Χρόνια δηλώνουν ότι περίμεναν το νομοσχέδιο ιθαγένειας Αλβανοί μετανάστες- εκφράζοντας την ελπίδα ότι δεν θα το αποσύρει κάποια επόμενη κυβέρνηση.
Ο Έτμοντ Γκούρι, ιδιωτικός υπάλληλος και απόφοιτος Νομικής, είναι ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αλβανικών Συλλόγων στην Ελλάδα. Η HuffPost Greece συζήτησε μαζί του σχετικά με το νέο νομοσχέδιο για την ιθαγένεια, μετά την ψήφισή από το ελληνικό κοινοβούλιο.
Το περιμένατε καιρό…
Ναι, το περιμέναμε χρόνια. Η ακριβής ημερομηνία της ψήφισής του, όπως και η στάση κάθε κόμματος, επηρεάζονταν όλη την τελευταία περίοδο και από τις κεντρικές πολιτικές εξελίξεις.
Σε σύγκριση με το νόμο Ραγκούση, που απορρίφθηκε από το ΣτΕ ως αντισυνταγματικός, ποιες είναι οι διαφοροποιήσεις του;
Ο νόμος Ραγκούση προέβλεπε την αυτόματη απόδοση ιθαγένειας σε κάθε παιδί που γεννιέται στην Ελλάδα, αμέσως, με τη γέννησή του. Δεν είχε προϋποθέσεις, ήταν πιο αόριστος και τελικά ακυρώθηκε από το ΣτΕ. Αυτή είναι η πιο κρίσιμη διαφορά.
Ποια είναι η διαφορά υπηκοότητας και ιθαγένειας;
Στην πράξη δεν υπάρχει καμία. Υπηκοότητα και ιθαγένεια είναι το ίδιο πράγμα και μόνο το «δίκαιο του αίματος» τις διαχωρίζει. Όμως το δίκαιο αυτό δεν προσδιορίζεται ούτε νομικά ούτε επιστημονικά. Είναι μια φυλετική διάκριση. Ειδικά για ένα γεωγραφικό χώρο όπως η Ελλάδα που ήταν ανέκαθεν σταυροδρόμι πολιτισμών, πύλη της Ευρώπης και κατεξοχήν μεσογειακή χώρα, όπου τρεις ήπειροι συναντώνται. Κι εμείς λέμε πως είμαστε Αλβανοί αλλά τύποις φυλετικά μπορεί να μην ισχύει. Όλοι οι Βαλκάνιοι όμως είμαστε «κολλημένοι» με αυτά.
Θέλω να μιλήσουμε για τις εξειδικεύσεις του νέου νομοσχεδίου, τις κατηγορίες και τις αντίστοιχες προϋποθέσεις που ορίζει.
Ο νέος νόμος προσδιορίζει 3 κατηγορίες που δικαιούνται την απόδοση ιθαγένειας. Πρώτα από όλα προβλέπει ότι τα παιδιά που εγγράφονται στο Δημοτικό αυτόματα αποκτούν δικαίωμα ιθαγένειας. Για να την αποκτήσουν όμως πρέπει ο ένας γονιός τους, όταν αυτά γεννήθηκαν, να διέμενε ήδη 5 χρόνια νόμιμα στην Ελλάδα. Αν ο γονιός είναι νόμιμα στην Ελλάδα, όμως λιγότερο από 5 χρόνια, τα παιδιά αποκτούν δικαίωμα ιθαγένειας μετά από 9ετή φοίτηση σε ελληνικό σχολείο, Δημοτικό και Γυμνάσιο δηλαδή. Αυτή είναι η δεύτερη «κατηγορία» δικαιούχων. Η τρίτη αποτελείται από τα παιδιά που ήρθαν στην Ελλάδα σε μεγαλύτερη ηλικία και πρέπει να έχουν τουλάχιστον απολυτήριο (ελληνικού) Λυκείου ή ΑΕΙ/ ΤΕΙ. Μιλάμε για παιδιά που μπορεί να ήρθαν στη Β΄Λυκείου, να έδωσαν επιτυχώς εξετάσεις και να τέλειωσαν κανονικά και το πανεπιστήμιο. Και αυτά τα παιδιά, μετά από αυτόν τον κύκλο σπουδών και τα ανάλογα χρόνια ζωής στην Ελλάδα, έχουν δικαίωμα απόκτησης ιθαγένειας.
