Οι «αυτοί» και οι «άλλοι»: Οι αφηγήσεις των πολιτών στις συγκεντρώσεις υπέρ του «ναι» και του «όχι»

Οι «αυτοί» και οι «άλλοι»: Οι αφηγήσεις των πολιτών στις συγκεντρώσεις υπέρ του «ναι» και του «όχι»

Στην πεζή διαδρομή μου προς το κέντρο της Αθήνας, όπου προπαρασκευάζονται οι δυο συγκεντρώσεις, των υποστηρικτών του «όχι» και του «ναι», η κίνηση στους δρόμους είναι περιορισμένη. Τους θορύβους του δρόμου έχει σκεπάσει- ή αντικαταστήσει- ο βόμβος από τα ελικόπτερα της αστυνομίας που τριγυρνούν πάνω από τα κεφάλια μας, επιτηρώντας από τον περίφημο αττικό ουρανό και αφ’ υψηλού τα ετερώνυμα πλήθη. Στις τράπεζες οι ουρές των ATM αμετάβλητες, σαν παγωμένες εικόνες, κι ας συνιστώνται από εναλλασσόμενους συμπολίτες μας. Η Βασιλέως Κωνσταντίνου είναι κλειστή για τα αυτοκίνητα.

Εκεί βλέπω τα πρώτα πλήθη ανθρώπων- από το μετρό του Ευαγγελισμού κατεβαίνουν προς το Παναθηναϊκό Στάδιο, με ελληνικές και ευρωπαϊκές σημαίες στα χέρια. Είναι οι υποστηρικτές του «ναι».

Οι «άλλοι» (ή οι «αυτοί»), κατά τον προσφιλή διαχωρισμό των Ελλήνων σε δύο παρατάξεις, οι επιθετικοί προσδιορισμοί των οποίων, αφού δε μπορούν να είναι σαφώς πολιτικοί, κατάντησαν απλοϊκοί, αλλά με μια «καφκική» διαχωριστική χροιά. Οι υποστηρικτές του «όχι» κατεβαίνουν στο μετρό της πλατείας Συντάγματος και η παρουσία τους είναι ακόμα μικρή- καταλαβαίνεις ποιος θέλει να πάει που από τους κάθετους επί των λεωφόρων δρόμων που επιλέγουν να στρίψουν.

Η Ηρώδου Αττικού, έμπροσθεν του Προεδρικού και του πρωθυπουργικού μεγάρου είναι επίσης κλειστή με ένα τείχος από αστυνομικές κλούβες και τα πεζοδρόμια της κατειλημμένα από πλήθος δημοσιογράφων, τηλεοπτικών συνεργείων, ακόμα και κάποιους τουρίστες που θέλουν να ζήσουν εκ του σύνεγγυς και να αποθανατίσουνε on camera ιστορικές στιγμές…

Στρίβοντας στη Βασιλίσσης Σοφίας οι προσλαμβάνουσες από την συγκέντρωση των «άλλων», των υποστηρικτών του «όχι» αρχίζουν να υπερτερούν, αν όχι να μονοπωλούν την όραση. Ακούγονται από τις μικροφωνικές λαϊκά τραγούδια ή θούριοι της μεταπολίτευσης, τα αυτοκόλλητα στο στήθος, στο σημείο της καρδιάς γράφουν «όχι» και άνθρωποι εργάζονται πυρετωδώς σε σκαλωσιές για την προετοιμασία του σκηνικού της ομιλίας του πρωθυπουργού με φόντο τη Βουλή. Οι καντίνες με τα φαγητά, τα νερά και τις μπύρες είναι όπως πάντα εκεί- «ένα ευρώ ο καφές και το νεράκι δώρο» διαλαλεί την πραμάτεια του ένας πωλητής. Από την κάτω πλατεία ακούγονται σποραδικές εκρήξεις και τα χαρακτηριστικά «μπαμ» των δακρυγόνων. Μια μικρή ομάδα αντιεξουσιαστών διαδηλωτών ανταλλάσσουν βρισιές και αντικείμενα πάσης φύσεως με αστυνομικές δυνάμεις που μεσολαβούν ανάμεσα στις δύο συγκεντρώσεις. Οι αναρχικοί βρίσκονται κάπου στο μέσο αλλά σαφώς εγγύτερα στους υποστηρικτές του «όχι», σαν η ουρά ή η αιχμή τους, αναλόγως από ποια θέση παρατηρείς- είναι πάντως μια γεωγραφική κατανομή που αντικατοπτρίζει στο χώρο και την πολιτική τους θέση.

