Οκτώβριος, μήνας πρόληψης & ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού
Ο Οκτώβριος έχει θεσμοθετηθεί ως μήνας πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού, στο πλαίσιο μίας διεθνούς προσπάθειας με στόχο την καταπολέμηση της νόσου.
Η σημασία της πρόληψης και έγκαιρης θεραπείας είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος των γυναικών στην Ευρώπη. Περίπου 1 στις 9 γυναίκες θα εμφανίσει τη νόσο. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο στη χώρα μας, εντοπίζονται περίπου 4.500 νέα περιστατικά, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός ανέρχεται στο 1.500.000 γυναίκες. Στην Ευρώπη, το 60% των περιστατικών καρκίνου του μαστού διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό είναι μικρότερο, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι Ελληνίδες δεν είναι σωστά ενημερωμένες για τη διαφύλαξη της υγείας τους. Πρέπει να τονίσουμε ότι ο καρκίνος του μαστού είναι θεραπεύσιμος. Αν η αντιμετώπιση της νόσου γίνει σε αρχικό στάδιο, το ποσοστό ίασης ξεπερνά πολλές φορές το 97%. Επομένως, η έγκαιρη διάγνωση είναι επιτακτική.
Ο κίνδυνος να αναπτύξει μία γυναίκα καρκίνο στο μαστό αυξάνει με την ηλικία. Μέχρι τα 39 έτη, η πιθανότητα είναι μόλις 0,5%. Ωστόσο, στις ηλικίες 40-59 ετών φτάνει το 4% και από τα 60 και άνω, φτάνει το 7%. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η κληρονομικότητα, η πρώιμη έναρξη εμμήνου ρύσης, η καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η λήψη οιστρογόνων τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα και η παχυσαρκία (ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνει 40% στις παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, λόγω αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων). Ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο παρουσιάζουν οι γυναίκες με κεντρική κατανομή λίπους (δηλαδή στον κορμό και ενδοκοιλιακά). Είναι σημαντική, λοιπόν, η απώλεια σωματικού βάρους και η διατήρηση του δείκτη μάζας σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πληθυσμιακές ομάδες που κάνουν μία διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, χαμηλή σε ζωικό λίπος και κρέας ή και χαμηλή σε θερμίδες, έχουν μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση κοινών μορφών καρκίνου. Για την καλύτερη πρόληψη, είναι σημαντικό να γίνονται μικρές αλλαγές στη διατροφή και να φροντίζει κανείς για την επαρκή πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών μέσα από απλές συστάσεις.
Ο ρόλος της έγκαιρης διάγνωσης
Όσον αφορά την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, κάθε γυναίκα, από την ηλικία των 20 ετών πρέπει να κάνει αυτοεξέταση των μαστών τουλάχιστον μία φορά το μήνα, ενώ θα πρέπει να επισκέπτεται τον ιατρό της για κλινική εξέταση των μαστών. Η αυτοεξέταση του μαστού μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και στην πλήρη ίαση. Το 40% των καρκίνων του μαστού που διαγιγνώσκονται, ανιχνεύονται από τις γυναίκες κατά τη διάρκεια της αυτοεξέτασης, γι' αυτό και η διαδικασία είναι τόσο σημαντική. Αρκούν 10 λεπτά κάθε μήνα. O καταλληλότερος χρόνος είναι μεταξύ της 8ης και 10ης μέρας του κύκλου, όταν οι μαστοί είναι πιο μαλακοί και λιγότερο ευαίσθητοι. Μετά την εμμηνόπαυση μπορείτε να εξετάζετε το στήθος σας την πρώτη μέρα κάθε μήνα. Στο πλαίσιο αυτό, το I LIVE FOR ME, αναγνωρίζοντας τις δυνατότητες του διαδικτύου ως προς την ευαισθητοποίηση του κοινού, υπενθυμίζει την καμπάνια «WISH OR WIN?», που περιλαμβάνει ένα βίντεο με απλές οδηγίες για την αυτοεξέταση του μαστού, καθώς και ένα βίντεο με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού, με την αφιλοκερδή συμμετοχή των Κατερίνας Λέχου, Δήμητρας Παπαδέα (Demy), Μαρίας Σαράφογλου, Άλκι Κούρκουλου και Γιάννη Στάνκογλου.
Από την ηλικία των 40, πρέπει να πραγματοποιείται κάθε χρόνο μαστογραφικός έλεγχος και κλινική εξέταση από γιατρό. Ο μαστογραφικός έλεγχος θα πρέπει να αρχίζει ακόμη νωρίτερα σε γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού. Ο ετήσιος μαστογραφικός έλεγχος, σύμφωνα με μελέτες, μειώνει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού κατά 24%. Άλλες μέθοδοι διάγνωσης αποτελούν το υπερηχογράφημα και η μαγνητική τομογραφία των μαστών. Τέλος, τα πιο πρόσφατα δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο συνηγορούν στο ότι η γενετική ανάλυση οικογενειακών μορφών καρκίνου μαστού πρέπει να ενταχτεί στην κλινική πράξη στην Ελλάδα. Η γενετική του καρκίνου του μαστού δείχνει καθαρά ότι το γενετικό υπόβαθρο του κάθε ανθρώπου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καρκινογένεση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό παράγοντα στην εκτίμηση του κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου που διατρέχει ένα άτομο.
