Διαγωνισμός οριεντάλ χορού στο σχολείο Saint Paul του Πειραιά; Ακούγεται «προβοκατόρικο», οξύμωρο κάπως... Αποδείχτηκε όμως, ακόμα και στα μάτια ενός άσχετου με το αντικείμενο, όπως ο υποφαινόμενος- και οι περισσότεροι, υποθέτω- μια βραδιά που δε διέφερε καθόλου από έναν πιο «κλασικό» διαγωνισμό χορού.
Ανεβαίνοντας τα σκαλιά, το επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα αντηχεί τουμπερλέκια, ρυθμούς και ήχους αραβικής μουσικής. Σε ένα πλατύσκαλο ένα μεγάλο, χαμογελαστό πορτρέτο του Βολταίρου παρατηρεί χαμογελαστό- αν άκουγε, ευρύ πνεύμα όντας, μάλλον θα συνέχιζε να το διασκεδάζει... Στην είσοδο δύο κοπέλες «κόβουν» εισιτήρια- η αίθουσα έχει κόσμο, «μισογεμάτη» από ένα κοινό όλων των ηλικιών. Παρακολουθούν προσηλωμένοι- ξεσπούν σε χειροκροτήματα μετά την αποχαιρετιστήρια «υπόκλιση» της κάθε χορεύτριας και βγάζουν φωτογραφίες των αγαπημένων τους προσώπων on stage. Οι περισσότεροι είναι φίλοι και συγγενείς των διαγωνιζομένων, ανάμεσά τους και κάποιοι λάτρεις των ανατολίτικων χορών.
Παρατηρώ την κοπέλα που χορεύει επί σκηνής- τις κινήσεις του σώματός της να επιμερίζονται, αρμονικά ή με ένταση, ανάλογα με τον ρυθμό της μουσικής σε διαφορετικά σημεία. Αμέσως, ακόμα και ένας σαν του λόγου μου αδαής, αντιλαμβάνεται την αισθητική διαφοροποίηση από το «στυλ» των ίδιων χορών στα νυχτερινά μαγαζιά.
«Περιμένατε κάτι κιτς, έτσι δεν είναι;», με ρωτάει η Μαρία Αθανασιάδου, διοργανώτρια του διαγωνισμού. «Έχει πάθει ζημιά το oriental στην αντίληψη πολλών ανθρώπων», συμπληρώνει η ίδια. Η κ. Αθανασιάδου διδάσκει οριεντάλ στη σχολή της και σε σεμινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό- «όλα τα είδη, τους ρυθμούς και τα διαφορετικά του μονοπάτια, είκοσι χρόνια πλέον». Η ενασχόλησή της με τον συγκεκριμένο χορό ξεκίνησε από πιο θεωρητική βάση. «Μελετούσα για χρόνια τον πολιτισμό και την λαογραφία των Αράβων, αλλά και του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού, που είναι η «μήτρα» των οριεντάλ χορών. Η αρχική ονομασία ήταν “raqsharqi”- στη σύγχρονη εποχή επικράτησε το γαλλικό «οριεντάλ», και ακόμα περισσότερο, στο δυτικό κόσμο ειδικά το “belly dance”. Στην αρχαία Αίγυπτο ο χορός αυτός είχε τελετουργικό χαρακτήρα προσευχής και χορευόταν από ιέρειες- με τις κινήσεις του σώματός τους εκφράζονταν προς το θείο στοιχείο, χωρίς να έχουνε καμιά επαφή, πέραν της οπτικής, με τους θεατές. Καμιά σχέση με την εικόνα σε νυχτερινά μαγαζιά όπου οι χορεύτριες μπορεί να χορέψουν μαζί με το κοινό τους».
- Διακρίνω μια απογοήτευση.
- Ναι, είμαι απογοητευμένη από τη σημερινή “big picture” των οριεντάλ χορών σε όλο τον κόσμο. Όσοι ασχολούμαστε σοβαρά θλιβόμαστε από την ξέφρενη εμπορευματοποίησή τους και την έλλειψη ποιότητας. Προσπαθούμε να το διασώσουμε. Να ανεβάσουμε το επίπεδο και να «αποχαρακτηριστεί» ως χορός...
