Το αίνιγμα των οστών του Φιλίππου του Β': Σε ποιον τάφο βρίσκεται;

Το αίνιγμα των οστών του Φιλίππου του Β': Σε ποιον τάφο βρίσκεται;
Eurokinissi

Ο Φίλιππος ο Β' αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της ελληνικής ιστορίας. Ικανότατος στρατιωτικός και πολιτικός, αποτέλεσε τον πρωτεργάτη της ενοποίησης των Ελλήνων, εν όψει της μεγάλης εκστρατείας στη Μικρά Ασία, την οποία και πραγματοποίησε, μετά τη δολοφονία του από τον Παυσανία, ο γιος του, που έμελλε να κερδίσει και να διατηρήσει ανά τους αιώνες την προσωνυμία «Μέγας».

Τα οστά του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου θεωρήθηκε ότι βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του Μανώλη Ανδρόνικου κατά το 1977 και το 1978 στη Βεργίνα. Η επικρατούσα άποψη, όπως προέκυψε από τις ανασκαφές, είναι ότι ο Φίλιππος ο Β' ήταν ο «ένοικος» του Τάφου ΙΙ. Ωστόσο, την άποψη αυτή αμφισβήτησε πρόσφατη έρευνα – η οποία δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.

Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη (Αντώνης Μπαρτσιώκας, Χουάν Λουΐς Αρσουάκα), ο ανδρικός σκελετός ο οποίος βρέθηκε στον Τάφο ΙΙ δεν φέρει στα πόδια τις ενδείξεις των τραυματισμών που είναι γνωστό ότι έφερε ο Φίλιππος Β' (κουτσός από το ένα πόδι και μονόφθαλμος). Σε αυτό το πλαίσιο, χρησιμοποιήθηκαν σύγχρονες τεχνικές σήμανσης, στο σκελετικό υλικό το οποίο βρέθηκε στον Τάφο Ι.

Όπως αναφέρεται στην έρευνα, ο ανδρικός σκελετός του Τάφου Ι φέρει αγκύλωση γονάτου στο ένα πόδι που ταιριάζει στην αναπηρία του Μακεδόνα βασιλιά. Επίσης, εντοπίστηκε τρύπα, χωρίς παράλληλα να υπάρχουν ενδείξεις μόλυνσης και οστεομυελίτιδας, οπότε και θεωρείται πως κατά πάσα πιθανότητα το τραύμα προκλήθηκε από διάτρηση/ αιχμηρό αντικείμενο (όπλο- ο Φίλιππος είχε τραυματιστεί σε μάχη από δόρυ). Όσον αφορά στην ηλικία του, εκτιμάται ότι ήταν 45 χρονών, με τους υπόλοιπους ενοίκους (Τάφος Ι) να είναι μια γυναίκα 18 ετών και ένα νεογέννητο. Το συμπέρασμα, όπως προκύπτει από την έρευνα, είναι ότι πρόκειται για τον Φίλιππο τον Β', τη σύζυγό του Κλεοπάτρα (ανηψιά του Αττάλου, την οποία παντρεύτηκε μετά την Ολυμπιάδα, η οποία κατέφυγε μαζί με τον Αλέξανδρο στην Ήπειρο) και το νεογέννητο παιδί τους. Όσον αφορά στον Τάφο ΙΙ, θεωρείται ότι εκεί βρίσκονται ο Φίλιππος Αρριδαίος (γιος του Φιλίππου του Β', ετεροθαλής αδελφός του Αλεξάνδρου) και η σύζυγός του, Ευρυδίκη- καθώς και κομμάτια της πανοπλίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η δημοσίευση της έρευνας προκάλεσε αίσθηση, και σε αυτό το πλαίσιο το υπουργείο Πολιτισμού προέβη σε σχετική απαντητική ανακοίνωση, στην οποία εξακολουθεί να υποστηρίζεται η θέση ότι ο Φίλιππος Β΄ενταφιάστηκε στον Τάφο ΙΙ.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, οι κ.κ. Α. Μπαρτσιώκας και Juan Luis Arsuaga εξέτασαν τμήμα και όχι το σύνολο των οστών που βρέθηκαν στο Τάφο Ι.

«Ο Τάφος Ι της Μεγάλης Τούμπας των Αιγών, ένα μνημείο που έχει τη μορφή κιβωτίου (κιβωτιόσχημος), είναι ο μικρότερος και λιγότερο μνημειακός της βασιλικής ταφικής συστάδας που περιλαμβάνει επίσης δύο μεγάλους ασύλητους μακεδονικούς (τον Τάφο ΙΙ που αναγνωρίσθηκε από τον Μανόλη Ανδρόνικο ως τάφος του Φιλίππου Β΄ και τον τάφο ΙΙΙ που ομόφωνα αποδίδεται στον Αλέξανδρο Δ΄, γιο του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης) και έναν τρίτο επίσης μακεδονικό συλημένο και κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό ("τον τάφο με τους ελεύθερους κίονες" που χρονολογείται στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. και είναι ο νεώτερος της ομάδας)».