Ποια σημεία του νέου νομοσχεδίου θεωρείς προβληματικά;
Δεν υπάρχει καμιά μέριμνα στο νομοσχέδιο για τα παιδιά ΑΜΕΑ. Σαν αλβανική ομοσπονδία θεωρούμε- και το έχουμε προτείνει- τα παιδιά αυτά να λαμβάνουν την ιθαγένεια αμέσως και χωρίς άλλο κριτήριο για ανθρωπιστικούς λόγους. Είναι προσβλητικό για την ελληνική κοινωνία να αποκλείει, να μην «βλέπει» αυτή την ομάδα παιδιών. Ένα άλλο προβληματικό κριτήριο είναι ότι όλα αυτά τα παιδιά πρέπει να είναι επιτυχόντες σε όλα τους τα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Δεν είναι όμως όλα τα παιδιά “genius”- υπάρχουν τα «αστεράκια», μια «μεσαία τάξη» και οι «κακοί μαθητές». Πολλά παιδιά για οικονομικούς και εργασιακούς λόγους παραιτούνται πρόωρα από το σχολείο ή δεν περνάνε την τάξη. Είναι σωστό για αυτήν τους την αδυναμία να τους αφαιρείται το δικαίωμα της ιθαγένειας; Σε ένα παιδάκι που μένει στην ίδια τάξη και ενδεχομένως ήδη αισθάνεται μειονεκτικά σε σχέση με τους συμμαθητές του, ή και δέχεται κάποιο bullying από κάποιους, γιατί η κοινωνία να προσθέτει άλλη μια διάκριση; Για να διαμορφώσει ένα συμπλεγματικό παιδί και ίσως ένα αντικοινωνικό τελικά άτομο;
Ορίζονται από το νέο νόμο γραφειοκρατικά χρονικά περιθώρια στις διαδικασίες απόκτησης ιθαγένειας;
Αυτή είναι μια άλλη αρνητική παράμετρος. Δίνεται στα παιδιά ένα χρονικό περιθώριο 3 ετών μετά τη φοίτησή τους να καταθέσουν αίτηση για ιθαγένεια. Εμείς ζητάμε, αν το παιδί έχει ολοκληρώσει τη φοίτηση και πληροί τις υπόλοιπες προϋποθέσεις, να μην υπάρχει τέτοιο χρονικό όριο. Από τη στιγμή που έχει ζήσει και φοιτήσει στην Ελλάδα έχει de facto ελληνική νοοτροπία. Τώρα, αν έχει και εθνική συνείδηση… Νομίζω πάντως ότι ούτε όλοι οι Έλληνες έχουν εθνική συνείδηση, για πολλούς είναι ένας όρος ούτως ή άλλως αμφισβητήσιμος.
Δηλαδή αν περάσουν αυτά τα 3 χρόνια από την αποφοίτησή του, έχει δικαίωμα πολιτογράφησης (υπηκοότητας) και όχι ιθαγένειας;
Ακριβώς.
Πρακτικά αλλάζει κάτι επί της διαδικασίας ή του μετέπειτα νομικού καθεστώτος;
Δε θεωρείται από το νόμο μετανάστης β΄γενιάς. Και η γραφειοκρατική περαίωση έχει αρκετά υψηλότερο παράβολο- από 100 ευρώ που είναι το παράβολο για τα παιδιά β΄γενιάς, πάμε στα 700. Επίσης, η διαδικασία για την ιθαγένεια νομοθετήθηκε να είναι fast track, με διάρκεια 6 μηνών έως ενός έτους, ενώ η πολιτογράφηση των ενηλίκων διαρκεί 2- 3 χρόνια τουλάχιστον- ακόμα και δεκαετία μπορεί να περιμένεις να σε καλέσουν στην επιτροπή αξιολόγησης, όπου ίσως και να «κοπείς». Πάντως μας έχουν υποσχεθεί επίσπευση και αυτής της διαδικασίας.
Είναι το περίφημο τεστ ελληνικότητας, ή ελληνομάθειας;
Ναι. Είναι μια διαδικασία που μας πικραίνει, ρατσιστική θεωρούμε. Πολλές ερωτήσεις είναι τόσο υπερβολικές που και οι ίδιοι οι εξεταστές σε μια απροετοίμαστη, τυχαία στιγμή δε θα μπορούσαν να τις απαντήσουν.
