Σε μια έκθεση του Κουρμπέ στο Παρίσι, μια κυρία της καλής κοινωνίας άρχισε να φωνάζει και να διαμαρτύρεται για την τολμηρότητα και τον προοδευτισμό των πινάκων του. Γυρίζει ο Κουρμπέ και της λέει: «πώς κάνετε έτσι μαντάμ, μπογιές είναι».
Δε μας έφτανε η αέναη συζήτηση σ' αυτή τη χώρα για τα όρια της σάτιρας, εξ αφορμής του θεατρικού έργου στο Εθνικό Θέατρο που αναφέρεται και σε κείμενα του καταδικασμένου για τρομοκρατία Σ. Ξηρού, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για τα όρια της Τέχνης. Ωστόσο, γίγαντες της ελεύθερης σκέψης και ογκόλιθοι του κριτικού πνεύματος που ανδρώθηκαν σε κομματικούς σωλήνες*, ήδη εξέφρασαν τις αποψάρες τους για το συγκεκριμένο έργο, που δεν έχουν δει -και που είτε το έβλεπαν, είτε όχι δε θα είχε καμία σημασία. Όμως εδώ το θέμα δεν είναι αυτό καθεαυτό το έργο Τέχνης, αλλά η ελευθερία της δημιουργίας του.
Το καλλιτεχνικό δημιούργημα λοιπόν, είναι η μίμηση της ζωής, η αναπαράσταση μιας αλήθειας, με πρωτότυπο τρόπο, ώστε να πετύχει να καλύψει αισθητικές ανάγκες. Φυσικά το αισθητικά ωραίο και όμορφο στην Τέχνη δεν είναι κατ' ανάγκη όμορφο, ούτε απαραιτήτως ηθικό. Ένα μοντέλο που ποζάρει για τον Πικάσο η τον Μπρακ, μπορεί να είναι μια γυναίκα όμορφη ή όχι, ο πίνακας που την απεικονίζει όμως, είναι όμορφος κι ας βρίσκονται τα μάτια της στη θέση των αυτιών και το στόμα της στη θέση της μύτης της. Άλλα τα αισθητικά κριτήρια της Τέχνης, άλλα της φυσικής ομορφιάς. Ως εκ τούτου, ο ρόλος κι η αγωνία της Τέχνης πλέον, είναι μόνο να πραγματωθεί. Αυτή είναι κι η αγωνία του καλλιτέχνη, που πρέπει να επιτύχει τη μετάβαση του έργου του, απ' το μη αισθητικό στο αισθητικό, ώστε να πιάσει τόπο κι ο χαρακτηρισμός του ως καλλιτέχνη. Το Περί ύψους του Λογγίνου, μπορεί να βοηθήσει.
Διαβάζουμε λοιπόν απ την ηλεκτρονική σελίδα του Εθνικού Θεάτρου ότι σκοπός του είναι «Η έρευνα, η αναζήτηση και ο πειραματισμός σε νέες μορφές θεάτρου και σκηνικής έκφρασης» και στη σελίδα για την Πειραματική σκηνή της Τέχνης, μεταξύ άλλων ότι «Φιλοσοφία και στόχος της Πειραματικής Σκηνής -1 είναι ένα θέατρο που να επιδρά στην κοινωνική συνείδηση, να αντανακλά το σήμερα και να συνομιλεί με τις αιτίες και τα αποτελέσματα που καθορίζουν τη ζωή όλων μας...Στοιχεία, ντοκουμέντα, μαρτυρίες και ιστορικά επιβεβαιωμένα συμβάντα τέμνονται με τη μυθοπλασία, αποκαθιστώντας το θέατρο ως κατεξοχήν κοινωνική τέχνη».
Όπως παρατηρεί κανείς, πουθενά δε γράφει «εξαιρούνται κείμενα καταδικασμένου για τρομοκρατικές ενέργειες» κι ως εκ τούτου το Εθνικό Θέατρο επιτελεί στο ακέραιο τη αποστολή του. Ιδιαιτέρως δε, στη σκηνή του, που αποκαλείται «πειραματική». Τα λεφτά των φορολογούμενων Ελλήνων, έχουν δοθεί γι αυτό το σκοπό κι αυτός ο σκοπός υπηρετείται.
