«Πιο Δεξιά», «στον Μεσαίο Χώρο» και άλλα pastime νεκροζώντανων κεντροδεξιών.
Αν κάτι πιστοποιεί ότι ένας κομματικός οργανισμός είναι πολιτικά νεκρός, αυτό είναι η παντελής αδυναμία «ανάγνωσης» της πολιτικής συγκυρίας, η αποτυχία στην διάγνωση ακόμα και των πιο φανερών συμπερασμάτων. Η βάση, το θεμέλιο κάθε οργανωμένου πολιτικού χώρου είναι το πώς αντιλαμβάνεται την πολιτική κατάσταση, ποια αφήγηση διατυπώνει--άρα, και κατ' αντιστοιχίαν, το ποιες εναλλακτικές προοπτικές προτάσσει. Όταν η αντίληψη της πολιτικής καταστάσεως είναι «άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε», τότε δεν μιλάμε για πολιτικό χώρο, αλλά για λέσχη φιλολογικών συζητήσεων, ενδεχομένως ευφραντικών.
Σε μια τέτοιου είδους λέσχη μετεξελίσσεται ταχύτατα το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, που καλώς ή κακώς παραμένει ο πλέον εγκαθιδρυμένος κοινοβουλευτικά κομματικός φορέας της (κεντρο)Δεξιάς--όσο κι αν αυτό δεν αποτελεί και τόσο καλά νέα για την (κεντρο)Δεξιά... Μετά από την ήττα των εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου, την ξεκάθαρη αποδοκιμασία του κόμματος από τους πολίτες, σειρά είχε ο δημοσκοπικός καταποντισμός--ο οποίος έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε πως θα έχει συνέχεια. Πέρα όμως από την απολύτως δικαιολογημένη αμφισβήτηση των πρόσφατων ηγεσιών του κόμματος («διεμερίσαντο τὰ ἱμάτιά μου»), η πολιτική διάγνωση που συνήθως επιχειρείται έχει την ελάχιστη δυνατή σχέση με την πραγματικότητα, ούτως ώστε και να εμπεδώνει την άρνηση αντιμετώπισής της, και όμως να μοιάζει λογικοφανής ώστε να μην παραδίδεται στην γενική χλεύη.
Κάποιοι θεωρούν ότι το κόμμα χρειάζεται «δεξιά στροφή», ότι δεν ήταν επαρκώς «δεξιό» με αποτέλεσμα να έχει καίριες διαρροές προς αυτήν την κατεύθυνση. Άλλοι διαλαλούν πως χρειάζεται στροφή προς τον «μεσαίο χώρο», πως ο καταποντισμός της Νέας Δημοκρατίας οφείλεται στην ελλιπή διαβουκόληση του «μεσαίου χώρου», στον οποίο οφείλει σήμερα να στραφεί για να αναπληρώσει τα ελλείποντα. Και τέλος οι πλέον απομακρυσμένοι από την πραγματικότητα ερμηνεύουν το αποτέλεσμα με μια άκαμπτη, σχεδόν απολίτικη χρήση του άξονα «μνημόνιο-αντιμνημόνιο».
Οι άνθρωποι του κομματικού σωλήνα, των παχέων αγελάδων και της πελατειακής ανταλλαγής τιμαρίων του Δημοσίου με ψήφους δεν έχουν τα προσόντα, την προετοιμασία, την εκπαίδευση ή το ταλέντο για να ανταπεξέλθουν στα νέα δεδομένα.
Τέταρτη κατηγορία αποτελούν όσοι λένε στα σοβαρά, χωρίς να γελάνε και όχι μόνο για το εσωτερικό κομματικό ακροατήριο, πως η Ν.Δ. έχει απομακρυνθεί από τις «ιδρυτικές αρχές»της, και ότι πρέπει να επιστρέψει σε αυτές τις «ιδρυτικές αρχές». Όπου με το «ιδρυτικές αρχές» εννοούνται τα κείμενα που γράφτηκαν στο, πολιτικά, ασύλληπτα μακρινό 1974, για να ενδύσουν πολιτικά ένα προσωποπαγές κόμμα (με την φωτογραφία του ιδρυτή του στο ψηφοδέλτιο)--και, επιπρόσθετα, «προσωποπαγές» επί μιας προσωπικότητος που έχει από καιρού αποδημήσει εις Κύριον. Αυτή η τελευταία άποψη, πως η επιστροφή σε προσχηματικά «ιδεολογικά» (;) κείμενα του 1974 θα σώσει από την αφάνεια, την απίσχνανση και τον καταποντισμό ένα συστημικό κόμμα που δεν κατάφερε να αποφύγει την ήττα παρά τις έκτοτε μετεξελίξεις του, μόνο με θυμηδία μπορεί να αντιμετωπισθεί, όχι με σοβαρή ανάλυση.