Παράδειγμα;
Από το πότε ακριβώς κτίστηκε η Ακρόπολη και από ποιον, μέχρι ποιος ήταν ο δήμαρχος Αθηναίων ή ο υπουργός Παιδείας το ’98. Ή ποιο είναι το πιο περίφημο ελληνικό γλυκό…
Πόσα παιδιά αφορά και επηρεάζει (θετικά) το νέο νομοσχέδιο;
Έχουν ακουστεί πολλά νούμερα. Και κανένα από αυτά δεν ήταν άσχετο με τις πολιτικές επιδιώξεις του καθενός από όπου προέρχονταν. Ακόμα κυκλοφορεί η φήμη ότι στην Ελλάδα ζούνε εκατομμύρια Αλβανών. Αυτό ποτέ δεν ήταν αληθές. Ο μεγαλύτερος αριθμός Αλβανών στην Ελλάδα, στην καλύτερη εποχή της, στο οικονομικό “boom” της περιόδου «2004», δεν ξεπέρασε τις 700.000. Και νομίζω ότι και αυτό το νούμερο είναι φουσκωμένο. Τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών αναφέρουν 650.000 νόμιμους μετανάστες, συνολικά. Ίσως σε αυτούς μπορούμε να προσθέσουμε 100- 150.000 μετανάστες, «παράτυπους» πλέον νομικά- γιατί είχαν «χαρτιά» αλλά για εργασιακούς λόγους (απώλεια εργασίας) τους αφαιρέθηκε η άδεια παραμονής (εξαρτημένης εργασίας). Και για τα παιδιά ακούγονται υπερβολικά νούμερα, 200.000 λένε κάποιοι. Εμείς υπολογίζουμε ότι ο συνολικός αριθμός τους δε θα ξεπεράσει τις 65.000, ενώ ειδικά για τους Αλβανούς, που είναι το μεγαλύτερο ποσοστό, δε θα ξεπεράσουν τις 35- 40.000, διαφόρων ηλικιών.
Τι θα «διορθώσει» ο νέος νόμος όσον αφορά τη συμπεριφορά της Πολιτείας προς τα παιδιά των μεταναστών;
Η μη ορθή συμπεριφορά του κράτους έχει απεικονιστεί και σε έρευνες που υποδεικνύουν αλλαγή νοοτροπίας και συναισθημάτων προς την Ελλάδα από τους μετανάστες. Η αγάπη τους για τη χώρα έχει επηρεαστεί, έχει αναγκάσει τους ανθρώπους να μην παθιάζονται για τον τόπο που ζούνε, κάποιες φορές ακόμα και να μη θέλουν την υπηκοότητα ή να φοβούνται ότι και να την αποκτήσουν κάποια επόμενη κυβέρνηση θα την ανακαλέσει. Κάποιοι την θέλουν μόνο για να φύγουνε… Από την Ελλάδα την τελευταία πενταετία έχουνε φύγει περίπου 200.000 Αλβανοί. Τα παιδιά τους ειδικά έχουνε εντελώς ελληνική νοοτροπία. Στην Αλβανία μας αποκαλούνε «Γιώργηδες». Εδώ είμαστε «Αλβανοί». Υπάρχει αυτή η αντίφαση και είναι επώδυνη. Στο σχολείο τα μεταναστόπουλα περνάνε καλά. Όταν προσπαθήσουν να μπούνε στην αγορά εργασίας, εκεί είναι το σοκ, τότε δέχονται τη μεγάλη πίεση. Προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι είναι. Έλληνες; Αλβανοί; Παρόλο που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν κι έμαθαν γράμματα εδώ, ελληνικά, δεν έχουν ταυτότητα. Και αυτή η έλλειψη συνεπάγεται λιγότερα δικαιώματα. Έχουν μόνο τα χαρτιά της «οικογενειακής συνένωσης», ζούνε μια παιδική και εφηβική ηλικία ως προστατευόμενα μέλη μετανάστη, με άδεια παραμονής/ εργασίας. Μετά τα 18 είναι υποχρεωμένοι να «τα βγάλουν πέρα» ανεξάρτητοι, να εργαστούν, ασφαλισμένοι φυσικά.
Πολλά από αυτά τα παιδιά φαντάζομαι θέλουν να φύγουν στη δυτική Ευρώπη.