Στη σκηνή οι χορεύτριες εναλλάσσονται, όπως και οι ρυθμοί- γιατί ηχητική επένδυση δεν αποτέλεσαν μόνο τα αραβικά άσματα αλλά και πιο σύγχρονοι ρυθμοί. Σε όλη τη βραδιά 60 γυναίκες- 6 επαγγελματίες και 54 ερασιτέχνες, ηλικιών από 12 έως άνω των 40- χόρεψαν σε ρυθμούς που ποικίλαν: από αραβικούς, συνήθως, στο κλασικό οριεντάλ, μέχρι drum solo (instrumental τουμπερλέκι) και tribal fusion, την πιο σύγχρονη εκδοχή του οριεντάλ. Οι περισσότερες είναι από την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, όμως έχουν έρθει και από την Κρήτη, την Θεσσαλονίκη, την Καλαμάτα, το Αγρίνιο, τη Νάξο. Ανάμεσά τους υπάρχουν και γκρουπ που διαγωνίζονται στις ομαδικές κατηγορίες- αντιπροσωπεύουν σχολές χορού, ή έχουν «πυρήνα» τους δασκάλες χορού που έφτιαξαν δικές τους ομάδες.
Ένας δεύτερος «μύθος» που καταρρίπτεται είναι ότι δεν χρειάζεται να έχει μια γυναίκα άψογο σώμα και «μέση- δαχτυλίδι» για να χορέψει οριεντάλ, ακόμα και «χορό της κοιλιάς». «Όμως όσο καλύτερα φροντίζει το σώμα της μια χορεύτρια τόσο καλύτερα μπορεί να αποδώσει, σαν φυσική κατάσταση αλλά και εικόνα», μου λέει η διοργανώτρια. Και μια Τρίτη παρανόηση που εκπίπτει- όταν λέμε «επαγγελματίας χορεύτρια οριεντάλ» δεν εννοούμε απαραίτητα χορεύτρια νυχτερινού κέντρου. Από τις 6 επαγγελματίες που διαγωνίστηκαν χτες, καμιά δεν χορεύει «νύχτα»- όλες διδάσκουν ανατολίτικους χορούς και εμφανίζονται μόνο σε παραστάσεις και διαγωνισμούς.
Η Δικαία Κατσίμπρη είναι μια από αυτές τις επαγγελματίες χορεύτριες- 26 χρονών, φιλόλογος, διδάσκει όμως αντί για αρχαία και νέα... οριεντάλ σε σχολή χορού του Πειραιά. «Ο χορός με κέρδισε από τα φοιτητικά μου χρόνια. Ξεκίνησα να ασχολούμαι το 2007 και αμέσως θέλησα να το κάνω και επάγγελμα», μου λέει.
- Είναι πηγή ζωής και έκφρασης- απελευθερώνεσαι και επικοινωνείς, αλλάζει η ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου όταν χορεύει, ειδικά σε αυτές τις δύσκολες εποχές που δεν είμαστε και στα «φόρτε» μας. Στο οριεντάλ, αρχικά με κέρδισε η δύσκολη τεχνική του- πρέπει να είσαι συγκεντρωμένος και να ελέγχεις κάθε μέρος του σώματός σου. Και αυτή η απομόνωση των μυϊκών ομάδων επιτρέπει στη χορεύτρια να επικοινωνήσει με το σώμα της. Εντρυφώντας όλο και περισσότερο συνειδητοποίησα τη διάρκεια του στο χρόνο, τον πλούτο του σε κινήσεις και σε μουσικά ακούσματα. Όπως και πόσο πολύ με βοηθά στη φυσική μου κατάσταση, σαν αερόβια άσκηση που είναι.
