Τα «γκρίζα» σημεία της επιχειρούμενης συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό. Τι θέλει η ΕΕ, τι μπορεί και τι θυσιάζει

Τα «γκρίζα» σημεία της επιχειρούμενης συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό

Οι ηγέτες της ΕΕ των 28 καλούνται αυτό το διήμερο να οριστικοποιήσουν την κατ' αρχήν συμφωνία που επετεύχθη με την Τουρκία στις 8 Μαρτίου που συνοψίζεται σε έξι σημεία και τα οποία σχεδόν απαράλλακτα, αν και με κάποιες «νομικές δικλίδες» ασφαλείας, παρουσιάζονται τώρα από την Κομισιόν ως η βάση συζήτησης για να «κλείσει» η ευρωτουρκική διαπραγμάτευση:

  • Νομικές εγγυήσεις για την επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο που φθάνουν στα ελληνικά νησιά από την Τουρκία. Η συμφωνία όπως φαίνεται δεν θα αφορά όσους ήδη βρίσκονται στην Ελλάδα πριν τη συμφωνία
  • Πρόγραμμα επανεγκατάστασης Σύριων προσφύγων στη λογική: ένας θα επιστρέφει από την Ελλάδα στην Τουρκία και ένας θα φεύγει από την Τουρκία για να εγκατασταθεί σε χώρα της ΕΕ
  • Επίσπευση των διαδικασιών κατάργησης της τουριστικής βίζας για τους Τούρκους που ταξιδεύουν σε χώρες της Σένγκεν
  • Επίσπευση της εκταμίευσης κονδυλίων στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία
  • Επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων
  • Βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Συρία

Όπως έχει ήδη καταστεί σαφές, η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, η έλλειψη βούλησης για την επίδειξη αλληλεγγύης και επιμερισμού των βαρών, οι ακραίες φωνές χωρών όπως της ομάδας της Βίζενγκραντ αλλά και οι μονομερείς ενέργειες όπως το σφράγισμα των συνόρων από τις χώρες -εντός και εκτός ΕΕ- που συνθέτουν το Δυτικό Βαλκανικό πέρασμα αναδεικνύουν την «λύση της Τουρκίας» ως μοναδική και πιθανότατα ύστατη.

Από τα πρώτα όμως κιόλας λεπτά που δημοσιοποιήθηκαν οι προβλέψεις αυτής της συμφωνίας εκφράστηκαν σοβαρές επιφυλάξεις έως και έντονες αντιδράσεις που αγγίζουν τον ίδιο των πυρήνα και το πνεύμα των όρων αυτής της επιχειρούμενης συμφωνίας. Τα ερωτηματικά που τίθεται αφορούν από νομικά ζητήματα όπως η πιθανή τελικά παραβίαση διεθνών συμβάσεων- όπως αυτή της Γενεύης για τα δικαιώματα των προσφύγων- η άνευ όρων, όπως πολλοί σχολίασαν, παράδοση της ΕΕ στις απαιτήσεις της Τουρκίας -με πιθανή τελική συμφωνία για την κατάργηση της βίζας και το άνοιγμα νέων κεφαλαίων στην ενταξιακή διαπραγμάτευση για μια χώρα που παραβιάζει κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα και φυσικά ζητήματα. Σε αυτό το τελευταίο ενδεχόμενο αντιδρά έντονα η Κύπρος η οποία ξαφνικά την Τετάρτη άκουσε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ να συνδέει το Κυπριακό με τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας ενώ μέσα σε όλα αυτά αξίζει κανείς να αναρωτηθεί: τι πιθανότητες έχει τελικά αυτή η συμφωνία όχι τόσο να κλείσει όσο να αποδώσει καρπούς;

