Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στη γυναίκα με τα κόκκινο φόρεμα και τα λαμπερό βλέμμα. Για πάνω από μία ώρα έχει καθηλώσει το κοινό με όσα λέει, για την επιχειρηματικότητα, για το πώς μετατρέπεις μία start-up σε πετυχημένη εταιρεία, για τη θέση των γυναικών στη σημερινή αγορά, αλλά και για το πώς τελικά οι ευκαιρίες ευδοκιμούν μέσα από τις δύσκολες καταστάσεις.
Πρόκειται για την διεθνώς καταξιωμένη Ισραηλινή ειδικό στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, Nava Swersky-Sofer, Πρόεδρο της International Commercialisation Alliance με έδρα το Τορόντο, ιδρύτρια του NanoIsrael, του διεθνούς συνεδρίου και έκθεσης νανοτεχνολογίας, σύμβουλο της ισραηλινής κυβέρνησης για την καινοτομία και τις διεθνείς συνεργασίες Έρευνας και Ανάπτυξης και σύμβουλο του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας για την καινοτομία, μία υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών.
Η Swersky σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ ενώ κατέχει πτυχίο MBA από την Σχολή Επιχειρήσεων IMD της Ελβετίας. Αν κοιτάξει κανείς πίσω, φαίνεται ότι πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα που να μην έχει κάνει. Με περισσότερα από 20 χρόνια εμπειρίας, έχει αναγνωριστεί ως ηγέτης στον τομέα της καινοτομίας, των επιχειρηματικών κεφαλαίων και τη μεταφορά τεχνολογίας.
Στις 31 Μαρτίου βρέθηκε στην Αθήνα ως μία από τους κύριους ομιλητές στην Ημέρα Επιχειρηματικότητας Αλέξανδρος Ωνάσης. Την ίδια μέρα, η πρέσβης του Ισραήλ, Irit Ben-Abba, διοργάνωσε μία εκδήλωση σε συνεργασία με την οργάνωση «I for U», όπου ένα μικρό ακροατήριο είχε τη δυνατότητα όχι μόνο να ακούσει τη Swersky, αλλά και να τις κάνει ερωτήσεις. Μετά την ομιλία της , έδωσε μία αποκλειστική συνέντευξη στη HuffPost Greece.
«Έχουμε μία από τις πιο ζωντανές start-up σκηνές στον κόσμο, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 5.000 επιχειρήσεις, ενώ 670 νέες εταιρείες δημιουργούνται κάθε χρόνο.» Με αυτή τη φράση αρχίζει την ομιλία της, αναφερόμενη φυσικά στο πετυχημένο παράδειγμα του Ισραήλ ως παγκόσμιου hub που γεννά συνεχώς καινοτομίες. Το 2014 ήταν χρονιά-ρεκόρ: σχεδόν 700 νέες επιχειρήσεις είδαν «το φως του ήλιου.»
«Είμαστε το “έθνος-start up”. Πριν από 66 χρόνια ήμασταν μια μικρή χώρα χωρίς πόρους και σήμερα ηγούμαστε. Οι άνθρωποι έρχονται στο Ισραήλ επειδή εκεί υπάρχει η τεχνολογία, επειδή εκεί έχουν πρόσβαση στην καινοτομία. Είναι κάτι που κανείς δεν το κάνει βέβαια από καλοσύνη, στο τέλος της ημέρας είναι όλα δουλειά», τονίζει.
Για την ίδια ωστόσο, αυτό που μετράει δεν είναι απλώς να δημιουργηθεί μια επιχείρηση, αλλά να μεταμορφωθεί σε κάτι με αληθινή δυναμική το οποίο μπορεί να προσελκύσει κεφάλαια. «Το ζήτημα είναι να έχουμε ένα καλό οικοσύστημα, όχι μόνο από μικρές εταιρείες που πωλούνται, αλλά και από εταιρείες που μεγαλώνουν σταθερά.»
Όπως είναι φυσικό, το κοινό ζητά να μάθει ποιο είναι το μυστικό για να το καταφέρει κάποιος αυτό.
«Με το να κάνεις γνωστή και ανταγωνιστική την επιχείρησή σου. Αν κανείς δεν θέλει να πληρώσει για αυτήν, τότε δεν θα υπάρξει κανένα αποτέλεσμα. Μια ιδέα δεν αρκεί.»
Πώς εξηγεί λοιπόν η ίδια την πρόωρη άνθηση του Ισραήλ; «Οι δυσκολίες ευνοούν την καινοτομία. Είναι κάτι το δεδομένο. Κανείς δεν θέλει να είναι δύσκολα τα πράγματα, αλλά όταν είναι συνήθως βρίσκεις έναν καινοτόμο τρόπο για να τα καταφέρεις, σκέφτεσαι εκτός πλαισίου. Αυτή είναι η περίπτωση και στο Ισραήλ.»
