Έλλειψη ηγεσίας: Μια υποβόσκουσα παγκόσμια απειλή

Σήμερα σε έναν σημαντικό αριθμό κρατών δεν υπάρχουν οι ηγέτες που θα εμπνεύσουν τις μάζες, που θα μετριάσουν την πολωτική και διχαστική τάση, που θα αποτελέσουν πυλώνες αξιών με απώτερο στόχο την υλοποίηση του συλλογικού συμφέροντος. Δεν υπάρχει ένας Adenauer στη Γερμανία, ένας Charles De Gaulle στη Γαλλία, ένας Καραμανλής στην Ελλάδα, μια ηγετική προσωπικότητα όπως η Margaret Thatcher στη Βρετανία. Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση πνέει τα λοίσθια οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά δεν υπάρχει ένας ηγέτης που να δώσει την ώθηση και να αναγάγει την ευρωπαϊκή ιδέα σε κύριο στόχο. Δεν υπάρχει ένας Robert Schuman, ένας Jacques Delors, ένας Valéry Giscard d' Estaing, ένας Jean Monnet.
Adam Gault via Getty Images

Η περίοδος που διανύουμε φέρνει στην επιφάνεια μια διχαστική τάση σε κοινωνίες που παρουσιάζουν έλλειψη στιβαρής πολιτικής ηγεσίας αλλά και προσωπικά χαρακτηριστικά που κυριαρχούνται από το «υπέρ εγώ» και την υλιστική ευημερία έναντι του συλλογικού συμφέροντος και της αληθινής γνώσης. Οι άνθρωποι όντας διαιρεμένοι, επιρρεπείς στην ύλη και στις όποιες μορφές δημαγωγίας και προπαγάνδας, δρουν θέλοντας να ικανοποιήσουν τις δικές τους ωφελιμιστικές ανάγκες.

Από την άλλη πλευρά, η πολιτική έκφραση που επικρατεί σε διεθνές επίπεδο και η έλλειψη αποφάσεων που θα λειτουργούν όχι μόνο υπέρ των εθνικών συμφερόντων ενός κράτους και του ίδιου του λαού, αλλά και προς όφελος του συλλογικού καλού, δημιουργούν έδαφος για την ανάδειξη ακραίων πολιτικών κινημάτων και αυταρχικών ηγετικών προσωπικοτήτων, των οποίων οι ιδέες και οι αξίες δεν συμβαδίζουν με τις βασικές αρχές της Δημοκρατίας, της αλληλεγγύης αλλά και του Ευρωπαϊκού ιδεώδους.

Είναι μία περίοδος που μας παραπέμπει στα χαρακτηριστικά των ηγετών που καθόρισαν την τύχη της ανθρωπότητας την περίοδο του μεσοπολέμου. Από τη μία, ηγέτες με έντονες τάσεις αυταρχισμού, στυγνοί δικτάτορες που αναδύθηκαν εκμεταλλευόμενοι τηn ευρύτερη λαϊκή δυσαρέσκεια. Από την άλλη, αδρανείς και ανίκανοι ηγέτες οι οποίοι ακολούθησαν μία κατευναστική πολιτική δείχνοντας ανοχή σε καταστάσεις που όπως αποδείχτηκαν εν τοις πράγμασι ήταν επικίνδυνες για την ειρήνη. Είναι η περίφημη πολιτική στάση που έγινε γνωστή ως το σύνδρομο του«Μόναχο», από την ομώνυμη συμφωνία που καθόρισε την τύχη της Τσεχοσλοβακίας, τον Σεπτέμβριο 1938.

Είναι φανερό πως η παγκόσμια πολιτική σκηνή κυριαρχείται από πολιτικά πρόσωπα κυριευμένα από αλαζονεία, από έναν έκδηλο μανιχαϊστικό λαϊκισμό. Περιπτώσεις ηγετών όπως ο Ορμπάν και ο Ερντογάν είναι χαρακτηριστικές, αν και τα κίνητρα σε κάθε περίπτωση είναι διαφορετικά. Ο πρόεδρος της Τουρκίας ο κ. Ερντογάν αρχικά φιμώνει τον τύπο, προβαίνει σε προφυλακίσεις δημοκρατικά εκλεγμένων Κούρδων βουλευτών και στη συνέχεια επιδιώκει την αλλαγή του status quo στην περιοχή, εκφράζοντας την επιθυμία του για αναθεώρηση διεθνών συνθηκών όπως αυτή της Λωζάνης, προβάλλοντας επεκτατικές δηλώσεις έναντι γειτονικών κρατών.

Η έλλειψη στιβαρής και ικανής πολιτικής ηγεσίας αλλά και επικίνδυνων αντιλήψεων με τις οποίες εμφορούνται ορισμένοι σημερινοί ηγέτες έχει αναχθεί σε μείζον ζήτημα, πολλώ δε μάλλον όταν αφορά μια μεγάλη χώρα όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Με αφορμή τις αμερικανικές εκλογές, σύμφωνα με μία δημοσκόπηση των NewYorkTimes/CBSNews 8 στους 10 αμερικάνους πολίτες αισθάνονται δυσαρεστημένοι από το κλίμα που επικρατεί στο εγχώριο πολιτικό τους γίγνεσθαι. Είναι δύσπιστοι ως προς την προσωπικότητα η οποία θα αναδειχθεί, καθώς και η πολιτική που θα ακολουθήσει ώστε να επιλυθούν καίρια οικουμενικά ζητήματα όπως αυτό της τρομοκρατίας. Πρόκειται για δύο πολιτικά πρόσωπα τα οποία κατά την διάρκεια συζητήσεων (debate) ανταλλάσσουν καυστικά σχόλια μειώνοντας ο ένας τον άλλον μέσα από την προβολή σκανδάλων και προκλητικών δηλώσεων του παρελθόντος.