Ήδη πολλοί κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές εκεί. Και εκεί αντιμετωπίζουν μια κοινωνική πραγματικότητα σε ευθεία αντίθεση με την πρότινος ελληνική. Κι ενώ αγαπούν τους ανθρώπους, τους Έλληνες φίλους, γείτονες, συναδέλφους, αρχίζουν να μισούν την πολιτεία. Και συγκρίνουν αντανακλαστικά 3 κοινωνίες: την αλβανική, όπου ελάχιστα έχουν ζήσει, την ελληνική, όπου διαμορφώθηκαν, και την ευρωπαϊκή. Και διαπιστώνουν ότι στην Ευρώπη γίνονται αμέσως αποδεκτά, χωρίς κανένας να τους αναγκάζει, έστω εμμέσως, να υποκριθούν ότι είναι κάτι διαφορετικό. Δεν τους ενδιαφέρει αυτό (τους Ευρωπαίους). Λοιπόν, μόνο αυτό είναι μια καίρια αμφισβήτηση του ελληνικής «διαχείρισης». Στο σχολείο «είσαι Έλληνας», στην αγορά εργασίας, άνεργος 19 χρονών και πλέον «Αλβανός». Κι ας μην ξέρει, όπως συχνά συμβαίνει από αδυναμία των γονιών, καν την αλβανική γλώσσα. Έξω οι άνθρωποι είναι πιο open minded.
Μετά την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου, πως νιώθετε;
Είμαστε χαρούμενοι που το νομικό καθεστώς και στην Ελλάδα βαίνει προς έναν νομικό εξορθολογισμό. Δεν θέλουμε τα παιδιά μας να τραβήξουν όσα εμείς σαν μετανάστες. Μέσα από την καρδιά μου θέλω να συγχαρώ την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν ένα μεγάλο βήμα και μια μέρα ιστορική. Και το ίδιο το νομοσχέδιο αλλά και η δυνατότητα που μας δόθηκε να συζητήσουμε, στη Βουλή μάλιστα, για ένα θέμα που δεκαετίες παλεύουμε και στην Ελλάδα παρέμενε ταμπού. Και ελπίζουμε να μην ακυρωθεί, να μην «παγώσει», να μην ανακληθεί από επόμενους. Ιστορικά όλες οι χώρες που έδωσαν αυτή τη δυνατότητα στα παιδιά έχουν ωφεληθεί σημαντικά. Η Γερμανία δίνει κάθε χρόνο 200.000 υπηκοότητες. Τα οφέλη τα βλέπουμε εμπράκτως.
Ο Ερλίν Μιράκα είναι σήμερα 27 χρονών. Ήρθε στην Ελλάδα έφηβος- έζησε, σπούδασε, εντάχθηκε. Ελπίζει σε λίγες μέρες να ξεκινήσει τη διαδικασία για να γίνει Έλληνας πολίτης μέσω της απόκτησης ιθαγένειας. Αυτή είναι η ιστορία του. Και η άποψή του για το θέμα.
Γεννήθηκα στην πόλη Γκραμς, κοντά στο Ελμπασάν. Οι γονείς μου αναγκάστηκαν να έρθουν στην Ελλάδα όταν εγώ ήμουν 12 χρονών. Ο πατέρας μου ήταν οικονομολόγος στο Δήμο αλλά βρέθηκε ανάμεσα στους πολλούς ανθρώπους που έχασαν τα λεφτά τους στις δήθεν τράπεζες του 1996 (πυραμίδες). Πολύ δύσκολα χρόνια για όλους μας- έλειπαν τα βασικά αγαθά από το τραπέζι μας στο σπίτι. Ο πατέρας μου έμεινε και άνεργος και μόνη λύση ήταν η μετανάστευση. Έβγαλε βίζα με δανεικά λεφτά και ήρθε με τη μητέρα μου στην Ελλάδα. Διάλεξε τη Μυτιλήνη γιατί ένας γνωστός του τον συμβούλευσε ότι εκεί είναι καλά τα μεροκάματα. Τρεις μήνες έζησαν με τη μάνα μου σε σπίτι χωρίς ηλεκτρικό και νερό. Δούλεψαν στις ελιές- και ακόμα αγρότες είναι.
