Ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές λένε ότι έχει πλέον καταντήσει πολιτικός αστικός μύθος. Άλλοι πάλι το θεωρούσαν και το θεωρούν, σε κατ' ιδίαν σοβαρές συζητήσεις, ως το μεγάλο προσόν. Πολλοί το συνέδεαν και το συνδέουν με την πολιτική φυσιογνωμία του Κώστα Λαλιώτη. «Το Πα.Σο.Κ. σκέφτεται» ήταν η μόνιμη επωδός. «Και δημιουργεί την πολιτική ατζέντα». Μόνο που σήμερα δεν είναι εποχή για σκέψη και άλλα παρόμοια, κατά τον Καβάφη. Είναι εποχή για δράση. Ο Αρχιμήδης, όταν οι Ρωμαίοι είχαν εισβάλει στις Συρακούσες και τις κατέστρεφαν, ζήτησε από το Ρωμαίο στρατιώτη που ετοιμαζόταν να τον σκοτώσει «μή μου τοὺς κύκλους τάραττε». Ο Ρωμαίος όμως δεν τον άφησε να σκεφθεί, έδρασε και ο Αρχιμήδης αποδήμησε.
Στα χρόνια που είχαμε κι άλλα να σκεφτούμε πέρα από την κρίση, η πολιτική στρατηγική ήταν μια καθημερινή ωραία πολιτική άσκηση. Είχε μέσα της πάθος, αντίδραση και δημιουργία. Η επιτυχία ενός πολιτικού σχεδίου, μικρού ή μεγάλου δεν είχε σημασία, έδινε τεράστια ικανοποίηση.
Στα χρόνια της κρίσης το πολιτικό προσωπικό αιφνιδιάστηκε πολύ περισσότερο από τους πολίτες που εκπροσωπούσε. Η Ελλάδα από τη δεκαετία του '50 και του ΄60 είχε σημειώσει τεράστια πρόοδο. Τέτοια που ορισμένοι υπέπεσαν στον πειρασμό του αυτόματου πιλότου. Όταν η κρίση άγγιξε (και διακόρευσε) το σκληρό κομματικό σύστημα, αυτό ούτε μπόρεσε να σεβαστεί τα επιτεύγματα μιας ολόκληρης περιόδου ούτε φυσικά μπόρεσε να ανταποκριθεί στα κελεύσματα της εποχής. Η πολιτική ατζέντα ήταν κι είναι δεδομένη και το κεφάλαιο «η διαχείριση της κρίσης» θα γραφτεί με μαύρα γράμματα από τον ιστορικό του μέλλοντος.
Αρχές του έτους που διανύουμε, κι αφού όλα τα κόμματα εξουσίας από την Αριστερά έως τη Δεξιά αποδέχθηκαν το μνημόνιο και τη λογική του αλλάζοντας κάθε φορά το περιτύλιγμα, έφθασε η Ελλάδα στο σημείο μηδέν. Όπου όλες οι πολιτικές δυνάμεις παραδέχθηκαν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Ή εάν θέλετε να είμαι ακριβής -όπως προσωπικά το βλέπω- ότι δεν κατάφεραν να βρουν άλλη λύση. Και με αυτή την πραγματικότητα γράφουμε το επόμενο κεφάλαιο.
Η αλήθεια είναι ότι οι συγκυρίες μέσα στο 2016 βοήθησαν να επανέλθει η πολιτική αξίωση στον πυρήνα. Η Ελλάδα πολιτικά κέρδισε κι άλλους μήνες και μάλλον βγαίνει κερδισμένη από την πραγματικότητα των παρόντων πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη, ειδικά και γενικά. Η Κυβέρνηση της Ελλάδας, και κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ, αισθάνθηκε ότι, αφού πέρασε το σημείο μηδέν, έρχεται πάλι η εποχή της σκέψης. Να βάλει την πολιτική ατζέντα. Έτσι το «Πα.Σο.Κ.» επέστρεψε.
Εάν συνεχίσει η Κυβέρνηση στην πράξη μόνο να σκέφτεται, τότε το μακρινό 1980 θα τη ρουφήξει. Αλλά μαζί θα ρουφήξει και τους περισσοτέρους από εμάς.
Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα μιμείται μια περίοδο του Πα.Σο.Κ. στη δεκαετία του '80. Δεν πρόκειται περί πιστής αντιγραφής διότι έχουν αλλάξει αρκετά τα δεδομένα. Ωστόσο σε θέματα πολιτικής στρατηγικής είναι σα να βλέπουμε ένα έργο σε επανάληψη. Με μία μεγάλη διαφοροποίηση: δεν είναι οι πολίτες στο επίκεντρο της πολιτικής στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ.
Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε από μια οπτική γωνία να ήταν ένα καλό δείγμα. Μετά από επτά χρόνια κρίσης οι πολίτες έχουν εξαντληθεί. Μια άλλη συζήτηση θα μπορούσε να δημιουργήσει μια αλλαγή διάθεσης. Αλλά η αλήθεια νομίζω είναι στη φράση της προηγούμενης παραγράφου: «έχουν αλλάξει αρκετά τα δεδομένα».
Η εποχή δεν είναι εποχή μόνο σκέψης. Είναι πρωτίστως εποχής δουλειάς. Και μάλιστα όχι συνηθισμένης. Θέλει ρίσκο, πρωτοβουλία και πρωτοπορία. Η Κυβέρνηση, με ήδη εξαντλημένους κι απογοητευμένους πολίτες, πέρασε τους πιο σκληρούς νόμους που μπορούσε κανένας να φανταστεί κι άρχισε να σκέφτεται. Άδειες για τα κανάλια, ένα νέο εκλογικό νόμο, μια αντισυνταγματική αναθεώρηση. Το «Πα.Σο.Κ.» όντως επέστρεψε. Στην κυριολεξία, σε πολλές θέσεις - κλειδιά οι ίδιοι άνθρωποι. Μόνο που οι 30άρηδες και 40άρηδες του Πα.Σο.Κ. εκείνης της εποχής είναι σήμερα 60άρηδες και 70άρηδες. Και οι εποχές αλλάζουν.
Η κρίση αφήνει πίσω της την πλέον ζουγκλοποιημένη ελληνική κοινωνία. Η αλληλεγγύη και η οικογένεια που μας κράτησαν τα χρόνια της κρίσης τώρα πλέον ξεφτίζουν. Η αλληλεγγύη περιορίζεται στις κοινωνικές πρωτοβουλίες (πάντα άξιες συγχαρητηρίων), ενώ εγκαταλείπεται στα πιο δύσκολα και σημαντικά. Ακόμα και η οικογένεια, θεμέλιος λίθος της Ελλάδας, θλίβεται και συντρίβεται μπροστά στην οικονομική πίεση. Η αγορά, ο ιδιωτικός τομέας, αναστενάζει. Η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη τείνουν να γίνουν άγνωστες λέξεις. Χωρίς στην πράξη κανενός την ευθύνη. Οι περισσότεροι νόμοι αντιφατικοί. Το παιχνίδι του χρήματος αλλάζει τους κανόνες με βάση τη δική του επιβίωση. Δεν είναι λίγοι που μιλάνε για τη «χαρά του οικονομικού αναλυτή». Νούμερα που δεν βλέπουν ούτε το όραμα, ούτε την αγωνία. Παραδείγματα παντού. Το σκηνικό είναι κοντά να αποκτήσει στοιχεία της τέλειας καταιγίδας ή του τέλειου χάους. Η αντίδραση είναι μοναχική. Και περιμένουμε να δούμε ποιος θα επιβιώσει. Και η Κυβέρνηση σκέφτεται.
Εάν η Κυβέρνηση αποφασίσει και να σκέφτεται και να δουλεύει, τότε όντως υπάρχουν ελπίδες. Πολύ πιθανόν να φτάσει η Κυβέρνηση μέχρι το 2019 και μια πιθανότητα η τέλεια καταιγίδα να αποφευχθεί. Εάν συνεχίσει η Κυβέρνηση στην πράξη μόνο να σκέφτεται, τότε το μακρινό 1980 θα τη ρουφήξει. Αλλά μαζί θα ρουφήξει και τους περισσοτέρους από εμάς. Διότι η πολιτική στρατηγική του Πα.Σο.Κ. αναβιώνει μέσα από το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά πλέον δεν είναι απλά παρωχημένη, είναι απολίθωμα μιας άλλης εποχής.