«Όλα στο φως ή όλα στο ταμείο;». Αυτό είναι το ερώτημα που κυριαρχεί μεταξύ των φορολογούμενων τις τελευταίες ημέρες, από τη στιγμή που η εφαρμογή του περιουσιουλογίου έχει ανέβει ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα.
Οι αντικρουόμενες δηλώσεις, τα διαδοχικά δημοσιεύματα, οι εικοτολογίες και τα σχέδια επί χάρτου έχουν προκαλέσει σε αρκετούς ανησυχία μήπως και βρεθούν να χρωστούν στην εφορία τα «μαλλιοκέφαλα τους» για το δαχτυλίδι της γιαγιάς, τις λίρες του παππού ή τα μετρητά που έχουν στο μαξιλάρι για μια ώρα ανάγκης.
Σε άλλους πάλι έχουν προκαλέσει πανικό μήπως και αυτή τη φορά το Δημόσιο έχει αποφασίσει πραγματικά να ανακαλύψει το «μαύρο» χρήμα και για πρώτη φορά στην Ελλάδα κληθούν να πληρώσουν αυτοί που τόσα χρόνια έκαναν πάρτι στις πλάτες των πολλών.
Η αλήθεια, τουλάχιστον με όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, βρίσκεται κάπου στη μέση. Ούτε το Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να «ξετρυπώσει» όλο το μαύρο χρήμα που κυκλοφορεί στην Ελλάδα, αλλά ούτε κανείς θα κληθεί να πληρώσει χρυσό το δαχτυλίδι της γιαγιάς.
Καταγραφή στοιχείων
Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών με μεγάλη εμπειρία και γνώση των πραγμάτων αναφέρουν στην HuffPost Greece ότι σε πρώτη φάση αυτό που επιχειρεί το Δημόσιο είναι « να αποκτήσει επιτέλους μια πλήρη εικόνα για το τι έχει και τι δεν έχει κάθε φορολογούμενος στην κατοχή του». Όπως εξηγούν, η δημιουργία ενός σύγχρονου και ενημερωμένου περιουσιολογίου είναι το πρώτο βήμα προκειμένου ο φοροελεγκτικός μηχανισμός να μπορεί να ελέγχει με βάση τα πραγματικά στοιχεία και όχι βασιζόμενο στις καλές προθέσεις ή όχι του κάθε φορολογούμενου.
Αντίστοιχα, προκειμένου να επιτευχθεί ο τελικός στόχος η φορολογική δήλωση να συμπληρώνεται αυτόματα από το σύστημα χωρίς να χρειάζεται να παρεμβαίνει ο λογιστής ή ο φορολογούμενος, παρά μόνο για να διορθώσει τυχών λάθη ή αλλαγές που έχουν γίνει στην περιουσιακή του κατάσταση, είναι απαραίτητη η ύπαρξη περιουσιολογίου.
Οι ίδιοι παράγοντες σημειώνουν ότι «το περιουσιολόγιο από μόνο του δεν μπορεί να πατάξει τη φοροδιαφυγή ή να αποκαλύψει το μαύρο χρήμα» και προσθέτουν «για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει πρώτον οι νομοταγείς φορολογούμενοι να πειστούν ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα και οι υπόλοιποι να καταλάβουν ότι υπάρχει πολιτική βούληση να αποκαλυφθεί η φοροδιαφυγή από όπου και αν προέρχεται.
Αυτό που λέει το υπουργείο Οικονομικών είναι ότι με την εφαρμογή του περιουσιολογίου και τις διασταυρώσεις που θα γίνουν, όσοι εντοπιστούν να έχουν στην κατοχή τους αδήλωτα στοιχεία ή θα τα πληρώσουν στην εφορία ή θα κατασχεθούν.
Μάλιστα σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες το νομοσχέδιο θα προβλέπει ότι για όποιον δεν δηλώσει περιουσιακά του στοιχεία, αυτά δεσμεύονται άμεσα υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, μέχρι τουλάχιστον να αποδειχθεί ότι δεν είναι προϊόν φοροδιαφυγής.
Η λειτουργία και η καταγραφή
Όλα τα παραπάνω βέβαια θα ισχύσουν εφόσον το υπουργείο Οικονομικών ξεπεράσει τις μεγάλες τεχνικές, νομικές και πρακτικές δυσκολίες που κρύβει η πλήρης καταγραφή της κινητής και ακίνητης περιουσίας κάθε φορολογούμενου.
Ενδεικτικό των δυσκολιών που υπάρχουν είναι το γεγονός ότι πριν το νέο νόμο που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2015, είχε προηγηθεί ο νόμος του 2010 επί ΠΑΣΟΚ, ο οποίος τροποποιήθηκε το 2013 από τη Ν.Δ. Ο τότε υφυπουργός Οικονομικών Γιώργος Μαυραγάνης είχε εκδώσει και απόφαση για τη συγκρότηση ειδικής ομάδας η οποία θα καθόριζε τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή του νόμου.