  • Το πρώτο πρόγραμμα αφορά την μεταφορά και εγκατάσταση (resettlement) σε κράτη-μέλη, 22.000 προσφύγων που βρίσκονται σε τρίτες χώρες, (δηλ. εκτός της ΕΕ όπως πχ η Τουρκία, ο Λίβανος, η Ιορδανία) οι οποίες φιλοξενούν μεγάλο αριθμό Σύριων προσφύγων. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2015, είναι διάρκειας δύο ετών, καλύπτεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και η εφαρμογή του- σε εθελοντική βάση- εξασφαλίζει την ασφαλή και με νόμιμο και οργανωμένο τρόπο μετακίνηση ατόμων που δικαιούνται άσυλο, σε χώρες της ΕΕ. Πέραν αυτών, με τη συγκεκριμένη διαδικασία θα παρακάμπτονταν τα εγκληματικά κυκλώματα διακίνησης προσφύγων και μεταναστών και οι άνθρωποι που εγκαταλείπουν τα σπίτια τους για να σώσουν τις ζωές τους δεν θα κινδύνευαν να τις χάσουν στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο, έχοντας στο μεταξύ ξοδέψει όλες τους τις οικονομίες. Κοινώς, το πρόγραμμα ανταποκρίνεται σε όλα τα θέματα που φαίνεται να θέτουν σήμερα επιτακτικά τα κράτη -μέλη ως προτεραιότητα.

Πώς ανταποκρίθηκαν όμως οι κυβερνήσεις της ΕΕ σε αυτό το πρόγραμμα εδώ και εννέα μήνες; Με μια φράση: ουσιαστικά δεν ανταποκρίθηκαν. Από τον Ιούλιο 2015 έως τις 16 Φεβρουαρίου 2016 επέδειξαν ενδιαφέρον να μετάσχουν στο πρόγραμμα μόλις 10 κράτη-μέλη και φρόντισαν για τη μεταφορά από τρίτες χώρες, μόλις 3.407 άτομα.

Από τις πρώτες ώρες που έγιναν γνωστά τα σημεία της κατ' αρχήν συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου της περασμένης εβδομάδας ήδη τέθηκαν τα πρώτα ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο η «πολιτική» που προωθείται για την κατ' ουσίαν ανάσχεση των προσφυγικών ροών και οι διαδικασίες που προδιαγράφονταν, πληροί τα προβλεπόμενα από τη Σύμβαση Γενεύης.

Ενημερωθείτε για τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών. Βασικές ερωτήσεις και απαντήσεις από τη Διεθνή Αμνηστία.

Για το θέμα έχουν καταγραφεί από σοβαρές επιφυλάξεις έως σφοδρές αντιδράσεις από διεθνείς οργανώσεις, ΜΚΟ αλλά και κυβερνητικούς αξιωματούχους διαφόρων χωρών. Εμείς απευθυνθήκαμε στον επικεφαλής του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας,κ. Γιώργο Κοσμόπουλο για να κατανοήσουμε αυτές τις πτυχές της επιχειρούμενης συμφωνίας που ενδεχομένως να κριθεί αυτές τις δύο ημέρες.

«Σίγουρα θα πρέπει να δούμε τις λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας αλλά αυτά που διαβάζουμε μέχρι στιγμής προκαλούν προβληματισμό και δικαιολογημένη ανησυχία» σχολιάζει ο κ.Κοσμόπουλος και τονίζει μιλώντας στη HuffPost Greece:«Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως η Γενεύη δεσμεύει τόσο την Ελλάδα όσο και την ΕΕ. Είναι ο βασικός νομικός κανόνας που αφορά την προστασία των προσφύγων και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αμφισβητηθεί. Ούτε καν με έμμεσο τρόπο. Τώρα όμως μαθαίνουμε πως γίνονται συζητήσεις ώστε κάποιος που έρχεται στην Ελλάδα να επιστρέφεται στην Τουρκία. Η στέρηση της δυνατότητας υποβολής αιτήματος ασύλου και η μη εξέταση του, βάσει των προβλεπόμενων, αποτελεί ευθεία παραβίαση της σύμβασης όπως άλλωστε και οι μαζικές ξαναπροσπαθήσεις και απωθήσεις». Όπως τονίζει, η λογική του να κρίνεται η τύχη των ανθρώπων βάσει της εθνικότητας χωρίς να εξετάζονται κατά περίπτωση τα αιτήματά τους, είναι άκρως επικίνδυνη.

Την ίδια στιγμή τίθεται το θέμα της Τουρκίας. Όπως κατέστη σαφές κατά την τελευταία Σύνοδο, για να λειτουργήσει αυτή η διαδικασία «επιστροφής» των προσφύγων στη γείτονα χώρα- ώστε θεωρητικά να ανοίξει ο δρόμος για την επανεγκατάστασή τους σε άλλη χώρα της ΕΕ- η Τουρκία θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως «τρίτη ασφαλής χώρα».