greece referendum no

«Όχι θα πω ρε φίλε αλλά δεν είμαι κανάς συριζαίος», μου λέει με γρήγορο βάδην ένας νεαρός, όχι μεγαλύτερος από 18- 19 χρονών. Οι μικροταραχές τελειώνουν γρήγορα. Γιατί το μεγάλο, συντριπτικό πλήθος αρνείται να συμμετάσχει, σα να άκουσε, να συντάσσεται εκ των προτέρων ή να επιβάλλει αυτό τα μετέπειτα λόγια του Αλέξη Τσίπρα, ότι ο ελληνικός λαός θα πει σύσσωμος από τη Δευτέρα «όχι στη διχόνοια».

Ο κύριος Αναστάσιος Σαμπάνης είναι οικονομολόγος, 60 ετών. Τον ρωτάω την προφανή ερώτηση. «Ποιο είναι το κίνητρο σου; Γιατί κατέβηκες; Φαίνεται απλοϊκό το ερώτημα αλλά είμαι αναγκασμένος να σε ρωτήσω. Αλλιώς λένε ότι στις συνεντεύξεις οι δημοσιογράφοι γράφουμε τα δικά μας», συμπληρώνω μετά την ενστικτώδικη γκριμάτσα του προσώπου του, αν την εξέλαβα σωστά…

«Κατεβαίνω για να πω όχι στον εκβιασμό, στο τελεσίγραφο που παραδόθηκε σε μια χώρα και έναν λαό, για να πω όχι στην ανατροπή της λαϊκής ετυμηγορίας. Είναι φανερό ότι οι δανειστές σε θέλουν συμφωνία και επιδιώκουν την ανατροπή μιας νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης. Αντιδρώ στα μέτρα που θέλουν να μας επιβάλλουν, πρόσθετα πάνω σε εκείνα των τελευταίων πέντε χρόνων. Δε μπορεί να υπάρξει συνέχεια στην λιτότητα που ζούμε, στην ταπείνωση και την υποταγή των ανθρώπων».

Τον ρωτάω τι προβλέπει, ή τι ελπίζει, για την Κυριακή.

«Πιστεύω θα είναι όχι, έστω με μικρή διαφορά. Και αυτό θα έχει μεγάλη σημασία γιατί θα είναι ένα αποτέλεσμα κόντρα στη μαύρη προπαγάνδα από το σύνολο σχεδόν της Ευρώπης- των κυβερνήσεων φυσικά και όχι των λαών, απέναντι στο σύνολο των ΜΜΕ και όλο αυτό το μαύρο μέτωπο, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της χώρας». «Φοβάσαι;» «Δε νιώθω κανένα φόβο. Για αυτό είμαι εδώ. Και για όλους μας το κυριότερο είναι να νικήσουμε το φόβο. Σε αυτό ποντάρουν. Εμείς πρέπει να απαντήσουμε. Όπως η Ευρώπη έχει εξελιχθεί, οι λαοί τέθηκαν στο περιθώριο. Η δημοκρατία έχει καταλυθεί και η κύρια επιδίωξη είναι- ασχέτως με τις εκλεγμένες κυβερνήσεις- να εφαρμόζονται austerity πολιτικές για να αποκομίζουν κέρδη κάποιοι και δη το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Λοιπόν, είμαι υπέρ της Ευρώπης των λαών αλλά όχι της τωρινής εκδοχής της».

dimitris

«Θέλω μια καλύτερη Ελλάδα, για όλους τους Έλληνες», μου λέει ο κύριος Δημήτρης, μικροεπιχειρηματίας που έχει έρθει στη συγκέντρωση με την οικογένεια του. «Με τράβηξε πάνω σου η μπλούζα που φοράς (με σοβιετικό λογότυπο)», του λέω και γελάμε.