Απλός είναι και ο αντίλογος σε μια «ξύλινη» ανάγνωση στον άξονα «μνημόνιο-αντιμνημόνιο». Όταν η νέα κυβέρνηση δεν επιζητεί να «σκίσει τα μνημόνια», αλλά να τα... εφαρμόσει, διανύοντας την ίδια τροχιά με την άλλοτε αντιμνημονιακή, κατόπιν «διαπραγματευτική» και στο τέλος φανατικά μνημονιακή Νέα Δημοκρατία, αντιλαμβανόμαστε ότι τα πράγματα είναι πλέον αρκετά πιο σύνθετα από το ποιος είναι «με» το μνημόνιο και ποιος «εναντίον» του.
Ως προς τις άλλες δύο αναγνώσεις τώρα, ότι χρειάζεται «δεξιά στροφή» ή, αντίθετα, «στροφή στον μεσαίο χώρο». Όταν μια ανάλυση βασίζεται σε λανθασμένα δεδομένα, σε λανθασμένη εικόνα της πραγματικότητας, τότε μόνο τυχαία θα καθίστατο εφικτό να μην είναι λανθασμένα και τα συμπεράσματά της. Εδώ δεν θα επιχειρηθεί να κατατεθεί πολιτική διαφωνία με την «στροφή στον μεσαίο χώρο» ή με την «δεξιά στροφή». Θα επιχειρηθεί να καταδειχθεί ότι αυτές οι αναλύσεις εδράζονται σε ένα λογικό άτοπο: ότι συνιστούν λογικό σφάλμα. Ότι δεν πληρούν καν τις λογικές προϋποθέσεις για να αποτελούν σκέλη μιας συζήτησης.
Αμφότερες οι αντιλήψεις της αναγκαιότητας «δεξιάς στροφής» και «στροφής στον μεσαίο χώρο» βασίζονται στην υπόθεση ότι υφίσταται μια σταθερή πολιτική γεωγραφία, απαράλλακτη κατά τα τελευταία χρόνια, συγκεκριμένη όσο και οι τεκτονικές πλάκες της γης. Ότι η πολιτική γεωγραφία είναι συγκεκριμένη, ο καταμερισμός των πολιτών σε αυτήν είναι συγκεκριμένος και δεδομένος, και το μόνο που αλλάζει είναι οι σφαίρες επιρροής των κομμάτων--οι οποίες συστέλλονται και διαστέλλονται ούτως ώστε να καλύψουν περισσότερο ή λιγότερο χώρο από την Δεξιά, από την Αριστερά ή από τον κρίσιμο «μεσαίο χώρο».
Σύμφωνα με το αφήγημα, η Νέα Δημοκρατία κάποτε κάλυπτε εν μέρει αυτόν τον «μεσαίο χώρο», επί παραδείγματι το 2004 ή το 2007, αλλά εσχάτως απέτυχε να καλύψει στρεφόμενη περισσότερο στην Δεξιά, οπότε και αυτός κληροδοτήθηκε στον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Και η Νέα Δημοκρατία δεν έχει παρά να εκτείνει ξανά την σφαίρα επιρροής της σε αυτόν τον «μεσαίο χώρο», ώστε να ανακτήσει το αρχαίον κάλλος. (Για τους λίγους που προκρίνουν την «δεξιά στροφή», απλώς αντιστρέψτε τα πρόσημα: η ΝΔ κάποτε κάλυπτε σχεδόν πλήρως την Δεξιά, εσχάτως έδωσε χώρο σε άλλους να καλύψουν ένα μεγάλο μέρος της, και λοιπά και λοιπά).
Αυτή η ανάγνωση δεν είναι απλώς εσφαλμένη, αλλά λογικά άτοπη (συνιστά λογικό σφάλμα) σε τρία διαφορετικά επίπεδα:
➨ Πρώτον, οι πολίτες μόνον ακίνητοι πάνω σε μια δεδομένη πολιτική γεωγραφία δεν είναι, ούτως ώστε να μετεωρίζονται αναλόγως τα κόμματα πάνω από την στατικότητά τους, καλύπτοντάς τους, όπως θέλει η αφελής ανάγνωση. Τα τελευταία χρόνια η πολιτική και εκλογική συμπεριφορά των πολιτών δεν άλλαξε απλώς, αλλά... αντικαταστάθηκε με μιαν άλλη--μια διαδικασία που βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει.