Επί αυτού υπάρχουν επίσης σοβαρές αντιδράσεις, αντικειμενικές, νομικές και βασισμένες στον μέχρι σήμερα...προβληματικό πρότερο βίο της. «Μα η Τουρκία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί “ασφαλής χώρα” ούτε για τους ίδιους τους πολίτες της», σχολιάζει ο κ.Κοσμόπουλος. «Είναι ευρέως γνωστό πως υπάρχουν σοβαρά θέματα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα και ειδικότερα σε ό,τι αφορά τους πρόσφυγες. Οι Σύριοι – όπως όμως και άλλες εθνικότητες προσφύγων- δε απολαμβάνουν της προστασίας που προβλέπεται στην Τουρκία η οποία θα πρέπει να επισημανθεί πως δεν είναι πλήρες μέλος της Γενεύης αφού δεν εφαρμόζει σημαντικές επιταγές της Σύμβασης».

Τα προβλήματα όμως δεν σταματούν εκεί αφού «έχουμε καταγράψει σειρά υποθέσεων που Σύριοι κρατήθηκαν και επεστράφησαν στη Συρία, κατά παράβαση βέβαια της Σύμβασης. Τους έστειλαν που δηλαδή; Πίσω στη χώρα που σπαράσσεται από τον πόλεμο και από την οποία έφυγαν για να σωθούν...». Και φυσικά όλες αυτές οι υποθέσεις είναι εν γνώση των αρχηγών κρατών της ΕΕ που συνεδριάζουν σήμερα και αύριο Παρασκευή στις Βρυξέλλες.

Ακόμη όμως και εάν όλα όσα φαίνεται να επιχειρούνται, ήταν καθ' όλα νόμιμα δεν σημαίνει πως απαντούν στην μαινόμενη προσφυγική κρίση όρους ανθρωπισμού, αλληλεγγύης και βασικών «κανόνων» ηθικής. «Όλα αυτά που περιγράφονται παραπέμπουν σε ένα “ανθρώπινο παζάρι”. Θα πάρεις έναν Σύριο από την Ελλάδα να τον πας στην Τουρκία και μετά ένας άλλος Σύριος θα φύγει για να πάει σε άλλη χώρα της ΕΕ. Αντιμετωπίζουν ανθρώπους, σαν ένα εμπόρευμα, προϊόν ανταλλαγής», σχολιάζει ο κ. Κοσμόπουλος.

Όπως εκτιμά εάν όλα τα κράτη της ΕΕ δεν επιμεριστούν τις ευθύνες και δεν προχωρήσουν σε υποχρεωτική για όλες της χώρες, όσο και γενναία σε επίπεδο αριθμών, φιλοξενίας προσφύγων, τότε λύση δεν μπορεί να υπάρξει. Φαίνεται μάλιστα πεπεισμένος, πως εάν δεν ληφθεί μια απόφαση σε αυτή τη βάση, όλες οι ανακοινώσεις περί πάταξης των κυκλωμάτων των διακινητών, κλεισίματος των περασμάτων κλπ θα πέσουν στο κενό ενώ νέα «περάσματα» θα ανοίγουν.

Πέραν βέβαια αυτής της παραμέτρου ο κ.Κοσμόπουλος βάζει στη συζήτηση περί ανεύρεσης λύσεων με ανθρώπινο και ηθικό πρόσημο και μια ακόμη. «Δεν είναι απαράδεκτο και ανήθικο να έχουμε φτιάξει και υιοθετήσει- ως χώρες της ΕΕ- μια Σύμβαση όπως αυτή της Γενεύης για την οποία είμαστε υπερήφανοι, αφού προάγει τις αξίας του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης, να έχουμε φτιάξει ένα σύστημα διεθνούς προστασίας για όσους βρίσκονται σε κίνδυνο και όταν έρχεται η ώρα να κάνουν χρήση αυτού όσοι το έχουν ανάγκη να αναστέλλουμε την εφαρμογή του;», είναι το ρητορική προφανώς ερώτημα που θέτει ενώ τονίζει πως αυτές οι επιλογές θα έχουν αντίκτυπο γενικότερα στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τα ζητήματα προσφύγων και ασύλου και ζητά από όλους να αναλογιστούν τι θα μπορούσε να σημαίνει κάτι τέτοιο σε διεθνές επίπεδο.

Δημοφιλή