Κρατούσαν στα μικροσκοπικά χεράκια τους σημαίες γαλανόλευκες της Ελλάδας και σημαίες ερυθρόλευκες του Καναδά. Και έστηναν τα κορμάκια τους με περηφάνια γιατί είναι Ελληνάκια και γιόρταζαν την εθνική τους επέτειο. Εκεί στο Δυτικό Νησί του Μόντρεαλ, στο παράρτημα Ρόξμπορο του σχολείου Σωκράτης, οι μαθητές της συμπληρωματικής εκπαίδευσης κάτω από την παθιασμένη καθοδήγηση των δασκάλων τους ύψωναν το ανάστημά τους απαγγέλλοντας τον 'Υμνον εις στην Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού ή ποιήματα γραμμένα για τις ηρωίδες και τους ήρωες του '21.
Το Γυμναστήριο του σχολείου όπου έγινε η εκδήλωση για την τιμή του Εθνικού Έπους ήταν στολισμένο με ελληνικές σημαίες και με τις μορφές των ηρώων της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Και η μια πλευρά ήταν αφιερωμένη στις ζωγραφιές των παιδιών.
Τούτες οι ζωγραφιές είχαν ως θέμα τις ηρωίδες του '21, κυρίως τις δύο γνωστές, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και την Μαντώ Μαυρογένους. Η φεμινιστική προσέγγιση της Εθνικής Γιορτής ανέδιδε το άρωμα της διευθύντριας κ. Σοφίας Δαλκηριάδου, η οποία στην κύρια ομιλία της αναφέρθηκε στον τιτάνιο αγώνα των Ελλήνων του '21 να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό επανακαθορίζοντας στη διεθνή πολιτική σκηνή τον ορισμό του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τα παιδιά απάγγειλαν στα ελληνικά από μια στροφή του «'Υμνου εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού το καθένα. Με σπασμένη προφορά και με προσπάθεια πολλή να αποστηθίσουν τα λόγια του μεγάλου ποιητή. Αλλά στέκονταν εκεί περήφανα με τα χεράκια απλωμένα υπακούοντας στους δασκάλους και στους γονείς που κάνουν ένα τεράστιο αγώνα να διαπλάσουν την εθνική τους συνείδηση. Να τους μεταγγίσουν τη γνώση της ελληνικής γλώσσας και την ιστορία μας.
Και ειλικρινά το χάρηκα, το απόλαυσα και ένιωσα βαθιά μέσα μου εκείνο το σκίρτημα του πόνου για τον Έλληνα διανοούμενο που θεωρεί μεγάλο ρίσκο την καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης. Ή μάλλον θεωρεί ότι η καλλιέργεια της εθνικής ταυτότητας είναι περίπου αμαρτία.
Εδώ στην ξένη τα παιδιά ζούν την πολυπολιτισμική πραγματικότητα του περιβάλλοντος και η καλλιέργεια της ελληνικότητας είναι ένα έργο δύσκολο, πολύπλοκο και εξαιρετικά επώδυνο, καθώς στη δεύτερη γενιά των Ελλήνων γονέων ήδη έχει αμβλυνθεί η εθνική συνείδηση.
Στη Μοντρεάλη υπάρχουν τα ημερήσια ελληνικά σχολεία της Ελληνικής Κοινότητας Μείζονος Μοντρεάλ «Σωκράτης-Δημοσθένης» τα οποία βρίσκονται σε διαρκή αναμέτρηση με την πρόκληση να διαφυλάξουν την ελληνική εθνική συνείδηση μέσα από τη διδασκαλία των τριών γλωσσών (γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά) σε ένα περιβάλλον όπου γιορτάζονται οι εθνικές επέτειοι της 28ης Οκτωβρίου και της 25ης Μαρτίου, καθώς και οι θρησκευτικές γιορτές της Ελληνορθόδοξης παράδοσης (Χριστούγεννα, Πάσχα, Των Τριών Ιεραρχών κλπ).
Αλλοι γονείς επιλέγουν να στείλουν τα παιδιά τους στα γαλλόφωνα ή αγγλόφωνα σχολεία του Καναδά και να τους δώσουν την ελληνική παιδεία μέσα από τα περίφημα «Σαββατιανά» σχολεία της συμπληρωματικής εκπαίδευσης,
Τα παιδιά στο περιβάλλον των ελληνόφωνων σχολείων ζουν μια πραγματικότητα που κάποιοι την ονόμαζαν «γκέτο» παλαιότερα ιδίως, αλλά κατά τη γνώμη μου είναι ευλογία. Είναι ευλογία διότι οι μαθητές και οι μαθήτριες ζυμώνονται με μια φυσικότητα (αυτήν της σχολικής αυθεντίας) μέσα από τη διδασκαλία της γλώσσας, της ιστορίας και τη διδαχή των ελληνικών παραδοσιακών χορών. Ζουν μια άλλη διάσταση της πραγματικότητας στην οποία μεγαλώνουν.
Για μένα οι εθνικές γιορτές, οι απαγγελίες των ποιημάτων, η διακόσμηση των σχολικών αιθουσών με τις μορφές των ηρώων του '21, οι παρελάσεις, είναι το εργαλείο για την καλλιέργεια της ελληνικής εθνικής συνείδησης στα παιδιά των Ελλήνων της τρίτης και της τέταρτης γενιάς. Είναι ο παράλληλος με την παιδεία δρόμος για την ανάπτυξη της Ελληνικότητας μέσα στον πολυπολιτισμό της υπέροχης επαρχίας που ονομάζεται Κεμπέκ.
Και ειλικρινά, δάκρυα συγκίνησης πλημμυρίζουν τα μάτια μου όταν βλέπω αυτό τον τιτάνιο αγώνα των γονιών, των δασκάλων, των παιδιών να κρατήσουν αναμμένη τη δάδα του Ελληνισμού εδώ στην ξένη γη της φιλοξενίας.
Εμείς πάντα, θα είμαστε αγαπημένοι φιλοξενούμενοι εδώ στην ξενιτιά. Η καρδιά, η ψυχή, το φως βρίσκονται στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, εκεί που λάμπει ο Παρθενώνας έστω και χωρίς την ζωφόρο του, έστω και με την απουσία της μιας Καρυάτιδας!