«Τελικά, πως γράφεται;», είναι η πρώτη ερώτηση που κάνω, όταν συναντιόμαστε εκείνο το απόγευμα σε ένα από τα στέκια τους, την μπυραρία Local στο Χαλάνδρι. «Μπύρα ή μπίρα;».
Ο Μιχάλης και ο Κώστας, μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου Ερασιτεχνών Ζυθοποιών Μπύρας, γελάνε. Πρόκειται για μια ερώτηση που, αργά ή γρήγορα, όποιος μαθαίνει πως ασχολούνται με το αντικείμενο, θα τους την κάνει, μου εξηγούν.
«Σύμφωνα με τους φιλόλογους», συνεχίζει ο Μιχάλης, «γράφεται με ι διότι είναι δάνεια λέξη, από το ιταλικό birra και τις ξένες λέξεις, όταν τις μεταφέρουμε στα ελληνικά, απλοποιούμε τη γραφή τους. Όμως, παλιότερα συνηθιζόταν να γράφεται με υ, πιθανά επειδή η ελληνική λέξη ζύθος γραφόταν με υ».
Ο σύλλογος των Ελλήνων ερασιτεχνών ζυθοποιών- ένα είδος προς εμφάνιση, όπως αυτοπροσδιορίζονται-, πάντως, δεν το άφησε εκεί το ζήτημα. Σε δημοσκόπηση που έκαναν μεταξύ τους οι ερασιτέχνες ζυθοποιοί, η λέξη μπύρα κέρδισε κατά κράτος την αντίπαλο της, μπίρα.
Πως προέκυψε ο Σύλλογος, όμως;
«Η ιδέα ξεκίνησε το 2010, όταν είχε δημιουργηθεί ένας πυρήνας φανατικών ερασιτεχνών που επικοινωνούσε μέσω ενός φόρουμ που είχε δημιουργήσει ένα διαδικτυακό κατάστημα που πουλούσε πρώτη ύλη για παρασκευή μπύρας. Τότε προτάθηκε η ιδέα για τη δημιουργία ενός συλλόγου που θα συσπείρωνε όλους τους ερασιτέχνες ζυθοποιούς από όποιο κατάστημα κι αν προμηθεύονταν την πρώτη ύλη με στόχους κοινές δράσεις, διαγωνισμούς, βελτίωση μεθόδων παρασκευής μπύρας, ανταλλαγές απόψεων και γνώσεων, διεξαγωγή σεμιναρίων».
«Πέντε χρόνια μετά την ίδρυση του Συλλόγου», αναφέρουν, «έχει ήδη υλοποιηθεί το πρώτο σεμινάριο που αφορά την παρουσίαση των τριών βασικών τρόπων οικιακής ζυθοποίησης, για το οποίο ο αριθμός των διατιθέμενων θέσεων έκλεισε μέσα σε 2 ημέρες». Ταυτόχρονα, τα άτομα που ασχολούνται πιο ενεργά ως ερασιτέχνες παραγωγοί μπύρας σε όλη την Ελλάδα αυξάνονται, ενώ σχεδιάζονται και οι μελλοντικές δράσεις του Συλλόγου, ο οποίος προβλέπεται να νομιμοποιηθεί μάλιστα ως σωματείο τον Μάιο του 2015.
Τι δρόμοι ανοίγουν με την νομιμοποίηση του Συλλόγου; Τι επιδιώξεις και προσδοκίες υπάρχουν στις τάξεις των ζυθοποιών;
«Αυτή τη στιγμή υπάρχει στην Ελλάδα ένα νομοθετικό κενό, όσον αφορά την οικιακή ζυθοποίηση. Ένα πρώτος στόχος του Συλλόγου, ως αναγνωρισμένου σωματείου πλέον, είναι να προσπαθήσει να πιέσει την πολιτεία να νομοθετήσει για τους ερασιτέχνες ζυθοποιούς κατά τα Γερμανικά ή Αμερικάνικα πρότυπα».
Αυτό που πρακτικά επιθυμούν οι Έλληνες ερασιτέχνες ζυθοποιοί, διασαφηνίζουν, είναι η πρόβλεψη μιας μέγιστης ποσότητας ανά μήνα, που θα μπορεί νόμιμα ένας ερασιτέχνης να παράξει στο σπίτι του για ιδία κατανάλωση. Έπειτα, μπορούν να δρομολογηθούν αρτιότερα και τα πιο μακροπρόθεσμα πλάνα, όπως η επέκταση των σχέσεων με αντίστοιχες κοινότητες του εξωτερικού και η συμμετοχή σε φεστιβάλ του εξωτερικού, αντίστοιχα.