«Κοίτα», μου λέει. «Είμαστε στην πιο όμορφη χώρα του κόσμου, στο καλύτερο οικόπεδο και καταντήσαμε να ζούμε καταστάσεις εξαθλίωσης, απαξίωσης, σε βαθμό που δε μπορεί να συνεχιστεί άλλο». «Εμείς φταίμε;», τον ρωτάω ξανά.

«Πολύ λίγο. Μας οδηγήσανε εκεί. Όταν μας δίνανε χρήματα, τα παίρναμε. Γιατί κάποια εποχή στην Ελλάδα οι τράπεζες βρέθηκαν με πραγματικά πολλά χρήματα που έπρεπε να τα πουλήσουνε. Πήγαινες να πάρεις ένα δάνειο πενήντα χιλιάδες ευρώ για να αγοράσεις ένα μικρό διαμέρισμα και σου ‘λεγαν “πάρε εβδομήντα χιλιάδες, πάρε εκατό… να αλλάξεις το βιοτικό σου επίπεδο, πάρε μια αμαξάρα 2.000 κυβικά, δε φορολογείται…”. «Γιατί πιστεύεις ότι ο λαός έπεσε σε αυτή τη “λούμπα”;», τον ρωτάω.

«Ήμασταν ένας λαός οικονομικά στερημένος. Η δική μου γενιά προέρχεται από πατεράδες με το “κατοχικό σύνδρομο”. Όταν αισθάνθηκε Ευρωπαίος ανοίχτηκε. Αλλά στα χρόνια του μνημονίου έγιναν εγκλήματα. Από το συνολικό ποσό των χρημάτων που μπήκαν στη χώρα, σχεδόν το 90% διατέθηκαν για τη στήριξη των τραπεζών. Δε γίνεται ανάπτυξη έτσι. Μπαίνεις σε ένα σπιράλ από όπου δε μπορείς να βγεις ποτέ.

«Ελπίζεις;».

«Ευελπιστώ. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές με το σύνθημα της ελπίδας. Τώρα νομίζω πως ήρθε η ώρα της αξιοπρέπειας». «Είμαστε πολύ κοντά στη συγκέντρωση του “ναι”, σε λίγο θα καλύψω αυτήν», του λέω. «Πολύ καλά θα κάνεις, αυτή είναι η δουλειά σου. Είναι μια περίεργη διχαστική κατάσταση- υπάρχουν διαφωνίες αλλά σε ήπιο ακόμα βαθμό. Θα πρέπει να παραμείνουμε συγκρατημένοι για να μην υπάρξουν εξάρσεις, μην αντιμετωπίσουμε καμιά μορφή εμφυλίου ή εθνικού διχασμού γιατί έχουμε παράδοση και η ιστορία μας έχει γράψει πολλά».

Τον ρωτάω τι περιμένει από τους Ευρωπαίους.

«Νομίζω υπάρχουν σώφρονες ηγέτες στην Ευρώπη που θέλουν πραγματικά έναν έντιμο συμβιβασμό με την απαραίτητη απομείωση του χρέους μας, με κάποια μορφή κουρέματος, όπως λένε και οι οικονομολόγοι. Αλλιώς δε θα περισσέψουν ποτέ χρήματα για την αγορά εργασίας και δε μπορώ να αντέξω στη σκέψη ότι τα παιδιά μου θα ξενιτευτούν και θα παίρνω αεροπλάνο για να τα βλέπω. Δεν θέλω να βγει η χώρα από την ευρωπαϊκή ρότα αλλά μετά από πέντε χρόνια τρομοκρατίας δε φοβάμαι κανένα ενδεχόμενο. Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος».

Ο Παντελής στα τριάντα δύο του είναι άνεργος, «τρία χρόνια τώρα». «Ήμουνα μηχανικός αυτοκινήτων. Στον κλάδο μου δε μπορούσα να βρω κάτι, δούλεψα διανομέας, τελικά απολύθηκα. Δεν είχανε δουλειά και αυτοί, με μειώσεις προσωπικού πήγαινε συνέχεια. Από δεκαπέντε χρονών δουλεύω, νυχτερινό σχολείο τέλειωσα». Έχει οργή. Και ακούγεται δίκαιη.

brussels greece juncker

«Ποιοι θεωρείς ότι ευθύνονται για τις δυσκολίες σου;»

«Οι πολιτικοί που μας κυβερνούσαν. Και οι μεγάλοι τραπεζίτες. Και οι ξένες δυνάμεις. Δεν είμαι τόσο ενημερωμένος για να είμαι σίγουρος ότι θα ήμασταν καλύτερα με τη δραχμή, ξέρω όμως ότι δεν μπορώ να κάνω ένα παιδί και να του παρέχω όσα πρέπει. Και κυρίως μόρφωση. Μαζί με την κοπέλα μου και δε μπορούμε να βγάλουμε το νοίκι και το σούπερ μάρκετ».