Άνδρες και καρκίνος του μαστού
Ο καρκίνος του μαστού είναι μία από τις ασθένειες που έχουμε συνδέσει με τις γυναίκες, αποτελεί όμως και ανδρική υπόθεση, αν και εμφανίζεται σπάνια και κυρίως στις ηλικίες μεταξύ 50 και 70 ετών. Στους γνωστούς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται η έκθεση σε ακτινοβολία και σε γυναικείες ορμόνες (οιστρογόνα, που μπορεί να προκύψει από φάρμακα, παχυσαρκία ή ηπατική νόσο), καθώς και γενετικοί παράγοντες. Ο χρόνιος αλκοολισμός έχει επίσης συνδεθεί με τον ανδρικό καρκίνο του μαστού.
Αν και δεν είναι γνωστά τα ακριβή αίτια ανάπτυξής του, έχει αποδειχθεί ότι η νόσος σχετίζεται με τα γονίδια BRCA1 και BRCA2. Στους άνδρες με καρκίνο του μαστού έχει παρατηρηθεί ότι το BRCA2 εμφανίζει μεταλλάξεις σε ποσοστό 40-50%. Με αυξημένο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο συνδέονται επίσης το σύνδρομο Klinefelter, οι διαταραχές στην προλακτίνη, οι τραυματισμοί στους όρχεις ή κάποιες παθήσεις τους και το οικογενειακό ιστορικό.
Η ψηλάφηση και η διάγνωση είναι πιο εύκολη στους άνδρες, λόγω κατασκευής του ανδρικού μαστού, ωστόσο, η έλλειψη ενημέρωσης συνήθως αναβάlλει την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας. Οι άνδρες στην πλειοψηφία τους αντιλαμβάνονται τον καρκίνο στο μαστό τους σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Το πλέον συχνό σύμπτωμα είναι το ανώδυνο ψηλαφητό ογκίδιο, που συνήθως εντοπίζεται κάτω από την περιοχή της θηλής και της θηλαίας άλω, όπου υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση μαζικού ιστού. Άλλα συμπτώματα είναι η αλλαγή μεγέθους ή σχήματος του ενός μαστού, πληγή στο δέρμα του μαστού, έκκριμα από τη θηλή, εισολκή της θηλής, εξάνθημα ή ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες. Η παρουσία της γυναικομαστίας μπορεί να συγκαλύψει την κατάσταση. Αν και η γυναικομαστία δεν συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού, οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των δύο, δημιουργούν πολλές φορές σύγχυση.
Ο καρκίνος του μαστού αφορά το 1% όλων των καρκίνων στους άνδρες και λιγότερο του 1% του συνόλου των καρκίνων του μαστού. Τα ποσοστά παρουσιάζουν αύξηση, δημιουργώντας πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου και σε άλλα μέλη της οικογένειας. Ο σχετικός κίνδυνος καρκίνου του μαστού για μία γυναίκα με ένα προσβεβλημένο αδελφό, είναι περίπου 30% υψηλότερος από ό,τι για μία γυναίκα με προσβεβλημένη αδελφή.
Τα γονιδιακά τεστ ανιχνεύουν συγκεκριμένα ογκογονίδια (γενετικές μεταλλάξεις) που ενοχοποιούνται για τις κληρονομικές μορφές του καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Οι γυναίκες που θα βρεθούν με μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, έχουν κίνδυνο 50-87% να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού μέχρι την ηλικία των εβδομήντα πέντε ετών και ένα ποσοστό 15-50% αντίστοιχο κίνδυνο να εμφανίσει καρκίνο των ωοθηκών μέχρι την ηλικία των πενήντα ετών. Επίσης, οι μεταλλάξεις στα ογκογονίδια BRCA1 και BRCA2, συνδέονται με αυξημένο έως και 30% κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη, του παγκρέατος, της ουροδόχου κύστης, του εντέρου και για μελάνωμα.
Υποψήφιοι για γονιδιακό τεστ
- Γυναίκες που έχουν ασθενήσει ή έχουν οικογενειακό ιστορικό με ένα τουλάχιστον περιστατικό καρκίνου μαστού πριν την ηλικία των 50 ετών ή δύο περιστατικά ανεξαρτήτως ηλικίας.
- Γυναίκες που έχουν ασθενήσει ή έχουν οικογενειακό ιστορικό με ένα τουλάχιστον περιστατικό καρκίνου ωοθηκών πριν την ηλικία των 50 ετών ή δύο περιστατικά ανεξαρτήτως ηλικίας.
- Άνδρες ασθενείς με καρκίνο μαστού και συγγενείς τους.
- Σε συγγενείς φορέων μεταλλάξεων, γενετικός έλεγχος ενδείκνυται μόνο για ήδη εντοπισμένη παθογόνο μετάλλαξη.
Το ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού που πρέπει να υποβληθεί σε αυτά τα τεστ δεν ξεπερνά το 5%. Εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη των ογκογονιδίων στο DNA, οι γιατροί συστήνουν διπλή προφυλακτική μαστεκτομή, ενώ συμπληρωματικά μπορεί να γίνει και ωοθηκεκτομή, καθώς υπάρχει 50% πιθανότητα να νοσήσει η γυναίκα από καρκίνο των ωοθηκών.