Τony Cragg: Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους γλύπτες στην πρώτη του έκθεση στην Ελλάδα

Τony Cragg: Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους γλύπτες στην πρώτη του έκθεση στην Ελλάδα

Όταν μπαίνει κανείς στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη, όπου εκτίθενται τα τέσσερα από τα εικοσιπέντε συνολικά έργα του Tony Gragg, δυσκολεύεται να καταλάβει από τι υλικό είναι φτιαγμένα τα πελώρια γλυπτά του: Έργα φτιαγμένα από ατσάλι μοιάζουν πλαστικά, μπρούτζινα έργα που φτιάχτηκαν αρχικά σε ξύλο, θυμίζουν μάρμαρο. Στο δεύτερο όροφο, που εκτίθενται 21 ακόμα γλυπτά του, η ψευδαίσθηση συνεχίζεται. Πρέπει να πλησιάσει κανείς πολύ κοντά σε κάθε έργο για να μαντέψει το υλικό: ατσάλι, μάρμαρο, ξύλο, πλαστικό ενώ στο βάθος της αίθουσας ένα έργο του είναι φτιαγμένο εξ’ ολοκλήρου από ζάρια.

Συναντιόμαστε μια μέρα πριν ξεκινήσει η έκθεση, την ώρα που τριγυρνάει ανάμεσα στα γλυπτά και κάνει παρατηρήσεις για το φωτισμό. «Δεν έχει αρκετό φως εδώ, ούτε εδώ» λέει στο βοηθό του. Ο Tony Cragg είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους γλύπτες. Γεννήθηκε το 1949 στο Λίβερπουλ αλλά ζει στο Βούπερταλ της Γερμανίας εδώ και 40 χρόνια, κι έχει κερδίσει μερικά από τα σημαντικότερα βραβεία τέχνης παγκοσμίως (από το Βραβείο Tέρνερ μέχρι το Praemium Imperiale) ενώ έχει εκθέσει παντού (από την Κίνα ως το Λούβρο). Αυτή είναι η πρώτη του μεγάλη μουσειακή έκθεση στην Ελλάδα -είχε προηγηθεί μια μικρότερη έκθεση στη γκαλερί Bernier Eliades το Φεβρουάριο του 2001.

«Σχεδιάζουμε αυτή την έκθεση δύο χρόνια τώρα, ποτέ δεν μας πέρασε από το μυαλό να αλλάξουμε κάτι λόγω της οικονομικής κρίσης. Στη δεκαετία του ’70 στο Λονδίνο ζούσαμε μέσα στη μιζέρια, τρώγαμε και κλείνανε τα φώτα, ξαφνικά. Θέλω να πω, αυτά τα πράγματα είναι κυκλικά, όλο αυτό θα το ξεπεράσετε», μου λέει λίγο αργότερα.

Φωτό: Nίκος Κατσαρός/SOOC

Εσείς διαλέξατε τα έργα της έκθεσης;

Ναι, αν και είχα διάφορα κριτήρια στο πώς επέλεξα τα έργα. Κάποιοι από αυτούς ήταν πρακτικοί -πολλά από τα έργα μου ανήκουν στο στούντιό μου ή στο foundation, κι επίσης πολλά έπρεπε να χωράνε και στο δεύτερο όροφο που γίνεται η έκθεση.

Τα περισσότερα είναι δουλειά των τελευταίων δέκα χρόνων με μια ή δύο εξαιρέσεις -έργα που επέλεξα για να ταιριάξουν με τα άλλα. Είναι πιστεύω τα πιο «δυνατά» έργα αυτής της περιόδου.

Φωτό: Nίκος Κατσαρός/SOOC

Πιστεύετε ότι το γεγονός πως ζείτε εδώ και 40 χρόνια στη Γερμανία έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπετε τη χώρα σας;

Ναι, είμαι Άγγλος μεγάλωσα εκεί, έζησα εκεί, σχεδόν όλες οι αξίες μου, το χιούμορ μου θα μείνουν για πάντα βρετανικές και έχω ένα ισχυρό δεσμό με τη χώρα μου αλλά το να ζεις κάπου αλλού σου δίνει μια άλλη οπτική γωνία.

Επηρεάζει τον τρόπο που αντιμετωπίζετε τη βρετανική τέχνη;

Νομίζω ότι στη Γερμανία μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, η τέχνη και η κουλτούρα ήταν αναγκαίες για μια κοινωνία που έψαχνε καινούργιες εικόνες και μια νέα εικονογραφία. Ένιωθαν απόγνωση με τις εικόνες του παρελθόντος και χρειαζόντουσαν καινούργιες εικόνες άμεσα, και οι καλλιτέχνες το γνώριζαν αυτό και δούλευαν συνειδητά με αυτή την πεποίθηση. Στη Βρετανία δεν υπήρχε φυσικά κάτι αντίστοιχο για ευνόητους λόγους. Όταν πήγα στη σχολή καλών τεχνών το 1969, δεν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι στη Βρετανία που να ενδιαφέρονται για τη σύγχρονη τέχνη. Ακόμα και ο Χένρι Μουρ, αντιμετωπιζόταν περισσότερο σαν ένας αστείος τύπος από το ευρύ κοινό, ενώ ο κόσμος της τέχνης ήταν πολύ μικρός. Στη Γερμανία ήταν εκπληκτικό το πόσο ενεργά συμμετείχαν όλοι στον κόσμο της τέχνης. Τη δεκαετία του '70 τα Μουσεία είχαν ουρές κάτι που εγώ δεν είχα ξαναδεί. Η τέχνη ήταν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής τους.