Παραδοσιακές εκλογικές συμπεριφορές, όχι μόνο σε επίπεδο επιλογής κόμματος αλλά και σε επίπεδο γενικότερης πολιτικής κατεύθυνσης, μεταμορφώθηκαν ριζικά. Δεν άλλαξαν απλώς οι «συμπεριφορές»: η ίδια η ταξική (οικονομική και κοινωνική) διαστρωμάτωση στην ελλαδική κοινωνία άλλαξε άρδην τα τελευταία χρόνια. Η ελληνική κοινωνία του 2007 έχει πλέον...αντικατασταθεί με μιαν άλλη, καινούργια, με νέες ανάγκες, εθισμούς, συμπεριφορές και αφηγήσεις. Όπως σημειώσαμε ήδη, όλο αυτό βρίσκεται εν εξελίξει, δεν έχει οριστικά «κάτσει η μπίλια». Για ελάχιστα πράγματα μπορούμε να είμαστε μετά βεβαιότητος σίγουροι. Έ, ένα από αυτά είναι ότι το πεδίο και το υπόβαθρο για την πολυθρύλητη «στροφή στον μεσαίο χώρο» (ή: για την «δεξιά στροφή») απλώς δεν υπάρχει πλέον--και δεν προβλέπεται, φυσικά, να υπάρξει ξανά με τον τρόπο του 2007...
➨ Δεύτερον, δεν άλλαξαν μόνο οι πολίτες, πραγματοποιώντας ριζικές έστω παραλλαγές στο μοτίβο μιας κατά το μάλλον ή ήττον γνωστής πολιτικής γεωγραφίας.Άλλαξε η ίδια η πολιτική γεωγραφία--οι ίδιες οι «τεκτονικές πλάκες»! Λόγω της κρίσης και της κοινωνικής/οικονομικής αναδιάταξης που επέφερε το μνημόνιο, ούτως ή άλλως μετεβλήθη ριζικά το τί είναι «Αριστερά», το τί είναι «Δεξιά» και, συνακολούθως, το τί βρίσκεται ανάμεσά τους. Κάποτε, ο ΛΑ.Ο.Σ. θεωρείτο ακροδεξιά, ή τέλος πάντων «σκληρή» Δεξιά. Σήμερα, στα άκρα της Δεξιάς τοποθετείται ένα κόμμα θεμελιωδώς διαφορετικής πολιτικής νοοτροπίας, η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Και ο ΛΑ.Ο.Σ. θεωρείται περίπου... κεντροδεξιός! Κάποτε, ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς ήταν ένα κόμμα ριζοσπαστικά αριστερό, με ακροαριστερές τάσεις, ευρισκόμενο λίγο πιο πάνω από το όριο εισόδου στην Βουλή. Σήμερα έχει σχηματίσει συγκυβέρνηση αγνώστων λοιπών στοιχείων... Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ξεκίνησε ως... πανελλήνιο σοσιαλιστικό κίνημα, για να καταλήξει κυβερνώσα κεντροαριστερά και, στα τελευταία του, το πλέον κεντρώο κόμμα του κοινοβουλίου.
Η ίδια η πολιτική γεωγραφία, το τί θεωρείται «δεξιό», τί «αριστερό» και τί «κεντρώο» άλλαξε ούτως ή άλλως λόγω της κρίσης τα τελευταία χρόνια. Πόσω δε μάλλον στην εντελώς καινούργια εποχή, όπου--για καλό ή για κακό, θα το δούμε--η συνολική αλλαγή σελίδας είναι περισσότερο από αισθητή, ανάγλυφα ψηλαφητή. Οι «ακίνητες τεκτονικές πλάκες» που προϋποθέτουν οι θεωρίες των διαφόρων «στροφών» μοιάζει να υπάρχουν πλέον μόνο σε φαντασίες κολλημένες στο 2004 και στο 2007, στην νοσταλγική εποχή της παντοδυναμίας τους.
Μολαταύτα, κάποιοι επιμένουν να σκέφτονται ακόμα με όρους «επιστροφής στον μεσαίο χώρο» (ή, δίδυμη αφέλεια, «δεξιάς στροφής»), με όρους του 2004 ή του 2007 στην Ελλάδα, την κοινωνία και την πολιτική γεωγραφία του 2015. Δηλαδή: να εμφανίζονται στα πεδία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με στολή φυλάρχου και μπούμερανγκ στο χέρι, ενώ οι υπόλοιποι μάχονται με αεροπλάνα, βαπόρια, τανκς και άλλα τινά...