«Φοβάσαι;»

«Είμαι στο μεροκάματο από μικρός και ξέρω ότι όσο έχω την υγεία μου θα επιβιώνω. Όχι, δε φοβάμαι. Λυπάμαι όμως άλλους ανθρώπους που είναι σε πιο δύσκολη κατάσταση και από μένα. Είμαι μαζί τους».

«Είτε το ένα να βγει είτε το άλλο, δύσκολα τα πράγματα. Αλλά είμαι εδώ γιατί δε θέλω να περάσουν όλα τα μέτρα», μου λέει ο Μιχάλης, άνεργος, 22 χρονών. «Από τα λεγόμενά της- γιατί περιμένουμε να δούμε και στην πράξη- περιμένουμε η νέα κυβέρνηση να κάνει κάτι διαφορετικό. Τόσα χρόνια λέγανε “ναι” και υπογράφανε χωρίς να ενδιαφέρονται για εμάς. Οι πολιτικοί μας, αυτοί φταίνε», μου λέει η Βέρα, 19 χρονών, άνεργη. «Δεν θέλω κάτι απόλυτο, μια κανονικότητα μόνο’, συμπληρώνει ο Μιχάλης. «Να φτιάξουν τα πράγματα, να ανοίξουν οι τράπεζες, να βρούμε μια συμβιβαστική λύση. Να μείνουμε στην Ευρώπη αλλά να σεβαστούν τα δικαιώματά μας», μου λένε. «Εργαζόμουν για δέκα ευρώ τη μέρα σε ένα αναψυκτήριο. Έφυγα. Τώρα ψάχνω. Αυτή τη βδομάδα, εντάξει τίποτα… Αλλά από Δευτέρα ξεκινάω πάλι», μου λέει η Βέρα. «Να “τη βγάζουμε” αξιοπρεπώς θέλουμε, τίποτα άλλο».

Ο κύριος Δημήτρης είναι 62 ετών, συνταξιούχος. Η κρίση τον επηρέασε «άσχημα», λέει. «Οι απότομες μειώσεις στη σύνταξη με βρήκαν εκτεθειμένο σε δάνεια που είχα πάρει για να αγοράσω ένα σπίτι. Και βρέθηκα να μην μπορώ να καλύψω τις υποχρεώσεις μου, ξαφνικά, σαν προ τετελεσμένων γεγονότων».

Τι αισθάνεστε;

«Είναι ντροπή που καταντήσαμε να ζούμε σε μια κοινωνία με απλωμένα χέρια εξαθλιωμένων ανθρώπων παντού, που χιλιάδες νέοι άνθρωποι, επιστήμονες πλέον, όχι εργάτες ανειδίκευτοι όπως παλιότερα, φεύγουν στο εξωτερικό». Μου λέει ότι νιώθει γύρω του μια «φαγωμάρα», μια γκρίνια στην κοινωνία. «Μου έτυχε και μένα. Είπα ότι θα ψηφίσω όχι και μια γνωστή μου έσυρε τα εξ αμάξης. Επενέβησαν κάποιοι πιο ψύχραιμοι ευτυχώς».

Φετίχ ή άγχος για το ευρώ δεν έχει κανένα.

greece referendum 03 july

«Η οικονομική κατρακύλα του ελληνικού λαού άρχισε το 2002, όταν χωρίς καμιά προετοιμασία μπήκαμε σε αυτό το νόμισμα. Τα μνημόνια ήταν το αποκορύφωμα αυτής της διαδικασίας. Για μένα η δραχμή είναι μια διέξοδος από αυτόν τον κυκεώνα. Θα προσαρμοστούμε».