Η ομάδα συγκροτήθηκε, ξεκίνησε τις εργασίες της αλλά πόρισμα δεν εξέδωσε ποτέ. Σύμφωνα με πληροφορίες τα εμπόδια που αντιμετώπισε ήταν πολλά και κυρίως είχαν να κάνουν με την έλλειψη αξιόπιστων πηγών προκειμένου να εφαρμοστεί ο έλεγχος των στοιχείων.
Για παράδειγμα περιουσιακά στοιχεία υψηλής αξίας (αεροσκάφη, ελικόπτερα, σκάφη αναψυχής κτλ) χάνονται μεταξύ offshore και εταιριών φαντάσματα χωρίς ιδιοκτήτες. Ακόμα όμως και για αυτά που θα δηλωθούν υπάρχει πρόβλημα κοστολόγησης. Για παράδειγμα μια μετοχή που αποκτήθηκε στα 10ευρώ και κοστίζει σήμερα 1ευρώ πως θα υπολογιστεί ή η συμμετοχή σε μια επιχείρηση με συγκεκριμένη αξία αλλά πολλαπλάσιας αξίας ακίνητα στην ιδιοκτησία της πως θα κοστολογηθεί.
Αντίστοιχα, στελέχη που γνωρίζουν πολύ καλά πως λειτουργεί εδώ και χρόνια το σύστημα σε άλλα κράτη, τονίζουν ότι αν δεν υπάρξει πρώτα online διασύνδεση όλων των συναλλαγών με την εφορία τα στοιχεία του περιουσιουλογίου αργά ή γρήγορα θα αποτελούν απλά «αρχειακό υλικό για το τι κατείχε ή τι δήλωνε ο καθένας μας πριν από μερικά χρόνια».
Πώς θα λειτουργεί
Από το Σεπτέμβριο του 2016 και κάθε χρόνο οι φορολογούμενοι θα πρέπει να δηλώνουν στο TAXIS την πλήρη εικόνα της περιουσίας τους είτε αυτή είναι κινητή είτε είναι ακίνητη.
Σύμφωνα με πληροφορίες στο περιουσιολόγιο θα πρέπει να δηλώνονται
• ακίνητα
• οχήματα
• εναέρια μέσα μεταφοράς
• σκάφη
• μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια, εταιρικά μερίδια, εταιρικές μερίδες, συμμετοχές σε επιχειρήσεις με οποιαδήποτε μορφή κ.λπ.
• κινητά μεγάλης αξίας
• άλογα ιπποδρομιών
• τραπεζικοί λογαριασμοί, μίσθωση θυρίδων τραπεζών (όχι το περιεχόμενό τους)
Άγνωστο παραμένει τι θα γίνει με τα «αδήλωτα» μετρητά που δεν έχουν περάσει από τις τράπεζες. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σε πρώτη φάση αυτά δεν θα δηλωθούν καθώς θα πρέπει να έχει προηγηθεί η οικειοθελής αποκάλυψη τους, με κίνητρα προκειμένου να δηλωθούν στην εφορία και να πληρώσουν τους αναλογούντες φόρους.
Σε σχέση με το περιουσιολόγιο αυτό που έχει γίνει γνωστό είναι ότι θα δηλώνονται οι αριθμοί λογαριασμού και τον έλεγχο των καταθέσεων θα τον κάνει το υπουργείο Οικονομικών. Αντίστοιχα σε ότι έχει να κάνει με κοσμήματα, έργα τέχνης κ.α ο αρχικός σχεδιασμός περιλαμβάνει όσα είναι ήδη ασφαλισμένα άρα και κοστολογημένα από ειδικούς εκτιμητές.
Φορολογία και περιουσιολόγιο
Όπως εξηγούν οι ειδικοί το περιουσιολόγιο δεν σχετίζεται με τη φορολόγηση των δηλωμένων περιουσιακών στοιχείων, αλλά με την αποκάλυψη όσων είναι αδήλωτα και προϊόντα φοροδιαφυγής.
Ωστόσο ο κίνδυνος ελοχεύει από τη στιγμή που η κυβέρνηση αποφασίσει να χρησιμοποιήσει το περιουσιολόγιο όχι ως βάση ελέγχου, αλλά ως βάση φορολόγησης. Όπως δηλώνει στη HuffPost Greece o λογιστής-φοροτεχνικός Αντώνης Μουζάκης «με το περιουσιολόγιο δίνεται η δυνατότητα στο υπουργείο Οικονομικών να φορολογήσει με βάση τη συνολική περιουσία του καθενός. Αυτό όμως σημαίνει ότι χιλιάδες φορολογούμενοι θα κληθούν να πληρώσουν με βάση τα περιουσιακά τους στοιχεία, τα οποία μπορεί να αποκτήθηκαν υπό άλλες συνθήκες και όχι με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα που δηλώνουν πλέον».