι δεν παράγουμε. Δεν έχει νόημα να μιλάμε για ανακατανομή του πλούτου όταν δεν έχουμε πλούτο. Χρειαζόμαστε καλύτερα πανεπιστήμια, χρειαζόμαστε δικαστήρια που να δουλεύουν, χρειαζόμαστε λιγότερο κράτος και περιορισμούς, και πρέπει να πείσουμε τον ενεργό πληθυσμό ότι δεν είναι θύματα μιας ξένης πλουτοκρατίας, αλλά η μόνη ελπίδα για την έξοδο από το «αδιέξοδο». Πρέπει να ξεβολευτεί, να δοκιμάσει καινούρια πράγματα, να ασχοληθεί με άλλα από αυτά που σπούδασε ή έμαθε μέχρι τώρα, να φύγει από τη λογική του μικρομάγαζου που πουλάει στους ντόπιους αυτά που φτιάχνουν οι ξένοι και να καινοτομήσει ο ίδιος.

Θα σου δώσω δύο διαφορετικά παραδείγματα:

Ένας φίλος μου ( που πλέον είναι στην Αμερική ), έκανε το street view στη Θεσσαλονίκη το 2008 (http://kapou.gr), αρκετά πριν εδραιωθεί η αντίστοιχη πλατφόρμα της Google. Δεν έκλεισε επειδή η πλατφόρμα δεν ήταν καλή, έκλεισε επειδή ένας κηφήνας του δημοσίου του έστειλε fax να κατεβάσει τη σελίδα λόγω διαμαρτυριας για παραβίαση προσωπικών δεδομένων, και ένα χρόνο μετά δεν είχαν καταλήξει στο κατά πόσο ισχύει ή όχι.

Η συντριπτική πλειοψηφία των εστιατορίων στην Καλιφόρνια, χρησιμοποιεί τυρί φέτα στα μενού της. Πουλάνε όλα τα σουπερμάρκετ (βουλγάρικη, γαλλική, αμερικάνικη, και imitation-ελληνική). Και όμως, δεν υπάρχει ΟΥΤΕ ΜΙΑ ελληνική φέτα που μπορείς να αγοράσεις σε σουπερμάρκετ. Πώς είναι δυνατόν να μην έχουμε δουλειές και να αφήνουμε τέτοιες ευκαιρίες; Ας στηρίξουμε το παραγωγικό, και όχι το κεκτημένο και το κατεστημένο.

Ας μιλήσουμε για πρόοδο. Να στηρίξουμε τους ομοφυλόφιλους, τους μετανάστες, τους αδύναμους, τους αλλόθρησκους. Να ξεπεράσουμε τις δυνάμεις του συντηρητισμού και τις μειοψηφίες που μας κρατάνε πίσω τόσα χρόνια. Και να νιώσουμε και λίγη αισιοδοξία που η τωρινή κυβέρνηση κατάφερε τουλάχιστον να κάνει θετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με ευρύτατη συναίνεση και από άλλα κόμματα. Ας στηρίξουμε το προοδευτικό, και όχι το συντηρητικό.

Και τέλος, Χρίστο, ας μιλήσουμε για τους φόβους μας, και τους οδυνηρούς συμβιβασμούς μας. Ο κόσμος στην Ελλάδα λέει ότι δεν υπάρχουν χειρότερα. Εγώ νιώθω ότι υπάρχουν. Χθες βρέθηκα με φίλους μου, ένας από τη Ρουμανία, ένας από το Ιράκ, και μία από το Λίβανο. Είμαστε πολύ καλύτερα από αυτούς. Συζητάμε, μαλώνουμε, ελπίζουμε, προσπαθούμε για να πάει η Ελλάδα καλύτερα. Αυτοί δεν ασχολούνται, έχουν χάσει κάθε ελπίδα και ενδιαφέρον. Έδειξες ένα γράφημα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ και την τελική διακύμανση του ΑΕΠ. Παραθέτω ένα άλλο, που δείχνει το ΑΕΠ της Ελλάδας (στο ναδίρ του το 2013) σε σχέση με άλλες χώρες. Όντως, έχει χειροτερέψει πολύ την τελευταία πενταετία, αλλά υπάρχουν πολύ χειρότερα. Είμαστε ακόμα η 38η πιο πλούσια χώρα (από τις 212 που βρήκα στοιχεία).

GDP-per capita, 1974, 2009, 2014. Το GDP της Ελλάδας με την κόκκινη γραμμή.

(Πηγή : World Bank, data.worldbank.org)

Ο επιδιωκόμενος συμβιβασμός θα είναι δύσκολος, όλοι συμφωνούμε σε αυτό. Εσύ λες ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή εκτός της ρήξης αν οι θεσμοί δεν κάνουν ριζικά και αναφανδόν πίσω. Εγώ θα σου απαντήσω ότι 100 χρόνια πριν, όταν έγινε το Κίνημα Εθνικής Αμύνης του Βενιζέλου, οι σύμμαχοι δεν μας περίμεναν με τα βιβλία του Βολταίρου στα χέρια. Είχαν δώσει ήδη την Κέρκυρα στους Σερβους και ετοιμάζονταν να ανακηρύξουν Σέρβο νομάρχη στη Θεσσαλονίκη. Ο συμβιβασμός είναι εκ φύσεως άσχημος, δύσκολος, και αμφιλεγόμενος. Το σημαντικό είναι να βρίσκεται προς τη μεριά που βλέπουμε το μελλον μας.

Δημοφιλή