Η οδός Αμαλίας είναι κλειστή. Σε ένα πεζοδρόμιο μια ομάδα ΔΙΑΣ με καμιά εικοσαριά μοτοσυκλέτες «αναμένουν» (κατά την ορολογία τους). Στον δρόμο αυτό διασταυρώνονται οι υποστηρικτές των δύο αντίπαλων τάσεων- και ευτυχώς, προς το παρόν, παρά τους διαδικτυακούς τραμπουκισμούς, η διαφωνία σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα δεν έχει εκτραπεί σε real life μάχη χαρακωμάτων, ο πολιτικός πολιτισμός, ως αναπόδραστο κλειροδότημα της μεταπολιτευτικής περιόδου ανθίσταται ακόμα και στο θυμικό ενός λαού «στα κάγκελα». Εκατέρωθεν κιόλας.

Ο χώρος του Ζαππείου κλειστός κι αυτός με μια αστυνομική κορδέλα. Στο βάθος σημαίες της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανεμίζουν σε ένα έρημο τοπίο.

Σκέφτομαι 35 χρόνια πριν, όταν ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος σε αυτό το ίδιο κτίριο υπέγραφε τη συνθήκη της ενσωμάτωσης της χώρας στην τότε ΕΟΚ, μια υπογραφή που επέτρεψε σε συντριπτικό ποσοστό στους ανθρώπους της γενιάς μου- και σε όλους τους Έλληνες- να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του και να προσεγγίσουν τον πολυπόθητο, από ιδρύσεως του νεότερου ελληνικού κράτους, ευρωπαϊκό μέσο όρο. Όλα αυτά μέχρι το 2009. Ξαφνικά, απότομη πρόσκρουση σε ground zero από μπετόν.

Από τα Μ.Ο.Π. του Ανδρέα Παπανδρέου, τα πακέτα Ντελόρ και τα Κ.Π.Σ. (που συνεχίζουν να αιμοδοτούν την ελληνική οικονομία), στην περίοδο των μνημονίων, στην μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομική κρίση από την περίοδο του μεσοπολέμου. Από μακριά ακούγεται αυτός που μιλάει στους οπαδούς του «ναι». Και η φωνή του μπλέκεται με τους ήχους από τη συγκέντρωση του «όχι» σε ένα νεοελληνικό, παραληρηματικό απαύγασμα.

Στην ουδέτερη ζώνη της Αμαλίας συναντώ τον 75χρονο συνταξιούχο Ιωάννη Γαλάνη.

«Κατέβηκα για την σταθεροποίηση παιδί μου», λέει. «Οι καταστάσεις αυτές φέρνουν το διχασμό και τις ανωμαλίες. Έζησα το ’48 και το ’49 σαν παιδί, είδα αδέλφια να σφάζονται στην αλήθεια μεταξύ τους, χωροφύλακας ο ένας, αντάρτης ο άλλος, έσμιξαν τυχαία και σκοτώθηκαν από το μίσος».

Φοβάται τόσο πολύ, τον ρωτάω.

«Οι νέοι είναι πολύ θυμωμένοι, εχάσανε πολλά, είναι άνεργοι. Το μέλλον τους το βλέπουνε σκοτεινό κι αυτό φοβάμαι θα φέρει τη διχόνοια».

Ο κύριος Γαλάνης ήταν επιχειρηματίας στην εστίαση αλλά είναι και ερασιτέχνης ποιητής. Και μου δίνει ένα ποίημα του για τη διχόνοια του λαού - «πριν ένα χρόνο το είχα δώσει και στον πρωθυπουργό, τον κύριο Τσίπρα και, μάλιστα, με αγάπη», μου λέει.

«Χάρη στους προγόνους μας, μας αγαπούνε πολύ. Αλλά δεν πρέπει να το παίζουμε δυνατοί, ενώ είμαστε αδύνατοι. Σε αυτή η συγκυρία χρειαζόμαστε και τις ευρωπαϊκές τράπεζες και τους Αμερικανούς για να ανταποκριθούμε. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις διέλυσαν την Ελλάδα με τους αργόσχολους στο Δημόσιο, άνθρωποι έβγαιναν στη σύνταξη στην πιο παραγωγική τους ηλικία».