➨ Τρίτον: ένας επόμενος και πληρέστερος αναβαθμός αφέλειας φανερώνεται στο τί θα συνιστούσε «στροφή στο μεσαίο χώρο» ή «δεξιά στροφή». Όσοι υιοθετούν την φαντασίωση, υποθέτουν την ύπαρξη ενός αποκλειστικά οριζοντίου άξονα, όπου οι μετατοπίσεις είναι είτε «από τη μια» είτε «από την άλλη». Τα κριτήριά τους είναι ποσοτικά, όχι ποιοτικά. Δηλαδή, φαντάζονται την «δεξιά στροφή» ως στροφή προς πιο σκληρή πολιτική στην μετανάστευση, πιο σκληρή πολιτική στην δημόσια τάξη, πιο σκληρή πολιτική σε αξιακά ζητήματα κοινωνικού συντηρητισμού. Και την στροφή στον «μεσαίο χώρο» ως ροπή προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η λογική και των μεν και των δε είναι αμιγώς οριζόντια και ποσοτική, θυμίζει το μπακάλικο «να τ' αφήσω;». Αδυνατούν να αντιληφθούν ότι αυτός ο οριζόντιος άξονας, ήδη εκ γενετής κοντόθωρος, έχει ανατιναχθεί. Και οι αλλαγές στο τί είναι (κεντρο)Δεξιά και ποιά η εκπροσώπησή της μπορούν να νοηθούν μόνον στον κάθετο άξονα: στο τί θα μπορούσε να είναι μια άλλη (κεντρο)Δεξιά, δομημένη με άλλους όρους και άλλη γλώσσα.
Φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακόμη μετά βεβαιότητος και ακριβείας το ποια θα είναι συγκεκριμένα η φύση των νέων πολιτικών αξόνων της μεταβαλλόμενης εποχής που έχει ήδη ξεκινήσει. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι το ποιοι δεν θα είναι αυτοί οι άξονες, το μόνο που μπορούμε να γνωρίζουμε είναι ότι η γλώσσα μιας εποχής που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί δεν μπορεί παρά να είναι αυτιστικά παρωχημένη.
Οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι οι λογικά άτοπες πολιτικές διαγνώσεις των προβεβλημένων στελεχών της Νέας Δημοκρατίας δεν οφείλονται απλώς σε μια «λάθος ανάγνωση», που διορθώνεται δια της αντικαταστάσεώς της από μιαν ορθότερη. Η λογικά άτοπες διαγνώσεις έχουν αιτιώδη σχέση με την χρεωκοπία αυτής της πολιτικής τάξης και γενιάς.
Οι άνθρωποι του κομματικού σωλήνα, των παχέων αγελάδων και της πελατειακής ανταλλαγής τιμαρίων του Δημοσίου με ψήφους δεν έχουν τα προσόντα, την προετοιμασία, την εκπαίδευση ή το ταλέντο για να ανταπεξέλθουν στα νέα δεδομένα, για να έχουν λόγο ύπαρξης και ρόλο δράσης σε μια πολιτική γεωγραφία διαφορετική από αυτήν που έχουν συνηθίσει--και που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
(Από την άλλη, θυμηδία προκαλεί και μια άλλη ομάδα: άνθρωποι «εκτός μαντριού», οι οποίοι υβρίζουν την απολύτως υβριστέα Νέα Δημοκρατία ακριβώς επειδή θέλουν να μπουν «στο μαντρί», καίτοι αυτό τελεί υπό κατεδάφιση. Όσο πιο έντονα ποθούν να μπουν «στο μαντρί», τόσο πιο παθιασμένα την βρίζουν, ουσιαστικά αυτοπροτεινόμενοι ως το «νέο αίμα» που θα λύσει τα προβλήματα. Είναι και αυτό ένα από τα σημάδια σήψης του «χώρου».)
Ως εκ τούτων, όλες αυτές οι άτοπες αναγνώσεις, στροφές και αναστροφές, δεν αποτελούν κάτι άλλο από μανούβρες στο προαύλιο του νεκροταφείου των κομμάτων που δεν έχουν πλέον λόγο ύπαρξης. Και οι αλαλαγμοί για στροφή «πιο δεξιά» ή «στον μεσαίο χώρο» δεν μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από pastime αναψυχής νεκροζώντανων κεντροδεξιών, σκόρπιων στελεχών ενός οριστικά διαμελισμένου σώματος.
Το τέλμα είναι τέλμα, και εκδικείται τους πολιτικούς που το διακονούν.