"How long is one forever? Sometimes just one second"
(Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων)
Ένας πόλεμος: στη μάχη του Βατερλό, ο στρατός του Δούκα Wellington νίκησε τον γαλλικό στρατό βάζοντας τέλος στα σχέδια του Ναπολέοντα για κυριαρχία στη Ευρώπη. Ένας τραπεζίτης: στις ακτές της Νότιας Αγγλίας, ο Nathan Rothchild, χρησιμοποίησε ταχυδρομικά περιστέρια για να μάθει πιο πριν από όλους το αποτέλεσμα της μάχης. Μια μπλόφα: ο Rothchild, μαθαίνοντας τα νέα, άρχισε να πουλάει αγγλικά κρατικά ομόλογα, οδηγώντας και άλλους επενδυτές να τον ακολουθήσουν ρίχνοντας την τιμή των ομολόγων. Όταν έφτασαν τα νέα της ήττας του Ναπολέοντα, ο Rothchild άρχισε να αγοράζει ομόλογα που πια άλλαζαν χέρια σε πολύ χαμηλές τιμές. Οι ιστορικοί, μπορεί να διαφωνούν για την αλήθεια που εμπεριέχεται σε αυτήν την ιστορία αλλά στο μυαλό των επενδυτών ο Rothchild είναι ο πρώτος High Frequency Trader (HFT).
Ο όρος HFT αναφέρεται στη χρήση υπολογιστών για την εκτέλεση ενός πολύ μεγάλου αριθμού χρηματιστηριακών εντολών σε πολύ υψηλές συχνότητες κατά τη διάρκεια της ώρας συναλλαγών. Η ταχύτητα και το χαμηλό κόστος είναι τα βασικά γνωρίσματα του HFT. Πόσο γρήγορα είναι πολύ γρήγορα όμως; Κατά μέσο όρο, το ανοιγόκλεισμα των ματιών παίρνει περίπου 300 μιλι-δευτερόλεπτα. Μια χρηματιστηριακή συναλλαγή ενός HFT κάνει λιγότερο από 5 μιλι-δευτερόλεπτα (1 μιλι-δευτερόλεπτο είναι 0.001 δευτερόλεπτα)!
Οι HFT είναι αγαπητοί από τα χρηματιστήρια που τώρα μπορούν να πουλάνε σε πολύ υψηλές τιμές την άδεια στις χρηματιστηριακές εταιρείες να εγκαταστήσουν τους υπολογιστές τους όσο πιο κοντά στο χρηματιστήριο γίνεται: στη μάχη των μηχανών ένας υπολογιστής που λαμβάνει εντολές από το Δουβλίνο έρχεται δεύτερος πίσω από έναν υπολογιστή που είναι εγκατεστημένος στο Λονδίνο. Στον κόσμο τον υπερ-υπολογιστών κάθε μιλι-δευτερόλεπτο μετράει και κανένας δεν θυμάται τον δεύτερο! Οι χρηματιστηριακές αρχές αντιμετωπίζουν με σκεπτικότητα την εμφάνιση των HFT: ο ρόλος ύπαρξης του χρηματιστηρίου είναι η αποτελεσματική κατανομή πόρων και είναι δύσκολο να γίνει πειστικό το επιχείρημα ότι οι πόροι κατανέμονται πιο αποτελεσματικά, αν η διαδικασία παίρνει μιλι-δευτερόλεπτα αντί για δευτερόλεπτα, λεπτά, ώρες.
Φυσικά, όπως έχουμε δει, οι επενδυτές συμπεριφέρονται όχι μόνο μη ορθολογικά, αλλά και με μεγάλη δόση συναισθηματικής φόρτισης. Τι καλύτερο λοιπόν από το να αφήσουμε τους υπολογιστές να κάνουν τη δουλειά για εμάς; Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι η διαδικασία «αυτόματου πιλότου» στην εκτέλεση χρηματιστηριακών εντολών έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για τη δημιουργία χρηματιστηριακών κρίσεων.
Ας δούμε ένα υποθετικό σενάριο διαδοχικών συναλλαγών: ο Κώστας είναι στο σουπερμάρκετ και βάζει ένα μπουκάλι γάλα στο καρότσι του. Πριν προλάβει να φτάσει στο ταμείο, ο Δημήτρης παρατηρεί ότι ο Κώστας σκοπεύει να αγοράσει γάλα και τρέχει να αγοράσει μια μεγάλη ποσότητα γάλακτος πριν από τον Κώστα. Αν ο Δημήτρης είναι αρκετά γρήγορος ούτως ώστε να φτάσει στο ταμείο πρώτος, ο Κώστας θα πληρώσει περισσότερο για το γάλα, αφού η τιμή του θα έχει αυξηθεί λόγω υψηλής ζήτησης. Ακόμα χειρότερα, ο μόνος λόγος που ο Κώστας θα πρέπει να πληρώσει περισσότερο είναι επειδή έκανε γνωστό στους γύρω του την προθυμία του να αγοράσει ένα μπουκάλι γάλα. Αν μπορούσε να κρύψει το μπουκάλι στην τσέπη του, ο Δημήτρης δεν θα ανέβαζε την τιμή του γάλακτος, αφού δεν θα ήξερε τα σχέδια του Κώστα. Τα παραπάνω είναι καθημερινό φαινόμενο σε πολλές χρηματιστηριακές αγορές: πολλά χρηματιστήρια πουλάνε στους HFT το δικαίωμα στους τελευταίους να λαμβάνουν πληροφορίες για τις χρηματιστηριακές εντολές των επενδυτών σε «πραγματικό χρόνο» και πριν από την εκτέλεση αυτών των εντολών. Πολύ απλά, οι HFT ξέρουν πότε ένας επενδυτής πατάει "buy" στον υπολογιστή του και είναι αρκετά γρήγοροι ώστε να μπορούν να αγοράσουν πρώτοι πριν η εντολή φτάσει στον παραλήπτη, τη χρηματιστηριακή αγορά.
Όλα αυτά που μας οδηγούν;Το τρίτο και τελευταίο άρθρο κατέδειξε ότι η μάχη των μηχανών έχει οδηγήσει σε μια μείωση του κόστους επένδυσης σε χρηματιστηριακές μετοχές, αλλά έχει επίσης εισάγει καινούριους χρηματιστηριακούς κινδύνους. Γνώμη του αρθρογράφου είναι ότι η εξερεύνηση μιας βέλτιστης λύσης σε σχέση με τα παραπάνω δεν ωφελεί. Δυο ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν πρώτα: ποιος είναι ο λόγος ύπαρξης της χρηματιστηριακής αγοράς; Είναι οι χρηματιστηριακές αγορές ένα κοινωφελές αγαθό που σκοπό έχει να εξυπηρετεί την οικονομική ανάπτυξη;To 1980 ξεκίνησε μια διαδικασία απο-αμοιβαιοποιησης των χρηματιστηρίων. Ίσως είναι ώρα να αναθεωρήσουμε αυτή την απόφαση.