«Προσωπικά σας επηρέασε η κρίση;»

«Επηρέασε την οικογένεια μου, ο μισθός της κόρης μου μειώθηκε στο μισό».

«Τι προβλέπετε για την Κυριακή;»

«Μέχρι σήμερα ήμουν σίγουρος για ένα 55- 45 υπέρ του ναι. Αλλά σήμερα, στην ψαραγορά, είδα πολλούς να έχουν μεταστραφεί. Δεν ξέρω».

Στο Παναθηναϊκό Στάδιο συνομιλώ με τον Αλέξανδρο, δικηγόρο, 38 ετών. Έχει έρθει στη συγκέντρωση με μεγάλη παρέα και στο «πέτο» του έχει ένα αυτοκόλλητο του «ναι». Νιώθεις να διακυβεύεται κάτι σημαντικό σε λίγες ώρες, τον ρωτάω.

«Η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Και προσωπικά είμαι ευρωπαϊστής, όχι άκριτα, γνωρίζω τις αρνητικές συνέπειες μιας συμφωνίας. Και στην κοινωνία, και στη ζωή μου. Εμένα τα μνημόνια με πέτυχα 32 χρονών, στο ξεκίνημα του γραφείου μου. Και με τσάκισαν επαγγελματικά. Αλλά το «όχι», με μεγάλες πιθανότητες κατ’ εμέ, σημαίνει επιστροφή στη δραχμή, έξοδο από την ευρωζώνη και αν μπούμε σε έναν καταιγισμό εξελίξεων, ίσως έξοδο και από Ε.Ε.. Πλήρης απομόνωση».

brussels greece juncker

«Έχεις ακούσει τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς;».

«Και των μεν και των δε. Σου είπα, είμαστε εδώ γιατί θέλουμε να είμαστε στην Ευρώπη, απαρέγκλιτα. Θέλουμε να παραμείνουμε σε ένα αξιοσέβαστο νόμισμα, όπως το ευρώ, και σε μια οικογένεια κρατών που θα συζητήσουμε μαζί τους και αν επαληθευτούν κάποια σημάδια αλλαγών στο ευρωπαϊκό οικονομικό δόγμα, θα μπορέσουμε μελλοντικά να διαπραγματευτούμε μαζί τους καλύτερους όρους. Αλλά να είμαστε σε καλύτερη θέση οι ίδιοι. Με αυτή την πολιτική συνεχώς δυσχεραίνει. ». «Δεν έχω καμιά αρνητική διάθεση απέναντι στον πρωθυπουργό» μου λέει. «Δε μπαίνω σε κομματική λογική. Ούτε επιβραβεύω την προηγούμενη κυβέρνηση, ένα μάτσο χάλια ήταν. Αλλά το δίλημμα αύριο δεν είναι κυβερνητικό, για μένα αφορά την χώρα που θα ζω, αν θα είναι ευρωπαϊκή ή όχι. Και εγώ θέλω να ζω σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Και δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση αυτό, αλλά και κοινωνική και πολιτισμική».

Τι εύχεται;

«Κοινωνική ειρήνη. Τη Δευτέρα, όπως και να ‘χει, δύσκολα θα είναι, εδώ θα είμαστε όλοι, να είμαστε αγαπημένοι. Για αυτό ήταν λάθος απόφαση το δημοψήφισμα, γιατί τόσο ξαφνικά και ασαφώς που διεξάγεται, αντί για απόφαση δημοκρατίας ήταν κίνηση διχασμού».

Ο κύριος Γιάννης (μην το γράψεις με ένα “ν” μου λέει γελώντας), εκπαιδευτικός, στα εξήντα του χρόνια, είναι εδώ, όπως λέει, για «να υπερασπιστεί την ελεύθερη συμμετοχή των παιδιών του σε μια αναπτυγμένη οικονομική αγορά 400 εκατομμυρίων ανθρώπων».