Συνεχίζει, ξεχωρίζοντας δύο κύριους παράγοντες χάρη στους οποίους ευδοκίμησε η τεχνολογία και οι start-ups στο Ισραήλ. Ο πρώτος είναι όταν πριν από 25 χρόνια δημιουργήθηκε ένα σύστημα από θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων που χρηματοδότησε η ίδια η κυβέρνηση.
« Ήταν μια πρωτοπόρα ιδέα. Σκέφτηκαν “Ας δώσουμε λίγα χρήματα σε αυτούς τους ανθρώπους και ας ελπίσουμε ότι θα δημιουργήσουν τις δικές τους δουλειές.” Με τον καιρό αυτές οι θερμοκοιτίδες ιδιωτικοποιήθηκαν και έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο το ισραηλινό οικοσύστημα καινοτομίας.»
Ο δεύτερος παράγοντας ακούγεται αρχικά απίθανος, αλλά όπως εξηγεί στη συνέχεια, απόλυτα λογικός. Πρόκειται για τον στρατό. «Η πολιτική μας κατάσταση μάς οδήγησε το να αναπτύξουμε την στρατιωτική μας ικανότητα. Κανείς δεν περίμενε ότι ο στρατός θα ήταν ένα πεδίο εκπαίδευσης επιχειρηματιών, αλλά όταν αναγκάζεσαι να σκεφτείς πώς να να αντιμετωπίσεις μία δύσκολη κατάσταση σε μία μάχη, τότε σκέφτεσαι και εκτός πλαισίου. Πολλές από τις πιο ενδιαφέρουσες εταιρείες ή τεχνολογικές καινοτομίες μας έχουν δημιουργηθεί από άτομα που έχουν έρθει από τον στρατό.»
Και στο τέλος της συζήτησης, έρχεται η αναπόφευκτη ερώτηση: «Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας σας;»
«Πριν 15 χρόνια θα έλεγα ότι είναι απλά η σκληρή δουλειά. Τώρα όμως η ερώτηση έχει γίνει πιο πολύπλοκη για μένα. Ένα μέρος της επιτυχίας οφείλεται στο να είσαι προσηλωμένος, ένα μέρος στην τύχη, ένα μέρος στις ικανότητές σου. Είχα επίσης την τύχη να συναντήσω ανθρώπους στη ζωή μου, που έτυχε να είναι και άνδρες, οι οποίοι λειτούργησαν ως ανεπίσημοι μέντορες μου. Στο τέλος της ημέρας, το σημαντικότερο για μένα είναι η οικογένειά μου, που με βοήθησε στο να πιστέψω ότι μπορούσα να κάνω και γίνω ό,τι ήθελα.»
Όταν έρχεται η ώρα για τη συνέντευξη μας, το πρώτο πράγμα που τη ρωτάω αφορά την αντιμετώπιση των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Ισχύει ότι οι άνδρες παραμένουν σε πλεονεκτική θέση; Έχει αλλάξει κάτι τα τελευταία χρόνια;
Το Ισραήλ βρίσκεται πίσω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Όπως και αν κοιτάξεις τις στατιστικές, είμαστε στη μέση ή προς το τέλος, δεν βρισκόμαστε σε καμία περίπτωση κοντά στην κορυφή. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν, υπάρχει χώρος για αλλαγή. Πιστεύω όμως ότι πρέπει να δουλέψουμε με ό,τι έχουμε, να αλλάξουμε όλα αυτά που μπορούμε.