Πως παίρνει, όμως, κάποιος την απόφαση να ασχοληθεί με την παραγωγή μπύρας, ερασιτεχνικά μάλιστα; Για τις περιπτώσεις χωρών, όπως της Αμερικής ή της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Δανίας, φαντάζει λογικό. Αλλά, στην δική μας πραγματικότητα, θα' λεγε κανείς πως στην κουλτούρα μας ανήκει περισσότερο η στροφή σε άλλα είδη, όπως το κρασί ή το τσίπουρο, για παράδειγμα. Και πως στρέφεται κάποιος σε ένα τέτοιο χόμπι- δεν απαιτούνται χρήματα;
«Για ξεκίνημα το κόστος είναι μικρό. Εξάλλου, το χόμπι αυτό και ειδικά σε αυτούς που επιμένουν να ασχολούνται, ξεκινάει επειδή τους αρέσουν οι κατασκευές και το do it yourself. Να ξεκαθαρίσουμε εδώ, ότι οι ερασιτέχνες ζυθοποιοί δεν είναι αλκοολικοί, μερακλήδες είναι», υπογραμμίζουν και προσθέτουν: «Αφορμές για να ξεκινήσει κάποιος να ασχολείται με το χόμπι αυτό είναι πολλές. Άλλος γιατί θέλει κάτι καινούργιο, άλλος γιατί το έμαθε από κάποιον φίλο του, άλλος έπεσε τυχαία πάνω του ψάχνοντας στο διαδίκτυο».
Αυτός είναι και ο λόγος που τα χαρακτηριστικά των ατόμων που ασχολούνται με την οικιακή ζυθοποίηση ποικίλλουν. Οι ηλικίες ξεκινούν από τα 25 και φτάνουν τα 50, με τον μέσο όρο να βρίσκεται γύρω στα 40. Πέραν της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, υπάρχει ισχυρή παρουσία από το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας, πέραν της Πελοποννήσου ίσως. Τα άτομα που ασχολούνται, προέρχονται από κάθε κοινωνική τάξη και από όλο το πολιτικό φάσμα, με ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τους να έχει τελειώσει κάποια ανώτερη ή ανώτατη σχολή.
Εκτός των άλλων, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ξεκινάει κάποιος να ασχολείται με την παραγωγή μπύρας στο σπίτι του. Τα δύο μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου Ερασιτεχνών Ζυθοποιών Ελλάδας σταχυολογούν μερικούς:
«Είναι και μόδα», παραδέχονται. «Τα τελευταία δύο χρόνια σε όλα τα επίπεδα. Σε επίπεδο παραγωγής με νέες μικροζυθοποιίες, σε επίπεδο ποικιλίας με νέα είδη για τη γευστική παλέτα των Ελλήνων και σε επίπεδο ενασχόλησης με την εμφάνιση των οικοζυθοποιών. Από όλο αυτό το σκηνικό αυτό που σίγουρα θα μείνει θα είναι η εξέλιξη της γεύσης στον ουρανίσκο του Έλληνα καταναλωτή. «Επίσης», συνεχίζουν, «είναι σχετικά πιο εύκολο να ξεκινήσεις να φτιάχνεις μπύρα απ’ ότι κρασί ή τσίπουρο και υπάρχει ευκολότερη πρόσβαση στην πρώτη ύλη μέσω καταστημάτων που σου αποστέλλουν υλικό όπου κι αν βρίσκεσαι. Η πρώτη ύλη καταλαμβάνει λιγότερο χώρο και σε λερώνει λιγότερο επίσης, αν σου αρέσει να κατασκευάζεις μόνος σου τον εξοπλισμό σου η μπύρα είναι ένα σπουδαίο πεδίο για κατασκευές και πειραματισμούς, και να σου χαλάσει μια παρτίδα μπύρας έχεις χάσει 20 ημέρες από τη ζωή σου ενώ με το κρασί αρκετούς μήνες και τέλος μπύρα φτιάχνεις όλο το χρόνο».