Με δεδομένο ότι έχουν χρησιμοποιηθεί στο θέατρο μέχρι και κείμενα του Χίτλερ, είναι άξιο απορίας ποιος ανερμάτιστος νους, συνέδεσε τα όποια συγγραφικά κείμενα ενός τρομοκράτη για θεατρικό πειραματισμό, με τη νομιμοποίηση της τρομοκρατίας, των φόνων, του εγκλήματος. Δεν είμαι και ψυχίατρος να διακρίνω αν πρόκειται για απλή προβολή ή για προβλητική ταύτιση. Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι κρίμα για το Εθνικό θέατρο να μην ξανανεβάσει Ζ. Ζενέ, μιας και ήταν γνωστός καταδικασμένος παλιάνθρωπος. Και το ΚΘΒΕ να οργανώσει ένα δημόσιο ανάθεμα για τον Μ. Πλωρίτη και το «Μπρεχτ και Χίτλερ» στο οποίο ο συγγραφέας συμπεριέλαβε κείμενα από το γνωστό βιβλίο του Χίτλερ «Ο Αγών μου».
Στην Τέχνη δεν υπάρχουν ταμπού, σύμβολα, ιερά και όσια. Ουσιαστικά δεν υπάρχει προσβολή ή βλασφημία, διότι διαχειρίζεται σημαινόμενα, τα όποια είναι ελεύθερα προς χρήση, γι αυτόν ακριβώς τον λόγο. Διότι είναι επικίνδυνο να πειράξεις τα σημαίνοντα. Κανείς δεν παθαίνει τίποτα, κανείς δεν υποχρεώνει κανέναν να δει και να παρακολουθήσει κάτι, αν δε θέλει. Γι' αυτό και τα όρια της Τέχνης είναι μόνο η ευστοχία της. Είναι η αισθητική αλήθεια της που είναι φυσικά διαφορετική απ' τη γνωσιολογική αλήθεια. Το έργο Τέχνης δεν παραπέμπει στην αλήθεια του πραγματικού κόσμου (γνωσιολογική) αλλά στην αλήθεια της αισθητικής πραγματικότητας δηλαδή στη δική της αισθητική αλήθεια. Και σ' αυτό το πεδίο κρίνεται αν είναι καλή ή κακή.
Πρέπει να υπάρχει κάποια λάθος συνειρμική συνδεσμολογία λοιπόν, σ' αυτόν που θα σκεφτεί ότι αφού σ' ένα έργο χρησιμοποιούν κείμενα του Ξηρού, άρα η τρομοκρατία δεν είναι έγκλημα κι ο Ξηρός δεν είναι δολοφόνος. Εκτός κι αν υπάρχει κάποια σκοπιμότητα ενδεχομένως κι όλο αυτό το άρθρο να μην έχει κανένα νόημα και η επίθεση στο Εθνικό, να είναι ακόμη μια επικοινωνιακή στρατηγική της αντιπολίτευσης, για να συνδέσει πάλι τον Σύριζα με την τρομοκρατία και γι' αυτό τα λογικά άλματα της συγκόλλησης κείμενων Ξηρού για θεατρικό πειραματισμό στο εθνικό θέατρο, το οποίο είναι στην ευθύνη της κυβέρνησης, η οποία είναι κυβέρνηση Σύριζα, ο οποίος είναι γνωστό ότι φλερτάρει με την τρομοκρατία και άρα θέλει να την νομιμοποιήσει.
Εντάξει. Όργανο, μπουζούκι, αστυνομικός.
*Αν πάρει το μάτι σας κάπου τον Παπαμιμίκο να μιλάει για το έργο και την τέχνη, αλλάξτε κανάλι.
Ο Σίλας Σεραφείμ παρουσιάζει την παράσταση «20 χρόνια stand-up comedy», κάθε Σάββατο βράδυ στο Tin Pan Alley.