Έχω έναν 12χρονο γιο και μια 10χρονη κόρη, και λυπάμαι που το λέω, αλλά η κοινωνία φέρεται διαφορετικά στα παιδιά. Το βλέπω αυτό στα σχόλια που κάνουν οι γύρω μου με έναν απότομο τρόπο. Όταν ήμουν νέα και ξεκίνησα πίστευα ότι αφού τα κατάφερα εγώ, ο καθένας μπορεί να τα καταφέρει, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Για τον γιο μου είναι προφανές ότι μπορεί να κάνει ό,τι βάλει στο μυαλό του. Για την κόρη μου είναι το ίδιο προφανές, είναι ακόμα μικρή, αλλά είναι σημαντικό να κρατήσει αυτή τη γνώση, ειδικά κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας ορισμένες στιγμές που συνειδητοποιήσατε ότι τα πράγματα για μια γυναίκα είναι διαφορετικά «εκεί έξω»;
Θυμάμαι πολύ καλά τέτοιες στιγμές, δεν νομίζω ότι καμιά μας ξεχνάει ποτέ. Υπάρχουν πολλές, αλλά θα μοιραστώ μαζί σου μία που ίσως να μην ακουστεί και τόσο συναρπαστική. Αμέσως μετά το ΜΒΑ μου, ήμουν δηλαδή ήδη δικηγόρος, άρχισα να δουλεύω στη Novartis και είχα ορισμένους εκπαιδευόμενους μαζί μου. Πήρα έναν από αυτούς μαζί μου σε μία σύσκεψη που μου ζητήθηκε να πάω για εκφράσω την άποψή μου επάνω σε ορισμένα ζητήματα. Μπαίνουμε λοιπόν στη σύσκεψη, εγώ με τον εκπαιδευόμενο, όπου μας περίμεναν οι κύριοι που τη συγκάλεσαν, μεσήλικοι Σουηδοί και οι δύο. Καθ' όλη τη διάρκεια, ο ομιλητής απευθυνόταν στον εκπαιδευόμενο μου και μένα με αγνόησε εντελώς. Για αυτούς ήταν μάλλον προφανές ότι ήμουν εκεί για να κρατάω σημειώσεις. Στο τέλος, το πρόσωπο που συγκάλεσε τη σύσκεψη γύρισε σε μένα και ζήτησε την άποψή μου. Τότε μπόρεσα να δω την απόλυτη έκπληξη στα πρόσωπα των άλλων ανδρών, δεν τους είχε καν περάσει από το μυαλό ότι εγώ ήμουν η ειδικός που ζήτησαν να έρθει.
Μερικά χρόνια αργότερα ήμουν η Πρόεδρος μιας μικρής εταιρείας και είχα πάει στην Ιαπωνία για να κλείσω μια συμφωνία. Ο Διευθύνων Σύμβουλος ήταν ένας μεσήλικας Αμερικάνος επιστήμονας, με λευκά μαλλιά, έμοιαζε ιδανικός για τον ρόλο του. Εγώ όμως φαίνεται ότι δεν έμοιαζα. Ήταν ξεκάθαρο ότι οι συνεργάτες μας εκεί δυσκολεύτηκαν πολύ μαζί μου. Δεν μπορούσαν να κατανοήσουν πώς ήμουν σε τόσο υψηλή θέση και δεν ήξεραν τι να κάνουν μαζί μου, δεν μπορούσαμε να πάμε σε μπαρ ή σε strip club. Και έτσι κάποιος κατέληξε να κάνει ένα αγενέστατο σχόλιο, το οποίο επέλεξα να αγνοήσω. Κατάλαβα ότι ήταν ένας τρόπος για να εκτονωθεί η ένταση.
Πώς μπορούν οι γυναίκες να αντιμετωπίσουν τέτοιες συμπεριφορές;
Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν και θα συνεχίζουν να συμβαίνουν. Για μένα ήταν σημαντικό να τα αντιμετωπίσω με όσο το δυνατόν λιγότερη σύγκρουση και να εστιάσω σε όσα θέλω να πετύχω. Θα συμβούλευα τις γυναίκες να βρουν ένα δίκτυο που θα τις υποστηρίζει, θα τις βοηθήσει να πετύχουν και να καθορίσουν τους στόχους τους. Δεν πρέπει να αφήνεις τον εαυτό σου να ενοχλείτε από τον θόρυβο που υπάρχει στο βάθος. Δεν λέω φυσικά ότι πρέπει να αγνοήσεις χυδαίες συμπεριφορές, λέω ότι πρέπει να καθορίσεις τι είναι σημαντικό και τι είναι απλά θόρυβος και να εστιάσεις στο να πετύχεις τους στόχους σου. Δεν χρειάζεται να γίνεις ή να μοιάζεις σαν άντρας, δεν χρειάζεται να χάσεις τη θηλυκότητά σου, ούτε βέβαια να την εκμεταλλευτείς και να φτάσεις στην άλλη άκρη. Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και να πιστεύεις στον εαυτό σου, γιατί τότε αυτό βγαίνει προς τα έξω.
Η ισότητα των φύλων δεν σημαίνει ότι θα κάνουμε τα ίδια πράγματα, την ίδια στιγμή με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που σημαίνει είναι ίσες ευκαιρίες. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα, αλλά ελπίζω ότι για την κόρη μου θα είναι ευκολότερο από όσο ήταν για μένα.