Υπάρχει έλλειψη σεβασμού και αντίστοιχης ευγένειας. Κανένας μέχρι στιγμής έμπρακτα δεν έχει αποδείξει στους ψηφοφόρους του γιατί είναι καλύτερος από τον άλλον. Αποτελούν η κ. Hillary και ο κ. Trump απτό παράδειγμα κρίσης ηθικών αξιών.Οι Αμερικανοί καλούνται να επιλέξουν τη λιγότερο κακή επιλογή . Μια επιλογή που αναμφισβήτητα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε έναν κόσμο με έντονο το στοιχείο της πολυδιάστατης αλληλεξάρτησης, μια ικανή και αποτελεσματική ηγεσία μπορεί να αποτελέσει σταθεροποιητικό και εξισορροπητικό παράγοντα τόσο εντός όσο και εκτός της ίδιας της χώρας. Δεν θα μπορούσαμε εξάλλου να μιλήσουμε για παγκόσμια ηγεσία ή παγκόσμια κυβέρνηση σε έναν κόσμο που διατηρεί αγόγγυστα στοιχεία αναρχίας, παρά την ύπαρξη διεθνών οργανισμών με κορυφαίο των ΟΗΕ.

Σήμερα σε έναν σημαντικό αριθμό κρατών δεν υπάρχουν οι ηγέτες που θα εμπνεύσουν τις μάζες, που θα μετριάσουν την πολωτική και διχαστική τάση, που θα αποτελέσουν πυλώνες αξιών με απώτερο στόχο την υλοποίηση του συλλογικού συμφέροντος. Δεν υπάρχει ένας Adenauer στη Γερμανία, ένας Charles De Gaulle στη Γαλλία, ένας Καραμανλής στην Ελλάδα, μια ηγετική προσωπικότητα όπως η Margaret Thatcher στη Βρετανία. Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση πνέει τα λοίσθια οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά δεν υπάρχει ένας ηγέτης που να δώσει την ώθηση και να αναγάγει την ευρωπαϊκή ιδέα σε κύριο στόχο. Δεν υπάρχει ένας Robert Schuman, ένας Jacques Delors, ένας Valéry Giscard d'Estaing, ένας Jean Monnet. Η ιστορία έχει δείξει πως οι αναποτελεσματικοί ηγέτες αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή, καθώς επιδιώκουν την αποπομπή ευθυνών και την εξυπηρέτηση προσωπικών και κομματικών συμφερόντων.

Υπάρχει η αδήριτη ανάγκη για την ύπαρξη ηγετικών προσωπικοτήτων, οι οποίες θα χαρακτηρίζονται από την ακεραιότητα και την ικανότητα, δύο στοιχεία που συνθέτουν τη συναίσθηση του να δρας προς όφελος του κράτους που κυβερνάς, θέτοντας υψηλούς στόχους οι οποίοι θα λειτουργούν υπέρ των εθνικών συμφερόντων του κράτους σου, με παράλληλη επιδίωξη την προώθηση και την εμπέδωση του κοινού καλού. Αυθεντικές ηγετικές προσωπικότητες που θα λειτουργούν ως πρότυπα. Που θα έχουν την ικανότητα να ασκούν επιρροή και να συσπειρώνουν μία κοινωνία χωρίς να την εξαναγκάζουν. Με σεβασμό και ευρύτερη κοινωνική αποδοχή. Άνθρωποι οι οποίοι θα αναζητούν όλο και περισσότερες πληροφορίες, νέα δεδομένα, μέσα από τα οποία θα αναπροσαρμόζουν την στρατηγική τους με στόχο την επίτευξη του στόχου που θα έχουν θέσει. Λήπτες αποφάσεων που δεν θα φοβούνται να αναλάβουν την ανάλογη ευθύνη και να παραγκωνίσουν τα κομματικά συμφέροντα προς όφελος των εθνικών συμφερόντων.

Τα κράτη σήμερα έχουν ανάγκη από ηγετικές φυσιογνωμίες, οι οποίες θα είναι ικανές να παράγουν έργο το οποίο θα το κληροδοτήσουν στις επόμενες γενεές. Άνθρωποι άξιοι προς μίμηση που θα αντιμετωπίζουν τoν συνομιλητή τους με σεβασμό και ειλικρίνεια βάζοντας ένα τέλος στην κρίση ηθικών αξιών. Μήπως αυτή η κρίση ηθικών αξιών να είναι άραγε και η ρίζα της ύπαρξης ακραίων σημερινών ηγετών; Ο Ισπανοαμερικανός φιλόσοφος George Santayana είχε γράψει πως «όποιος δεν θυμάται το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει». Ελπίζω και εύχομαι οι ηγέτες της εποχής μας να γνωρίζουν καλά το παρελθόν και την ιστορία, ώστε να μη ζήσουμε στιγμές και καταστάσεις που μπορούν να σημάνουν το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίσαμε μέχρι σήμερα.

Δημοφιλή