Διευκρινίζουν, ωστόσο, πως από όσους ξεκινούν με ενθουσιασμό την ζυθοποίηση, δεν είναι όλοι εκείνοι που θα επιμένουν να διαθέτουν χρόνο και χρήματα στο συγκεκριμένο χόμπι:
«Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μόδα και η ερασιτεχνική παραγωγή μπύρας. Τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους έχουν δοκιμάσει αρκετές χιλιάδες Έλληνες να φτιάξουν μπύρα σπίτι τους χρησιμοποιώντας κιτ δηλαδή έτοιμο μείγμα συμπυκνωμένου γλεύκους όπου το μόνο που χρειάζεται είναι η αραίωσή του, η προσθήκη μαγιάς και σε 20 ημέρες έχεις έτοιμη σπιτική μπύρας να πιείς. Όταν όμως τα πράγματα σοβαρεύουν και αρχίζει ο ερασιτέχνης να αναζητά άλλες μεθόδους παρασκευής μπύρας που να μοιάζουν με τις επαγγελματικές, τότε αυτοί που ασχολούνται λιγοστεύουν δραματικά δεδομένου ότι απαιτείται μεγαλύτερος, πολυσύνθετος και ακριβότερος εξοπλισμός. Αυτοί που ασχολούνται με τη ζυθοποίηση πέραν των κιτ δηλαδή χρησιμοποιώντας εξειδικευμένο εξοπλισμό μέχρι στιγμής υπολογίζουμε ότι είναι γύρω στα 200 άτομα με αυξητική τάση».
Στην ερώτηση μου, για το πως στρέφεται κάποιος στην μπύρα, αντί για το τσίπουρο ή το κρασί, είναι σαφείς:
Σε αντίθεση με ότι θα πίστευε κανείς «οι Έλληνες καταναλώνουν περισσότερη μπύρα απ’ ότι κρασί παρόλο που είμαστε οινική χώρα», απαντούν. «Κατά κύριο λόγο καταναλώνουν, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο, lager και pilsner. Αλλά, υπάρχει και μια στροφή, των νεαρότερων ηλικιών κυρίως, προς νέα είδη μπύρας». Ωστόσο, προσθέτει πως «υπάρχει ακόμη δρόμος ώστε αυτά τα είδη να βρουν τη θέση που τους αξίζει στη συνείδηση των καταναλωτών».
Οι ίδιοι οι ζυθοποιοί, παράγοντας πολλά διαφορετικά είδη μπύρας και έχοντας εντρυφήσει στα περισσότερα εξ αυτών, παραδέχεται, παρατηρούν το γευστικό τους κριτήριο να διαφοροποιείται και να εκπαιδεύεται σε πιο περίπλοκα είδη.
Ωστόσο, «δεν σνομπάρουν καμία μπύρα», μου ξεκαθαρίζουν και οι δύο. «Όλες οι μπύρες έχουν την αξία τους. Δεν υπάρχουν καλά ή κακά είδη μπύρας, μόδες υπάρχουν». Ως παραγωγοί, άλλωστε, παρασκευάζουν όλα τα είδη μπύρας, πέρα από τις προτιμήσεις που μπορεί να έχει ο καθένας. Προτιμώμενο είδος τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα, πάντως, είναι η Indian Pale Ale.
Αναρωτιέμαι ποιός ο ρόλος των φίλων και του άμεσου περιβάλλοντος στην όλη ενασχόληση τους και την μετάδοση της. Επίσης, πώς ακριβώς γίνεται συνήθως: παρέες φίλων στρέφονται σε αυτό το χόμπι, από περιέργεια, για παράδειγμα, ή παρέες προκύπτουν μέσα από αυτό;
«Μάλλον ισχύει το δεύτερο», σημειώνουν, «και οι ερασιτέχνες γίνονται φίλοι μέσα από το κοινό ενδιαφέρον. Το χόμπι δεν μεταδίδεται μέσω φίλων, συνήθως οι φίλοι προτιμούν να πίνουν τις μπύρες των οικοζυθοποιών». Εξάλλου, «πως θα μπορούσαν οι ερασιτέχνες ζυθοποιοί να πιούν μόνοι τους 20 λίτρα σε διάστημα, πολλές φορές, μικρότερο του μήνα, δεδομένου ότι τις περισσότερες φορές τις φτιάχνουν πειραματικά και σχεδόν πάντα πετυχαίνουν;», συμπληρώνει ο Μιχάλης.
Υπάρχουν μέλη που ζυθοποιούν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, αν και ο μέσος όρος είναι μια φορά το μήνα. Οι φίλοι εκτός χώρου, μόλις δοκιμάσουν, αφήνουν κατά τόπο τις πιθανές επιφυλάξεις και προτρέπουν τους φίλους τους να ασχοληθούν επαγγελματικά. Κάπως έτσι έχουν προκύψει και κάποιες μικροζυθοποιίες τα τελευταία χρόνια, με ορισμένες εξ αυτών να παρουσιάζουν εξαιρετικά αποτελέσματα.