Πολλοί νέοι Έλληνες επιχειρηματίες μου λένε συχνά ότι για αυτούς η οικονομική κρίση λειτούργησε και θετικά, επειδή τους ανάγκασε στην ουσία να εστιάσουν σε αυτό που θέλουν και να κάνουν προσεκτικά βήματα. Συμφωνείτε ότι η κρίση μπορεί να είναι στην ουσία μια ευκαιρία;
Πιστεύω ότι η οικονομική κρίση μπορεί να θεωρηθεί ως μια ευκαιρία, κυρίως επειδή αυτό που κρατά τους ανθρώπους πίσω είναι ο φόβος ότι θα αποτύχουν ή, αν το δούμε διαφορετικά, το κόστος του ρίσκου. Αυτή τη στιγμή το κόστος αυτό είναι χαμηλότερο από ποτέ, λόγω της κρίσης, της ανεργίας, της αβεβαιότητας. Είναι ευκολότερο να ρισκάρεις τώρα από όσο ήταν παλαιότερα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα. Ίσως τώρα οι νέοι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία να βγουν έξω από τη ζώνη ασφαλείας τους, γιατί ακόμα και αυτή η ζώνη δεν είναι ασφαλής πλέον. Είμαι αισιόδοξη από τη φύση μου, μου το λένε και οι φίλοι μου αυτό, πάντα προσπαθώ να κοιτάω τη φωτεινή πλευρά της ζωής. Αν δεις τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα, μπορείς να καθίσεις και να «θρηνήσεις» για το γεγονός ότι υπάρχει χρέος και ανεργία, ή μπορείς να πεις: «εντάξει, δεν θα έχω μια μόνιμη δουλειά σε μια μεγάλη εταιρεία, επομένως ας κάνω κάτι άλλο.»
Η τεχνολογία έχει αλλάξει πολλά στον τρόπο που ιδρύονται οι επιχειρήσεις. Ποια είναι όμως τα βασικά σημεία που πρέπει πάντα κάποιος να έχει στο μυαλό του;
Μερικά από τα βασικά βήματα είναι τα ίδια, όποιο και αν είναι το είδος της επιχείρησης. Δεν χρειάζεσαι μόνο μια καλή ιδέα, χρειάζεσαι μια εξαιρετική ομάδα. Και πάνω απ’ όλα πρέπει να θυμάσαι ότι δεν χρειάζεται απλώς να σκεφτείς κάτι καινοτόμο, αλλά και κάτι για το οποίο οι άνθρωποι θα είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν. Είναι περίεργο το πώς αυτό συχνά το ξεχνούν οι άνθρωποι. Υπάρχουν πολλές καλές ιδέες, αλλά αν κανείς δεν θέλει να πληρώσει για αυτές, τότε δεν υπάρχει μέλλον. Να γνωρίζεις την αγορά στην οποία απευθύνεσαι, να κατανοήσεις τις ανάγκες που θα συναντήσεις, το πώς θα φτάσεις στον σκοπό σου με τα άτομα που συνεργάζεσαι. Θα ήθελα να τονίσω και πάλι το ζήτημα της ομάδας, επειδή πιστεύω ότι αυτό είναι το σημαντικότερο. Πρέπει να είναι άτομα με τα οποία έχεις δουλέψει μαζί, άτομα που μπορείς να εμπιστευθείς, που σε συμπληρώνουν. Εγώ προσπαθώ να προσλαμβάνω άτομα που είναι καλύτερα από εμένα, επειδή αυτό που θέλεις στην τελική είναι να ενδυναμώσεις και όχι να αποδυναμώσεις μια ομάδα. Στην ουσία χτίζεις το ανθρώπινο δυναμικό του μέλλοντος και επίσης έτσι δίνεις στον εαυτό μία καλύτερη ευκαιρία να χτίσει μια καλύτερη εταιρεία.
Ποιες είναι μερικές από τις start-ups που έχουν αρχίσει από το Ισραήλ και έχετε ξεχωρίσει;
Θα έλεγα αρχικά το, StoreDot, όπου αναπτύσσουν έναν φορτιστή 30 δευτερολέπτων για το κινητό σου, ο οποίος είναι βασισμένος στην νανοτεχνολογία. Στο Πανεπιστήμιο Μπαρ - Ιλάν, εξελίσσουν επίσης νανορομπότ που θα θεραπεύουν τον καρκίνο μέσα στο σώμα. Γνωρίζουν στην ουσία που να πάνε και σε ποια κύτταρα να επιτεθούν. Και στο τέλος θα ήθελα να αναφερθώ σε μία εταιρεία που δεν είναι start-up πλέον, την Mobileye . Η τεχνολογία που παρουσιάζουν θα φέρει επανάσταση στον τρόπο που χρησιμοποιούμε τα αυτοκίνητα, επειδή το επόμενο προϊόν τους θα είναι ένα αυτοκίνητο χωρίς οδηγό. Στο μέλλον λοιπόν ίσως απλά να καθόμαστε και να απολαμβάνουμε τη θέα.