Δείγματα της οικονομικής επιστήμης, έχουμε από την αρχαιότητα, τα οποία ήταν έντονα επηρεασμένα από τις συνθήκες εκείνης της εποχής. Ξεκινώντας από τον Όμηρο, αυτό που παρατηρούμε, είναι ότι έδινε μεγάλη έμφαση στο νοικοκυριό, δηλαδή τον ιδιοκτήτη της γης μαζί με την οικογένειά του και τους δούλους τους. Υπήρχε η άποψη, ότι το νοικοκυριό έπρεπε να είναι εύπορο και σε καλή κατάσταση, δίχως όμως να διαθέτει υπερβολικό πλούτο. Έτσι, η ευημερία, προερχόταν από την καλλιέργεια της γης, όπου συμμετείχαν σχεδόν όλα τα άτομα του νοικοκυριού. Το εμπόριο, είχε δευτερεύοντα ρόλο και είχε κατώτερη θέση από την γη.
Ο Ησίοδος με τη σειρά του, θέτει το πρόβλημα της στενότητας των διαθέσιμων πόρων και το δίλημμα των ανθρώπων ανάμεσα στην εργασία και τη σχόλη. Αναφέρεται και η έννοια του ανταγωνισμού, που οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής. Επίσης, ο Ησίοδος συμφωνεί με τον Όμηρο, ότι η γη αποτελεί μια ασφάλεια για τα άτομα της κοινωνίας.
Ο Ξενοφών, με το έργο του «Οικονομικός», μας δίνει μια ιδέα για το πώς έπρεπε να διαχειρίζεται ο οίκος, δηλαδή το αγρόκτημα (σαν αυτό του Ομήρου και Ησίοδου). Στο έργο αυτό, τονίζεται η έννοια του «management» και του ηγέτη, στα δεδομένα της εποχής του. Η σωστή διαχείριση ενός οίκου, βασιζόταν στην ουσία στην αποτελεσματικότητα του ηγέτη. Μερικές αρετές που έπρεπε να διαθέτει ένας ικανός ηγέτης, ήταν η οργάνωση, η προθυμία των υπόλοιπων να τον ακολουθήσουν με τη θέλησή τους, η τάξη και η γνώση του αντικειμένου του.
Ωστόσο, πέρα από τον κάθε οίκο ξεχωριστά, ο Ξενοφών, θεωρούσε ότι παρόμοιες αρετές έπρεπε επικρατούν και στο κράτος σαν σύνολο. Πιο συγκεκριμένα, ανέλυσε την οργάνωση της αυτοκρατορίας του Κύρου, στην προσπάθεια να δείξει την αποτελεσματικότητα μιας ολόκληρης κοινωνίας. Μια άλλη σημαντική έννοια, που ανέλυσε ο Ξενοφών, ήταν ο καταμερισμός της εργασίας, που την συναντάμε στον Adam Smith. Καταμερισμός της εργασίας, σημαίνει το κάθε άτομο να ασχολείται σε εργασίες όπου είναι πιο ικανό και χρήσιμο, έτσι ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα.
Στη συνέχεια, ο Αριστοτέλης, έθεσε 3 είδη δικαιοσύνης, που είχαν σχέση με την ανταλλαγή και διανομή των αγαθών. Η διανεμητική δικαιοσύνη, θεωρεί πως η διανομή των αγαθών πρέπει να γίνεται ανάλογα με την αξία των ανθρώπων. Ωστόσο, πως μπορείς να μετρήσεις την αξία ενός ανθρώπου; Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος, θα μπορούσε να αποκτήσει μεγαλύτερη αξία, αν είχε συμβάλλει στην νίκη ενός πολέμου. Η επανορθωτική δικαιοσύνη, είχε σκοπό να αποζημιώσει σε περίπτωση αδικίας. Η ανταποδοτική δικαιοσύνη, ήταν σημαντική για την ανταλλαγή των αγαθών. Πως όμως αξιολογείται αν μια ανταλλαγή είναι δίκαιη; Στην αρχαία Ελλάδα, ένας αποδεκτός τρόπος ήταν ο εξής: «ένα κοντό παιδί με μακρύ χιτώνα, να κάνει ανταλλαγή με ένα ψηλό παιδί με κοντό χιτώνα». Όμως, σε πιο δύσκολες καταστάσεις, όπου δεν γινόταν να βρεθεί λύση, ο Αριστοτέλης ανέδειξε ως λύση, την χρησιμοποίηση.... του χρήματος!
Τελειώνοντας αυτό το άρθρο, παρατηρούμε διάφορες οικονομικές έννοιες οι οποίες είχαν αναπτυχθεί από την αρχαιότητα και ιδιαίτερα στην αρχαία Ελλάδα. Οι έννοιες αυτές, είναι οικείες σε φοιτητές οικονομικών καθώς και σε οικονομολόγους, που δαπάνησαν αρκετές ώρες να μάθουν ή να εφαρμόσουν τις συγκεκριμένες έννοιες. Είναι πολύ εντυπωσιακό το έργο των αρχαίων Ελλήνων και αξίζει να ψάξουμε περαιτέρω!
Βασική πηγή: Roger E. Backhouse, «Η εξέλιξη της οικονομικής σκέψης - Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα», 2009