Με την επίτευξη συμφωνίας σε επίπεδο των 28 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ ξεκίνησαν από νωρίς σήμερα Παρασκευή τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία με πρώτη τη συνάντηση του πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν - Κλοντ Γιούνκερ με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου.
Σημειώνεται πως το το δείπνο εργασίας, την πρώτη ημέρα της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό, ολοκληρώθηκε χωρίς να πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου.
Το κλίμα μάλιστα που επικράτησε ήταν τέτοιο, ώστε αξιωματούχοι αλλά και ανταποκριτές από τις Βρυξέλλες να εκτιμούν πως δεν αποκλείεται η Σύνοδος να συνεχιστεί ακόμη και το Σάββατο ενώ δεν αποκλείεται η τριμερής συνάντηση του πρωθυπουργού της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου με τους Ντόναλντ Τούσκ και Ζαν Κλώντ Γιούνκερ που έχει προγραμματιστεί για το πρωί της Παρασκευής να «πηγαίνει κάποιες ώρες πίσω» ανάλογα με την έκβαση της.
Σε δηλώσεις της η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ επιβεβαίωσε ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν στα βασικά σημεία του σχεδίου που θα παρουσιαστεί στην Τουρκία. Οι συνομιλίες δεν θα είναι εύκολες -παραδέχτηκε- όμως όλοι οι ευρωπαίοι επιθυμούν να υπάρξει συμφωνία.
Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης ερωτηθείς από δημοσιογράφους αν προτίθεται να θέσει βέτο είπε πως « αν χρειαστεί, ναι».
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι εξερχόμενος δήλωσε ότι η αυριανή ημέρα θα είναι δύσκολη σε σχέση με την διαπραγμάτευση με τον Τούρκο πρωθυπουργό.
Ο αυστριακός καγκελάριος Βέρνερ Φάιμαν δήλωσε πως «έχουμε μεταξύ μας κοινή θέση, μένει να συμφωνήσει και η Τουρκία».
Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ μιλώντας στη Σύνοδο Κορυφής υπογράμμισε ότι οποιαδήποτε συμφωνία με την Τουρκία «πρέπει να σέβεται πλήρως το ευρωπαϊκό και διεθνές Δίκαιο, περιλαμβανομένης της Σύμβασης της Γενεύης».
Ο πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε επίσης ότι κάθε αίτημα για άσυλο θα εξετάζεται ξεχωριστά και δεν θα υπάρξει καμία μαζική αποδοχή προσφύγων.
Διαφωνίες μέχρι τα ξημερώματα
Πολύ πιο δύσκολη απ' ότι παρουσιαζόταν από ευρωπαίους αξιωματούχους, πριν από δέκα μόλις ημέρες, είναι τελικά η επίτευξη οριστικής συμφωνίας με τη Τουρκία για το προσφυγικό αφού κατά την πρώτη ημέρα εργασιών της νέας Συνόδου Κορυφής (Πέμπτη), οι ηγέτες των 28 κρατών-μελών αδυνατούσαν να βρουν κοινό τόπο ακόμη και μετά το αναθεωρημένο προσχέδιο συμπερασμάτων που τους παρουσιάστηκε. Οι διαφωνίες αφορούσαν σχεδόν το σύνολο των βασικών σημείων της επιχειρούμενης συμφωνίας με την Τουρκία και διατυπώνονταν από το σύνολο σχεδόν των χωρών.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων ήταν εμφανές πως ήταν η χώρα στην οποία ασκούνταν σοβαρότατες πιέσεις με αξιωματούχους των Βρυξελλών να δηλώνουν ανεπίσημα πως «εάν δεν υπάρξει συνεργασία με την Τουρκία η Ελλάδα θα μετατραπεί σε μια Ειδομένη», θέλοντας με τον τρόπο αυτό να αναδείξουν την αναγκαιότητα επίτευξης συμφωνίας αλλά και πως ο χρόνος πλέον πιέζει, και πρωτίστως πιέζει την Ελλάδα.
Ειδικότερα πάντως σε ό,τι αφορά το θέμα του ανοίγματος νέων κεφαλαίων για την διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ-και με τον πρόεδρο της Κύπρου να έχει δηλώσει πως προτίθεται ακόμη και να ασκήσει βέτο και τον Αλέξη Τσίπρα να στηρίζει τη στάση του Νίκου Αναστασιάδη- κυβερνητικές πηγές ανέφεραν πως το θέμα «παγώνει» και πως σε καμία περίπτωση «δεν πρόκειται η Κύπρος να πληρώσει τα σπασμένα». Ωστόσο, οι 28 φαίνεται πως βρίσκονταν σε αναζήτηση της διατύπωσης εκείνης που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές: δηλ. θα δίνει ελπίδα στην Τουρκία αλλά θα αφήνει στην Κύπρο το διαπραγματευτικό χαρτί των ενταξιακών κεφαλαίων.