Φωτό: Nίκος Κατσαρός/SOOC

Τώρα πια αυτό δεν ισχύει όμως.

Ναι στη Βρετάνια, η τέχνη έχει πλέον αναπτυχθεί σε απίστευτο βαθμό. Ο κόσμος της τέχνης έχει αλλάξει ριζικά αλλά πολλή από τη δουλειά έχει γίνει μόνο για τη δημοσιότητα, μόνο για να τραβάει την προσοχή. Όλη αυτή η πρόκληση και το σοκ είναι κάπως υπερβολικά. Στο Βούπερταλ, σε ακτίνα 60 χιλιομέτρων από εκεί που μένω μπορώ να επισκεφτώ δεκαπέντε ιδρύματα που δείχνουν σύγχρονη τέχνη ή δεκαεννέα όπερες. Δεν ξέρω που αλλού στον κόσμο υπάρχει τέτοια πρόσβαση στις τέχνες.

Κάνετε συνεχείς εκθέσεις σε γκαλερί και μουσεία ανά τον κόσμο. Με ποιο τρόπο δουλεύετε; Επηρεάζει ο χώρος που θα εκθέσετε τη δουλειά που δημιουργείτε;

Πάντα υπάρχουν κάποιες περιορισμένες δυνατότητες λόγω του χώρου – ας πούμε στο Μουσείο Μπενάκη ήξερα ότι τα αγάλματα που χωρούσαν ήταν συγκεκριμένα. Αυτό που με ενδιαφέρει όμως είναι το τι θέλω να δείξω. Δεν κάνω δουλειά για εκθέσεις. Εντάξει στη γκαλερί πρέπει να δείξεις καινούργια πράγματα, ενώ στα μουσεία δείχνεις δουλειά που ήδη υπάρχει. Ξέρω ότι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες δουλεύουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αλλά εγώ απορρίπτω πλήρως αυτή την ιδέα. Όταν ήμουν στην αρχή της καριέρας μου έκανα εγκαταστάσεις, σχεδόν performance art, αλλά αυτό το απορρίπτω πλήρως πια. Η δημόσια τέχνη, η αντίδραση σε ορισμένα πράγματα δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Με ενδιαφέρει το υλικό, πώς αντιδρά.

Φωτό: Nίκος Κατσαρός/SOOC

Όταν κοιτάτε πίσω, τις εγκαταστάσεις και τα performance που κάνατε στην αρχή της καριέρας σας, τι σκέφτεστε;

Ότι ήταν σημαντικό για την μετέπειτα πορεία μου γιατί έβαλε τα θεμέλια για τα πράγματα που έκανα αργότερα. Πάντα με ενδιέφερε να φτιάχνω πράγματα. Κοίτα το δωμάτιο γύρω μας: Eπίπεδες επιφάνειες, τετράγωνες, βαρετές, βγαίνεις έξω στο δρόμο και βλέπεις ξανά και ξανά το ίδιο, κάτι τελείως επαναλαμβανόμενο και βαρετό. Όταν οι άνθρωποι αγγίζουν υλικά φτιάχνουν κάτι τελείως βαρετό, κάτι που στερείται φαντασίας. Κάθε τετραγωνικό δάσους είναι πιο ενδιαφέρον από αυτό που βλέπεις εδώ. Εξαιτίας αυτής της φριχτής επανάληψης η γλυπτική είναι ένα από τα λίγα πράγματα που δεν σε περιορίζει σε μια ευθεία, γεωμετρική δουλειά. Μπορείς να κάνεις κάτι άλλο, κάτι μη πρακτικό φυσικά αλλά μην ξεχνάμε πως αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του design και της τέχνης. Οι σχεδιαστές σχεδιάζουν για κάποιον κι αυτό που κάνουν πρέπει να είναι πρακτικό. Οι γλύπτες όμως φτιάχνουμε μια καινούργια γλώσσα. Κάθε λέξη που έχουμε στο μυαλό μας προέρχεται από ένα υλικό. Αν φτιάχνεις καινούργια υλικά λοιπόν, φτιάχνεις και μια καινούργια γλώσσα. Είναι κάτι πραγματικά ριζοσπαστικό. Σήμερα οι άνθρωποι ψάχνουν για κάποιου είδους περιεχόμενο ή κάποια σημασία στην τέχνη και η τέχνη γίνεται «πολιτική» ή «κοινωνική» με επιφανειακό τρόπο για να έχει ένα συγκεκριμένο μήνυμα που να θυμίζει τις ειδήσεις στο CNN όπως «Να είσαι καλός με τα παιδάκια». Εντάξει, το γνωρίζαμε ήδη αυτό, δεν χρειάζεται να το ξανακούσουμε! Το να κάνει κανείς γλυπτική είναι μια ριζοσπαστική δραστηριότητα, μια ριζοσπαστική πολιτική δήλωση και όλα αυτά τα επιφανειακά πράγματα που δημιουργούν τη σήμερον ημέρα οι καλλιτέχνες, εμένα απλώς δεν με αφορούν.

Tony Cragg, έως τις 8 Νοεμβρίου, Μουσείο Μπενάκη,Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου 1, τηλ. 210 3453111

Δημοφιλή