«Για να διασφαλίσω στις επόμενες δεκαετίες των παιδιών μου, το δικαίωμα τους, έστω, να κυκλοφορούν ελεύθερα στην Ευρώπη χωρίς να νιώθουν κυνηγημένοι μετανάστες. Μόνο αυτό αρκεί για να ψηφίσεις “ναι” και με τα δύο χέρια». Ποιο θεωρεί ότι είναι το μεγαλύτερο «βαρύδι» του «ναι»; «Ο Έλληνας δεν έχει καταλάβει ότι η Ε.Ε. είναι μια ένωση κρατών και λαών που σταδιακά, επίπονα κιόλας, μετεξελίσσεται σε ένα κράτος. Και όταν συμμετέχεις σε μια τέτοια ομοσπονδία, εκχωρείς κάποια δικαιώματα σου, ένα τμήμα της κυριαρχίας σου. Είναι εύκολος στόχος ακόμα και εν έτη 2015 μιας αντιευρωπαϊκής, αντιδυτικής ρητορικής, που ξεκίνησε από τον Ανδρέα Παπανδρέου και την ανάρρηση του στην εξουσία τα 1981, με βασικό σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο. Ας μην τα έκανε πράξη ποτέ. Έγινε ζημιά στη νοοτροπία μας, μάθαμε να αντιμετωπίζουμε τους Ευρωπαίους ως εχθρούς».

Γιατί πιστεύει ότι η κυβέρνηση προχώρησε στο δημοψήφισμα;

«Ο πρωθυπουργός φοβάται- να στενοχωρήσει τους κολλητούς του και αυτούς με τους οποίους συναποφασίζει. Η λέξη υπουργείο έγινε ταυτόσημη με το καφενείο και η πολιτική τυχερό παιχνίδι».

Ο Βασίλης και η Νικόλ, στα τριάντα τους, είναι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα. Ο Βασίλης έχει σπουδάσει οικονομικά, η φίλη του είναι μηχανικός, με μεταπτυχιακές σπουδές στην οικονομία επίσης. Η ανάλυσή τους επί της ελληνικής κρίσης είναι συλλογικά αυτοκριτική. «Όταν κάποιος δυνατότερος σου φέρεται άδικα, πρώτα δυναμώνεις και ύστερα τον αντιμετωπίζεις», μου λέει ο Βασίλης.

huffpost greece

«Τα τελευταία σαράντα χρόνια έχουν γίνει εγκλήματα σε αυτή τη χώρα αλλά φοβάμαι ότι τώρα ετοιμαζόμαστε για το μεγαλύτερο όλων. Το πρωτεύον ζήτημα για μένα δεν είναι το τεράστιο χρέος αλλά ο τρόπος λειτουργίας του κράτους μας, των δημοσίων δομών και υπηρεσιών του».

«Έχεις ζήσει στο εξωτερικό;», τον ρωτάω.

«Έχω ζήσει και εργαστεί στην Αγγλία και εκεί είδα πως δουλεύει ένα οργανωμένο κράτος, με τον δημόσιο υπάλληλο σε μια κοινωνικά αξιοσέβαστη θέση αλλά και έναν ιδιωτικό τομέα που δίνει ευκαιρίες».

Και τα μνημόνια, ας εξακολουθήσουν; Και συμβαδίζουν με τη δημιουργία ενός αναπτυγμένου κράτους ή έλκουν προς την κοινωνική εξαθλίωση;

«Κοίτα», απαντάει- «από τα προγράμματα των μνημονίων οι προηγούμενες κυβερνήσεις για ιδιοτελείς λόγους εφάρμοσαν σχεδόν αποκλειστικά τις οριζόντιες πολιτικές λιτότητας και ελάχιστα την ατζέντα των υπόλοιπων μεταρρυθμίσεων».

Ανησυχείς για το ενδεχόμενο της δραχμής ή και για φυγή από την Ε.Ε; «Ελπίζω να μην αποφασίσουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ότι τα σύνορά τους θα τελειώνουν στην Ιταλία», μου λέει. «Και οικονομικά είμαι σίγουρος ότι η επιστροφή μας σε ένα αδύναμο εθνικό νόμισμα θα είναι ολέθρια. Γιατί δεν παράγουμε κάτι, οι εξαγωγές μας είναι αδύναμες. Η έλλειψη χρήματος σε μια τελική χρεοκοπία θα τις αποσαρθρώσει κι άλλο, εκτός κι αν κάποιοι μας αγόραζαν, σαν πολύ φτηνά εργατικά χέρια πλέον, ή αν είχαμε να πουλήσουμε έξω- και να τροφοδοτήσουμε τη δική μας μηχανή- με πετρέλαιο και ενέργεια. Προς το παρόν, δεν έχουμε».