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, ο κιβωτιόσχημος Τάφος Ι, στο εσωτερικό του οποίου σώζεται η τοιχογραφία με την παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, ήταν συλημένος, ωστόσο περιείχε αρκετά χαρακτηριστικά πήλινα αγγεία που χρονολογούν με ασφάλεια το μνημείο και την ταφή στις τελευταίες δεκαετίες του πρώτου μισού του 4ου αι. π.Χ. με ύστατο όριο το 350 π.Χ. «Ωστόσο, όπως είναι πολύ καλά γνωστό από τις αρχαίες πηγές, ο Φίλιππος Β΄ δολοφονήθηκε το 336 π.Χ., ενώ η Κλεοπάτρα εκτελέστηκε κάποιους μήνες μετά τον θάνατο του συζύγου της, υπάρχει δηλαδή μια σημαντική χρονική απόσταση που είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο να γεφυρωθεί».

Αναφερόμενη στα οστά του νεκρού, στην ανακοίνωση του υπουργείου σημειώνονται τα εξής: «Τα οστά του νεκρού που η εν λόγω μελέτη επιχειρεί να συσχετίσει με τον Φίλιππο Β΄ και μάλιστα τα οστά των ποδιών (κνήμες, αλλά και τα οστάρια του άκρου ποδός) βρέθηκαν όχι στο δάπεδο του τάφου, όπως τα οστά της γυναίκας και του νεογνού, αλλά ψηλότερα (περίπου 20 εκατοστά)επάνω σε στρώση με πέτρες και θραύσματα πωρολίθων, μέσα στα χώματα της επίχωσης που εισχώρησαν στον τάφο μετά την τυμβωρυχία. Το γεγονός της ανεύρεσης των οσταρίων σε συνάφεια με τις κνήμες μαρτυρεί "συνάρθρωση" δηλαδή παρουσία μυϊκών ιστών και αποκλείει την πιθανότητα να προέρχονται από την διασάλευση της παλιότερης ταφής (το σώμα της γυναίκας ήταν απολύτως διαλυμένο και τα οστά της βρέθηκαν ανακατεμένα και μαζεμένα σε δυο ομάδες ακριβώς επάνω στο κονίαμα του δαπέδου). Είναι προφανές ότι το σώμα του νεκρού στον οποίο ανήκουν τα εν λόγω οστά αποτέθηκε ή "απορρίφθηκε" στον τάφο μετά την τυμβωρυχία, η οποία, όπως δείχνει η ανασκαφική στρωματογραφία, σχετίζεται με την καταστροφή και την διαρπαγή του γειτονικού υπέργειου "ηρώου"».

Επίσης, τονίζεται ότι ο εν λόγω νεκρός δεν είναι καμμένος, ωστόσο, «όπως μαρτυρείται από τις αρχαίες πηγές και όπως έχει αποδειχθεί από τα πλουσιότατα ανασκαφικά ευρήματα, ήδη από τις αρχές του 6ου προχριστιανικού αιώνα, η καύση και μάλιστα σε μεγαλοπρεπείς πυρές συνοδεία προσφορών αποτελεί τον κανόνα για τους μακεδόνες βασιλείς, έθιμο που στα χρόνια του Φιλίππου Β΄ και του Μεγαλέξανδρου έχει επεκταθεί και στους Εταίρους».

Περί αναπηρίας/ τραυματισμού στο πόδι

Όπως υποστηρίζεται στην ανακοίνωση του υπουργείου, το επιχείρημα στο οποίο οι κ.κ. Α. Μπαρτσιώκας και Juan Luis Arsuaga στηρίζουν την ερμηνεία τους είναι η διαπίστωση τους ότι πρόκειται για άτομο ηλικίας περίπου 45 χρονών με τραύμα στο πόδι, «ωστόσο ούτε η μέση ηλικία, ούτε η χωλότητα αποτελούν αποκλειστικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του Φιλίππου Β΄. Αντίθετα τα ανασκαφικά δεδομένα καθιστούν απίθανη την προτεινόμενη ταύτιση του άνδρα, οστά του οποίου βρέθηκαν στον τάφο Ι, με τον Φίλιππο Β΄ και γενικότερα με κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας. Προφανώς ο τάφος ανήκει στη γυναίκα και το βρέφος που κατά τον πρώτο μελετητή των οστών καθηγητή J. Musgrave ήταν έμβρυο ή νεογέννητο, οπότε είναι πιθανόν η γυναίκα να πέθανε στη γέννα».

Τη συσχέτιση με γυναίκα, υποστηρίζεται, ενισχύει τόσο η θεματική των τοιχογραφιών -Αρπαγή της Περσεφόνης, Δήμητρα, Μοίρες- όσο και τα κτερίσματα που βρέθηκαν στον τάφο -κατάλοιπα κοσμημάτων, μυροδοχεία, μαρμάρινα αγγεία κοχύλια- αλλά και η παντελής έλλειψη όπλων ή θραυσμάτων όπλων.

«Η γυναίκα αυτή που δεν αποκλείεται να είναι μια από τις πρώτες συζύγους του Μακεδόνα βασιλιά ο οποίος βρίσκεται ενταφιασμένος στον γειτονικό τάφο ΙΙ και ταυτίστηκε από τον Μανόλη Ανδρόνικο με τον Φίλιππο Β΄, μια ταύτιση που ενισχύεται από όλα τα νεότερα ανασκαφικά δεδομένα των Αιγών και στην οποία επανέρχονται με πληθώρα κατηγορηματικών επιχειρημάτων Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι, ιστορικοί και παλαιοανθρωπολόγοι, όπως ο Μ. Χατζόπουλος, η Αγγελική Κοτταρίδη, ο Robin Lane Fox, o J. Musgrave κλπ. σε σειρά μελετών και άρθρων που δημοσιεύτηκαν από το 2011 και εξής» καταλήγει η ανακοίνωση.

Δημοφιλή