Οι γυναίκες- φίλες και σύντροφοι των ζυθοποιών- δεν ασχολούνται ιδιαίτερα. Ελάχιστες είναι εκείνες που θα ενθουσιαστούν με την οικιακή ζυθοποίηση ως ενασχόληση, για αυτό και ο χώρος φαντάζει ανδροκρατούμενος. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες γυναίκες επιλέγουν να συμμετάσχουν, στο τελευταίο στάδιο της παραγωγής όμως, όπως και οι φίλοι εκτός χώρου: στην απόλαυση της μπύρας.
Η ερώτηση που προκύπτει πάντοτε, όταν κανείς μιλάει για το αγαπημένο του χόμπι, είναι κατά πόσον μπορεί να φτάσει σε σημείο να βγάζει τα προς το ζην, μέσα από την ενασχόληση του αυτή.
«Σχεδόν όλοι οι ερασιτέχνες έχουν σκεφτεί να κάνουν επάγγελμα την ενασχόληση τους με την ζυθοποίηση» επισημαίνουν. Και με διαβεβαιώνουν «Κάποιοι θα το καταφέρουν, ειδικά κάποια νέα παιδιά που σπουδάζουν το αντικείμενο».
Ίσως, η Ελλάδα να μην φαντάζει ως η πιο φιλόξενη χώρα, όπου μπορεί κανείς να κυνηγήσει τα όνειρα του, δίχως να γκρεμοτσακιστεί, φτάνοντας λιγότερο ή περισσότερο ψηλά. Δεν ήταν πρωτύτερα, και με την Κρίση- που κι ας περνάνε τα χρόνια δεν ξεθωριάζει, παρά ριζώνει την παρουσία της- το μέλλον δεν προβλέπεται ευτυχέστερο. Στο εξωτερικό θα μπορούσαν να έχουν περισσότερη τύχη, πιθανότατα; Με προσγειώνουν.
«Η αναζήτηση στο εξωτερικό για δουλειά σε σχέση με τη ζυθοποίηση δε μας φαίνεται πολύ πιθανό δεδομένου ότι στο εξωτερικό υπάρχει μεγαλύτερη εμπειρία, αλλά ποτέ δεν ξέρεις».
Λίγο πριν το τέλος της συνέντευξης, ζητάω να μάθω για τις μελλοντικές επιδιώξεις του Συλλόγου. Εξ αιτίας της φύσης του χόμπι τους, μου λένε, και καθώς δεν έχουν επαγγελματική δραστηριότητα, δεν τους ενδιαφέρει ένα αυστηρό επιχειρηματικό πλάνο. Αυτός είναι ο λόγος που δεν τους απασχολούν και οι πρόσφατες εμπορικές διαμάχες των επαγγελματιών του χώρου, που δείχνουν να αναθερμαίνονται τις τελευταίες εβδομάδες.
«Για αρχή μας ενδιαφέρει να συσπειρώσουμε τους Έλληνες οικοζυθοποιούς και ειδικά αυτούς που το χόμπι τους είναι ταυτόχρονα και μεράκι, να κάνουμε παρέα, να ανταλλάσσουμε απόψεις και να βελτιωνόμαστε ως ζυθοποιοί». Έχοντας κατά νου και παραδείγματα του εξωτερικού, όπως της American Homebrewers Association, που αριθμεί χιλιάδες μέλη και διοργανώνει πολύπλευρες δράσες, όπως σεμινάρια, διαγωνισμούς, δημιουργία και προβολή ενημερωτικών βίντεο.
Για τον Μάιο είναι προγραμματισμένη και η πρώτη πανελλήνια συνάντηση των Ελλήνων ερασιτεχνών ζυθοποιών, σε ένα χωριό έξω από τη Λαμία, από όπου κατάγεται ένα μέλος που έχει παραχωρήσει το εξοχικό του για την συνάντηση αυτή.
Εκεί, όλοι οι ζυθοποιοί της Ελλάδας, που τον υπόλοιπο χρόνο επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω fora που απευθύνονται αποκλειστικά σε αυτούς, θα έχουν την ευκαιρία να βρεθούν από κοντά και να ασχοληθούν από κοινού με την αγαπημένη τους ενασχόληση: την παραγωγή μπύρας.
Και μπίρας.