«Το δημοψήφισμα δεν είναι όμως ένα χειροπιαστό δημοκρατικό δικαίωμα;», τον ρωτάω. «Το συγκρίνουν με τα δημοψηφίσματα που κατά καιρούς γίνονται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως το πρόσφατο δημοψήφισμα των Σκωτσέζων διοργανώνονταν δύο χρόνια, και άλλα τόσα προετοιμάζεται αυτό της Βρετανίας για τη σχέση της με την Ε.Ε.. Εδώ, δίνεται στους πολίτες ελάχιστος χρόνος να αποφασίσουν για ένα ασαφές ερώτημα, με τις τράπεζες κλειστές και την οικονομία σε πλήρη διάλυση. Αυτό δεν είναι πράξη δημοκρατίας αλλά τρέλας». «Δεν είναι λογικό πρώτα να αποδέχεσαι την μετάπτωση στην κατηγορία failed state και μετά να «θυμάσαι» ότι θα ήθελες συμφωνία, απλώς με κάποιες τροποποιήσεις που δεν είναι καν ξεκάθαρο αν θα κάνουν ουσιαστική διαφορά», μου λέει η Νικόλ. «Και όλη αυτή η προπαγάνδα αποδυναμώνει μια κοινωνική συνοχή που τα τελευταία πέντε χρόνια των μνημονίων είχε ήδη πληγεί βάναυσα. Δεν είμαστε εδώ σαν “σκυλιά του καπιταλισμού». «Πέντε δουλειές έχω αλλάξει στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια, άλλες τρεις στην Αγγλία- ούτε βολεμένος, ούτε δεξιός είμαι και καμιά ταμπέλα δε δέχομαι», διακόπτει ο Βασίλης. «Καταλαβαίνω όλους τους ανθρώπους που θα ψηφίσουν όχι, νιώθουν με αυτό τον τρόπο ότι θα αλλάξουν κάτι. Εγώ δεν έχω αυτή την άποψη για το φινάλε μιας διαπραγμάτευσης που πέντε μήνες τώρα δεν καταλήγει πουθενά, που το μόνο που μπορώ με τη λογική μου να δω, βάση των εξελίξεων, είναι ένα εθνικό νόμισμα», μου λέει η Νικόλ.

Η συγκέντρωση εξελίσσεται ταυτόχρονα- πάνω από τον κόσμο πετάει ένα drone, κάτω από τα ελικόπτερα της αστυνομίας, στην εξέδρα οι ομιλητές εναλλάσσονται και ο κόσμος κουνάει σημαιάκια, όχι κομματικά αλλά οπωσδήποτε θυμίζοντας 80’s καταστάσεις.

«Τόσο πολωμένη πολιτικά ατμόσφαιρα από το ’89 και το ειδικό δικαστήριο είχαμε να δούμε», σχολιάζει ένας κύριος δίπλα μου. Και θυμάμαι τη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου που κάθε πρωί έπαιρνε θέση στην πολυθρόνα, σε μικρή απόσταση από την οθόνη, συνεδρίαση δεν έχασε…

greece referendum yes

Πάντως δεν μίλησα με κανέναν συμπολίτη, ούτε από «αυτούς» ούτε «από τους άλλους» που να υποτίμησε, ή και να ξεφτίλισε την αντίθετη άποψη, με την μαγκιά που έχει στοιχειώσει τα πληκτρολόγια και τα μικρόφωνα, ως αλαφροΐσκιωτους, πλανεμένους και ανόητους τους μεν- ατομικιστές, εθελόδουλους, ακόμα και χέστηδες τους δε. Στη διαδρομή προς τα πίσω παρατηρώ τις ουρές στα μηχανήματα ανάληψης. Προσπαθώ να διακρίνω τα πρόσωπα. Γιατί μου φαίνονται παρόμοια. Ώρες «νυχτερινές», όπου ο καθένας θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε. Και «αυτός»- και ο «άλλος».

Δημοφιλή