Εμένα και την αδερφή μου μας άφησαν μέσα στη νύχτα χωρίς να μας εξηγήσουν- δεν άντεχε η μάνα μου τον αποχωρισμό. Ειδικά αυτή, παρότι δυναμική γυναίκα, υπέφερε πολύ εκείνη την περίοδο. Θυμάμαι την αδερφή μου, έξι χρονών τότε, να αναζητά τους γονείς μας τρεις μέρες, μέχρι να μας πάρουν τηλέφωνο από τη Μυτιλήνη. Με κλάματα η μητέρα μου προσπαθούσε να μας εξηγήσει, μικρά εμείς, δε μπορούσαμε να καταλάβουμε και την κατηγορούσαμε. Τρία χρόνια, μέχρι να μας πάρουν μαζί τους, αν τη νύχτα σταματούσαν αυτοκίνητα στο δρόμο μας, ξυπνούσα και κολλούσα στο παράθυρο.
Οι γονείς μου για τη ζωή τους στην Ελλάδα μου λέγανε πως εργάζονται πολλές ώρες στις ελιές, 10- 12 σερί, κάθε μέρα, για να βγάλουν πιο γρήγορα λεφτά και να μας ξαναδούνε. Ρατσιστικά τους αντιμετώπιζαν- οι Έλληνες, δήθεν «αφεντικά» τους, τους υποτιμούσαν. Αλλά είχαν περάσει πολύ χειρότερα…
Στην Ελλάδα ήρθα το 2003, δώδεκα χρόνια είμαι εδώ. Πήγα Γυμνάσιο, τέλειωσα Λύκειο, πέρασα και αποφοίτησα από το ΤΕΙ Χαλκίδας, Διοίκηση Επιχειρήσεων σπούδασα.
Έχω κάνει διάφορες δουλειές, σε διάφορες ειδικότητες. Προσπαθούσα να σχετίζονται με τις σπουδές μου αλλά ήταν αδύνατον. Έμπαινα σε γραφεία (τουριστικά) και με κοιτούσαν περίεργα, μέχρι και αμισθί για μια πρώτη περίοδο τους πρότεινα να εργαστώ, τίποτα.
Μεγάλωσα στη Μυτιλήνη- ένα νησί που σήμερα είναι γεμάτο από πρόσφυγες. Ο πατέρας μου είδε έναν άλλο πατέρα με δυο παιδιά στην αγκαλιά του, θυμήθηκε όσα τράβηξε ο ίδιος, τους πήγε σακούλες τρόφιμα και φαγητά από τη μάνα μου. Τους τα έδωσε με δάκρυα. Η πρώτη γενιά μεταναστών στην Ελλάδα, οι πατεράδες και οι μανάδες μας, έχουν περάσει πολύ δύσκολες καταστάσεις.
Στη Μυτιλήνη «μπήκα’ Γ΄Γυμνασίου. Στην αρχή ήθελαν να με βάλουν Δημοτικό αλλά ήμουν πολύ μεγάλος. Στο σχολείο έπρεπε να βάλω τα δυνατά μου. Τα περισσότερα παιδιά σαν εμένα το βάζουν πείσμα και προσπαθούν πολύ. Στην αίθουσα ήμουν συνεχώς με ένα λεξικό στο χέρι.
Με το σχολείο δεν είχα ποτέ πρόβλημα, από την πρώτη μέρα κιόλας. Μέσα σε μια τριετία ένιωθα άνετα με τη γλώσσα, είχα παρέες και μια άριστη αντιμετώπιση από τους καθηγητές. Με συμπαθούσαν γιατί έβλεπαν ότι προσπαθώ.
Αντιμετώπισα ρατσισμό από τις κοπέλες (γελάει)- θυμάμαι δύο που μου το είπαν κιόλας- «Ερλίν μου αρέσεις σαν παιδί αλλά αν μας δούνε μαζί στο χωριό, θα με κράξουν όλοι».
Η Μυτιλήνη είναι όμορφο νησί, νοσταλγώ τη θάλασσα και τις παραλίες της, την ηρεμία. Αλλά με τους περισσότερους ανθρώπους του νησιού νιώθω πως δεν μπορώ να επικοινωνήσω. Ακόμα και τώρα μου μιλάνε και με κοιτάζουνε με μια υποτίμηση, δεν ξέρω αν με καταλαβαίνεις.