H Δικαία Κατσίμπρη
«Νύχτα, σε μαγαζί, έχεις δουλέψει;», την ρωτάω. «Όχι. Και ειδικά έχοντας γνωρίσει πια το οριεντάλ, δεν θα το επέλεγα, όσο δελεαστικές κι αν ήταν, κάποτε, οι αμοιβές. Με ενδιαφέρει μόνο η παράσταση και οι παρουσιάσεις στον κόσμο. Το μαγαζί έχει σκοπό τη διασκέδαση του πελάτη- η παράσταση, την επικοινωνία με τους θεατές, την επίδειξη της τεχνικής που έχεις αναπτύξει. Η ενέργεια της σκηνής και η επαφή με τον κόσμο είναι συναρπαστική, πιο απαιτητική σαν δουλειά αλλά πιο όμορφη για μένα». «Και ο διαγωνισμός», συμπληρώνει, «έχει βοηθήσει να γνωρίσει ο κόσμος το πραγματικό οριεντάλ- κάποιοι που έρχονται πρώτη φορά μας λένε πόσο διαφορετικό είναι τελικά από αυτό που νομίζανε... Βλέπουν ότι ο χορός αυτός είναι τέχνη και δεν έχει να “απολογηθεί”- είναι ισότιμος των υπόλοιπων χορών».
Όπως η ροή των χορευτριών- σόλο και γκρουπ- εξακολουθεί, στον εξώστη μια τριμελής επιτροπή αξιολογεί το τελικό αποτέλεσμα της κάθε προσπάθειας, κρατά σημειώσεις και βαθμολογεί. Βάση των αποτελεσμάτων και της κατάταξης θα αποδοθούν μετάλλια, έπαινοι και κύπελλα. Μέχρι τέσσερα χρόνια πριν υπήρχαν και δώρα και χρηματικά έπαθλα για τους νικητές- μετά έπιασε για τα καλά η κρίση και κοπήκανε... Η Γιουλίνα Δασκαλοπούλου είναι δικηγόρος με μεταπτυχιακό στο αστικό δίκαιο και δικαστική γραφολόγος- μέλος επίσης της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού ως διπλωματούχος δασκάλα χορού στο φλαμένκο, το οριεντάλ και το λάτιν. «Το οριεντάλ είναι παρεξηγημένο», μου λέει. «Απαιτεί οξυμένη μουσικότητα και είναι απαιτητικό σε τεχνική. Τα τελευταία χρόνια έχει ανέβει το επίπεδο. Και σήμερα όλες οι κοπέλες, ανεξάρτητα από τη βαθμολογία τους, είχαν γνώσεις οριεντάλ, οι παρουσιάσεις ήταν όλες σε καλό επίπεδο».
Από τα διαφορετικά στυλ οριεντάλ που εναλλάχθηκαν το tribal fusion είναι η πιο μοντέρνα εκδοχή. «Είναι πιο εσωτερικός, ίσως και περισσότερο dark χορός. Έχει σαν βάση του το οριεντάλ αλλά είναι “δυτικός”- οι μουσικές του είναι μέταλ, gothic κυρίως, trip hop, ροκ, φλαμένκο, Bollywood, ενώ έχει πολλές κινήσεις των λάτιν χορών. Fusion χορός, κυριολεκτικά», λέει η Κατερίνα Χρανιώτη, απόφοιτη Στατιστικής από το ΠΑ.ΠΕΙ. και δημόσιος υπάλληλος κατ’ επάγγελμα. «Το κλασικό οριεντάλ είναι πιο κεφάτος και κοινωνικός χορός- η χορεύτρια πρέπει να χαμογελάει, ενώ στο tribal αυτό δεν ενδείκνυται καν...»
H Κατερίνα Χρανιώτη
- Φλερτάρω διαρκώς με την ιδέα αφήσω το Δημόσιο και να ασχοληθώ επαγγελματικά με το χορό αλλά λόγω ηλικίας (37) δεν το έχω τολμήσει, ακόμα... Είμαι σε καλή φυσική κατάσταση, έχω υπάρξει αθλήτρια αλλά στην Ελλάδα η ηλικία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο- στο εξωτερικό η αντίληψη είναι διαφορετική, στις ΗΠΑ ξεκινάνε στα πενήντα τους επαγγελματική σταδιοδρομία. Πάντως θα συνεχίσω να χορεύω. Και όσο το σώμα μου αλλάζει θα προσαρμόζομαι σε όποιο στυλ χορού αυτό μου επιτρέπει. Η έκφραση μέσα από το σώμα σε συνδυασμό με τη μουσική είναι το καλύτερο αντικαταθλιπτικό.