Διαφωνίες από όλους για όλα
Ακόμη όμως και εάν αυτό το εμπόδιο εν τέλει ξεπεραστεί φαίνεται πως υπάρχουν ακόμη αρκετές αντιρρήσεις επί της επιχειρούμενης συμφωνίας αλλά και διαφωνίες επί αυτών και μεταξύ των κρατών-μελών.
Μεταξύ αυτών, ανταποκρίσεις δημοσιογράφων από τις Βρυξέλλες ανέφεραν πως υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις και για το θέμα της άμεσης κατάργησης της βίζα για Τούρκους πολίτες από τον Ιούνιο ενώ αρκετοί ηγέτες επικαλέστηκαν σοβαρά νομικά κολλήματα στη διαδικασία που προτείνεται για την επαναπροώθηση προσφύγων από την Ελλάδα στην Τουρκία, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να «τρέξει» ένα πρόγραμμα επανεγκατάστασής τους σε χώρες της ΕΕ. Ειδικότερα μάλιστα σε αυτό το ζήτημα, ανακύπτει και ένα επιπλέον ζήτημα.
Διαβάστε επίσης: Τα «γκρίζα» σημεία της επιχειρούμενης συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό. Τι θέλει η ΕΕ, τι μπορεί και τι θυσιάζει
Αν και στο κείμενο της κατ' αρχήν συμφωνίας γινόταν λόγος για μια αναλογία 1:1, δηλαδή για κάθε πρόσφυγα που θα μεταφέρεται από την Ελλάδα στην Τουρκία, ένας άλλος να μεταφέρεται σε χώρα της ΕΕ, φαίνεται πως οι εταίροι θέλουν αυτό το πρόγραμμα να «τρέξει» σε εθελοντική και όχι σε υποχρεωτική βάση. Όπως όμως είναι γνωστό, το πρόγραμμα που ήδη τρέχει και αφορά 22.000 δεν έχει προχωρήσει. Υπάρχει λοιπόν η σκέψη να αξιοποιηθούν πρώτα οι 19.000 περίπου εναπομείνασες θέσεις και να υπάρξει αργότερα μια νέα συμφωνία, για ένα νέο εθελοντική πρόγραμμα έως και 54.000 θέσεων. Ο αριθμός όμως εκτιμάται πως είναι πολύ μικρός για να γίνει αποδεκτός από την Τουρκία που ήδη φιλοξενεί 2,5 εκατ. πρόσφυγες.
Τριβές όμως φαίνεται να καταγράφονται και για το πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων από την Ελλάδα. Ο Αλέξης Τσίπρας επιμένει πως θα πρέπει να προχωρήσει με ταχύτερους ρυθμούς το πρόγραμμα μετεγκατάστασης 160.000 προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες χώρες της ΕΕ- μέχρι στιγμής έχουν διατεθεί μόλις περί τις 7.000 θέσεις- αλλά πολλές χώρες φαίνεται να αντιδρούν.
Οι ανησυχίες της κυβέρνησης
Όπως σχολίαζαν πάντως κυβερνητικοί αξιωματούχοι, η πρόκληση για να «λειτουργήσει» αυτή η επιχειρούμενη συμφωνία, είναι από μόνη της πολύ μεγάλη, ακόμη και εάν δεν υπήρχαν οι επιμέρους ενστάσεις και διαφωνίες αφού η όλη διαδικασία επαναπροώθησης προσφύγων στην Τουρκία δεν είναι τόσο απλή όσο ακούγεται. Η δε Ελλάδα θα πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει την γείτονα ως «τρίτη ασφαλή χώρα»- αν και δεν έχει εκφράσει αντιρρήσεις επί αυτού.
Σε κάθε περίπτωση εκτιμάται πως θα απαιτηθεί πλήθος εμπειρογνωμόνων με άριστη γνώση της ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας κυρίως σε ό,τι αφορά τα θέματα παροχής ασύλου και δικαιωμάτων προσφύγων αφού για παράδειγμα απαιτείται τόσο για τους Σύριους όσο και για τους μη Σύριους να υπάρχει απρόσκοπτη πρόσβαση στις υπηρεσίας ασύλου ενώ θα πρέπει να υπάρχει και μια διαδικασία ακρόασης των προσφύγων. Στον σκέλος αυτό φαίνεται πως θα συνδράμει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου.
Εκτιμάται πάντως, πως εφόσον λειτουργήσει αυτή η συμφωνία οι πρόσφυγες θα αποθαρρυνθούν και δεν θα επιχειρούν να φτάσουν στα ελληνικά νησιά αφού θα βλέπουν το μόνο που μπορεί να γίνει μετά την άφιξή τους είναι η επιστροφή τους στην Τουρκία. Έτσι, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, οι ροές προς Ελλάδα θα μειωθούν.