Η ανάγκη της ερευνητικής δημοσιογραφίας

Η δημοσιογραφία περνάει παγκόσμια κρίση γιατί έχασε την ταυτότητα της ή μάλλον γιατί έχασε την ολότητα της. Αρκεί, λοιπόν, να φανταστούμε τη δημοσιογραφία σαν ένα ζωντανό ανθρώπινο οργανισμό. Η γνησιότητα είναι η καρδιά της και η εγκυρότητα ο εγκέφαλος της. Αν καρδιά και εγκέφαλος δεν λειτουργούν τότε δεν υπάρχει ζωντανός οργανισμός, δεν υπάρχει δημοσιογραφία. Καθημερινά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια σουπερνόβα πληροφοριών και ειδήσεων. Χιλιάδες διαδικτυακοί ιστότοποι πλασάρουν την επικαιρότητα μέσα σε ένα διαφημιστικό αμπαλάζ και κάπως έτσι το επάγγελμα του δημοσιογράφου έφτασε στο σημείο να ταυτίζεται πλέον με εκείνο των δημόσιων σχέσεων.
jat306 via Getty Images

Από τότε που η διάκριση επιχειρήσεων και δημοσιογραφίας γινόταν όλο και πιο δύσκολη, ο χαρακτήρας της δημοσιογραφίας άλλαξε ριζικά. Σήμερα μιλάμε για μία είδηση-προϊόν, για νούμερα τηλεθέασης και για νέα που σκάνε σαν «βόμβα». Το ενδιαφέρον του κόσμου πλέον περιστρέφεται γύρω από μία γρήγορη, επιφανειακή και πολλές φορές copy-paste ενημέρωση. Η δημοσιογραφία που ανέδειξε o Henry Kamm, ανταποκριτής της εφημερίδας "The New York Times" και η Kate Adie, πολεμική ανταποκρίτρια και δημοσιογράφος του BBC θυσιάστηκε στο βωμό του χρήματος και των clicks.

Η δημοσιογραφία περνάει παγκόσμια κρίση γιατί έχασε την ταυτότητα της ή μάλλον γιατί έχασε την ολότητα της. Αρκεί, λοιπόν, να φανταστούμε τη δημοσιογραφία σαν ένα ζωντανό ανθρώπινο οργανισμό. Η γνησιότητα είναι η καρδιά της και η εγκυρότητα ο εγκέφαλος της. Αν καρδιά και εγκέφαλος δεν λειτουργούν τότε δεν υπάρχει ζωντανός οργανισμός, δεν υπάρχει δημοσιογραφία. Καθημερινά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια σουπερνόβα πληροφοριών και ειδήσεων. Χιλιάδες διαδικτυακοί ιστότοποι πλασάρουν την επικαιρότητα μέσα σε ένα διαφημιστικό αμπαλάζ και κάπως έτσι το επάγγελμα του δημοσιογράφου έφτασε στο σημείο να ταυτίζεται πλέον με εκείνο των δημόσιων σχέσεων (PR). Σήμερα σημασία δεν έχει η αλήθεια, σημασία έχει πόσο καλός είναι κάποιος/α στο «marketing» της ειδησεογραφίας.

Όταν διαπλοκή και γκεμπελισμός καταντούν ταυτόσημα των ελληνικών μίντια, η έρευνα φαίνεται να είναι το κλειδί στην υπόθεση της δημοσιογραφικής, πολιτικής και επιχειρησιακής διαφθοράς.

Σε μια ομιλία της για την δημοσιογραφία η Natalia Antelava, πρώην ανταποκρίτρια του BBC και αρχισυντάκτρια του ιστότοπου Coda Story τόνισε πως σήμερα ο δημοσιογράφος δεν «εστιάζει» στο γεγονός, δεν ερευνά το «παρακάτω», δεν ψάχνει ούτε για το πριν ούτε για το μετά μιας ιστορίας.

Στην Ελλάδα δε μιλάμε για ερευνητική δημοσιογραφία αλλά για ελεύθερο ρεπορτάζ. Από μικρός θυμάμαι να βλέπω και να ακούω στην ελληνική τηλεόραση πομπώδεις τίτλους χωρίς ουσία π.χ «ΕΙΔΗΣΗ-ΒΟΜΒΑ», «ΣΟΚ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ Η ΕΙΔΗΣΗ...» . Όταν η δημοσιογραφία στηρίζεται σε εντυπωσιασμούς και σε στομφώδεις εκφράσεις δε μπορεί να ονομάζεται δημοσιογραφία. Η σωστή ερευνητική δημοσιογραφία δεν πρέπει να συγχέεται με έννοιες όπως: ελεύθερο ρεπορτάζ και αρθρογραφία. Στην ουσία βέβαια αποτελεί τον κορμό των προηγούμενων εννοιών, καθώς δημιουργεί ισχυρά θεμέλια και προϋποθέσεις για την ανάκτηση της αλήθειας γύρω από ένα γεγονός, ή από μια ιστορία. «Ερευνώ» σημαίνει ψάχνω, αναζητώ με σκοπό να ανακαλύψω κάτι. Ωστόσο, προς αποφυγή παρεξηγήσεων η ερευνητική δημοσιογραφία πρέπει να γίνεται με εντιμότητα και σεβασμό στη δημοσιογραφική δεοντολογία και να μην ταυτίζεται με κιτρινισμούς που δήθεν «ξεσκεπάζουν σκάνδαλα» καταπατώντας ανθρώπινα δικαιώματα.

Όταν διαπλοκή και γκεμπελισμός καταντούν ταυτόσημα των ελληνικών μίντια, η έρευνα φαίνεται να είναι το κλειδί στην υπόθεση της δημοσιογραφικής, πολιτικής και επιχειρησιακής διαφθοράς. Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχολεί δεκάδες ακαδημαϊκούς και ερευνητές σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς πολλοί είναι εκείνοι που μιλούν είτε για εξαφάνιση του επαγγέλματος του δημοσιογράφου είτε για ανάγκη ριζικής επανάστασης στο χώρο των μιντια. Εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί ανά τον κόσμο βάζουν καθημερινά λουκέτο θέτοντας έτσι πολλά ερωτήματα για το μέλλον της δημοσιογραφίας. Καταλήγουμε, όμως, σε ένα βασικό ερώτημα: θέλουμε μια υγιή ανεξάρτητη δημοσιογραφία ή μια δημοσιογραφία της «φανφάρας» και της διαπλοκής;

Δημοφιλή