Στις τριτοβάθμιες σπουδές μου, εκεί αντιμετώπισα κάποια θέματα ρατσισμού, όχι από τους καθηγητές ή τους συμφοιτητές μου, αλλά από τον τρόπο λειτουργίας και τον κανονισμό του ιδρύματος. Τους μετανάστες φοιτητές τους διαχειρίζονταν διαφορετικά. Στη φοιτητική εστία, εκτός από τα γενικά εισοδηματικά κριτήρια, υπήρχε ένα όριο 5% ειδικά για τους μετανάστες, περισσότεροι δε δικαιούνταν δωμάτιο. Αυτό για μένα ήταν λάθος γιατί μπήκαμε στη σχολή αξιοκρατικά, μέσω των ίδιων εξετάσεων με τους Έλληνες συμμαθητές μας. Αγωνιστήκαμε και το αλλάξαμε όμως, δεν ισχύει πια.
Σήμερα εργάζομαι σε ασφαλιστική εταιρεία. Και κάνω ότι καλύτερο μπορώ για τον εαυτό μου αλλά και την κοινωνία όπου είμαι ενταγμένος. Έχω φίλους Έλληνες, μπαινοβγαίνω στα σπίτια τους. Το μόνο πρόβλημα είναι η ιθαγένεια. Δεν έχουμε χαρτιά και πρέπει συνεχώς να τρέχουμε για γραφειοκρατικές εκκρεμότητες, να μας στέλνουν τυπικά έγγραφα από Αλβανία, να στηνόμαστε από τα ξημερώματα στις ουρές της Περιφέρειας.
Αυτή τη στιγμή έχω άδεια παραμονής εξαρτημένης εργασίας. Αν πάψω να έχω ένσημα, δεν ανανεώνεται και η άδεια παραμονής.
Οι περισσότεροι φίλοι μου λένε πως στην Ελλάδα έχουν «μπερδευτεί» τα πράγματα, πως «δεν δικαιούστε την ιθαγένεια αλλά την υπηκοότητα», και ότι αυτά είναι διαφορετικά. Όπως και να ‘χει οι περισσότεροι εννοείται πως συμφωνούν να πάρουμε την ταυτότητα και καταλαβαίνουν πως νιώθουμε.
Μ' αρέσει πολύ η Ελλάδα, η ιστορία της, η λογοτεχνία της, η μουσική της, τα νησιά της, τα φαγητά της (γελάει), τα στενά που περπατάω σαν επισκέπτης στις πόλεις της. Νιώθω ευδιάθετος όταν βρίσκομαι εδώ, σε σχέση με την πατρίδα μου, όταν επισκέπτομαι τους συγγενείς μου. Στην Αλβανία, ακόμη είναι δύσκολα πολύ τα πράγματα, υπάρχει φτώχια, έλλειψη μόρφωσης, προβλήματα υποδομών στην εκπαίδευση και παντού. Ευτυχώς οι άνθρωποι παραμένουν φιλόξενοι. Αλλά κάθε φορά που πάω στην πατρίδα μου, αισθάνομαι όλο και πιο ξένος.
Πού νιώθεις πιο ελεύθερος;
Στην ελληνική κοινωνία. Νομίζω οι άνθρωποι είναι πιο σύγχρονοι, πιο ανοιχτόμυαλοί. Η αλβανική κοινωνία είναι ακριβώς όπως η ελληνική πριν από 30 χρόνια, αν μου τα ‘χουνε πει σωστά για εκείνη την εποχή στην Ελλάδα. Ένα θετικό της αλβανικής κοινωνίας είναι ότι παραμένει υποδειγματικά ανεξίθρησκη- σε κάθε πόλη υπάρχει τζαμί, καθολική και ορθόδοξη εκκλησία, χωρίς κανένα πρόβλημα.
Πόσο σημαντικό είναι για σένα το νέο νομοσχέδιο;
Αν με ρωτούσες τις μέρες που τρέχω για τα χαρτιά και τις ανανεώσεις… πάρα πολύ σημαντικό. Είναι τρομερά ψυχοφθόρο αυτό το άγχος- αν θα με «πιάσει» αυτό ο νόμος. Αν μείνω αύριο άνεργος και μείνω εκτός νόμου, τι θα κάνω, θα γυρίσω μόνος μου στην Αλβανία και θα αφήσω εδώ την οικογένεια μου; Είναι πολύ σημαντικό να έχω αυτό το έγγραφο ώστε να σκέφτομαι μόνο τι θα κάνω με τη ζωή μου, την καριέρα μου, την κοινωνία που ζω, χωρίς το αίσθημα ότι με τοποθετεί «πιο κάτω». Στις ανθρώπινες σχέσεις αυτή η ανισότητα δεν ισχύει πλέον, όμως το κράτος εξακολουθούσε.