Σαφώς υψηλότερο ήταν το ποσοστό ανθρωποθυσιών σε ιεραρχικές/ ταξικές αρχαίες κοινωνίες σε σχέση με κοινωνίες στις οποίες υπήρχε μεγαλύτερη ισότητα, σύμφωνα με νέα έρευνα- η οποία υποδεικνύει τη χρήση τους ως μέσο άσκησης εξουσίας από τις ελίτ.
Σύμφωνα με μια νέα αυστραλο-νεοζηλανδική επιστημονική έρευνα, οι «ιερές» ανθρωποθυσίες ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου οι ανώτερες τάξεις να ελέγχουν, να τρομοκρατούν και να εντυπωσιάζουν τις κατώτερες τάξεις και, βεβαίως, να δικαιολογούν την εξουσία τους.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ψυχολόγο Τζόζεφ Γουάτς του Πανεπιστημίου του Όκλαντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν ιστορικά, εθνογραφικά και γλωσσολογικά στοιχεία από 93 παραδοσιακές κοινωνίες και πολιτισμούς (προτού έλθουν σε επαφή με τα βιομηχανικά-αποικιοκρατικά δυτικά κράτη), που άνθησαν στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού και του Ινδικού ωκεανού, από τη Ν.Ζηλανδία έως τη Χαβάη και τη νήσο του Πάσχα και από την Ταϊβάν έως την Μαδαγασκάρη.
Οι επιστήμονες ξεχώρισαν 20 κοινωνίες με μεγαλύτερη ισότητα, όπου ανθρωποθυσίες υπήρχε μόνο σε πέντε από αυτές. Αντίθετα, σε 27 ιεραρχικές κοινωνίες, οι ανθρωποθυσίες γίνονταν σε 18 από αυτές. Ανθρωποθυσίες γίνονταν στο 25% των κοινωνιών με λίγη ή καθόλου κοινωνική-ταξική διαστρωμάτωση (η εξουσία δεν κληροδοτείτο από γενιά σε γενιά), στο 37% των κοινωνιών με μεσαίου βαθμού διαστρωμάτωση και στο 67% των έντονα ταξικών κοινωνιών, όπου η ανοδική κοινωνική κινητικότητα ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και η εξουσία ήταν κληρονομική.
Η μελέτη επιβεβαιώνει την προϋπάρχουσα θεωρία ότι οι τελετουργικές ανθρωποθυσίες ενίσχυαν την κοινωνική διαστρωμάτωση και τη δημιουργία ιεραρχικών συστημάτων με αυστηρό διαχωρισμό των τάξεων. Αυτός που είχε το «ιερό» δικαίωμα να θυσιάσει, βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας και, από την άλλη, συνήθως το θύμα της ανθρωποθυσίας επιλεγόταν από τις χαμηλότερες τάξεις.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, «ενώ οι εξελικτικές θεωρίες της θρησκείας έχουν εστιάσει στα λειτουργικά οφέλη των κοινωνικών και ηθικών πεποιθήσεων της τελευταίας, τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν μια πιο σκοτεινή σχέση ανάμεσα στη θρησκεία και στην εξέλιξη των σύγχρονων ιεραρχικών κοινωνιών».
Γερμανικές κοινωνίες, αραβικές, τουρκικές, αφρικανικές, κινεζικές, ιαπωνικές, αμερικανικές (από το βορρά έως το νότο), Ινουίτ κ.α. ασκούσαν ανθρωποθυσίες με τελετουργικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Συχνά πάντως οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να διακρίνουν ανάμεσα στους τελετουργικούς και στους απλώς βίαιους θανάτους.
Στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού ωκεανού, όπου εστιάστηκε η έρευνα, το 43% των προνεωτερικών πολυνησιακών και άλλων κοινωνιών έκαναν ανθρωποθυσίες με διάφορους τρόπους, όπως καύση, πνιγμό, στραγγαλισμό, μαχαίρωμα, ταφή εν ζωή, τεμαχισμό σε κομματάκια, αποκεφαλισμό, πτώση από τη στέγη, σύνθλιψη κάτω από βαριές πέτρες ή κανό και άλλους ευφάνταστους τρόπους, που σήμερα θεωρούνται καθαρά ψυχοπαθολογικές πρακτικές, αλλά τότε ήσαν ιερές.
Οι ανθρωποθυσίες συνήθως γίνονταν με εντολή των τοπικών ελίτ (οι οποίες συνήθως -υποτίθεται ότι- είχαν θεία προέλευση), κυρίως των αρχηγών της φυλής ή των ιερέων. Τα θύματα κατά προτίμηση ήσαν από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, σκλάβοι, αιχμάλωτοι και λοιποί...άτυχοι.
«Η μελέτη μας δείχνει ότι η θρησκεία είναι ευάλωτη στην εκμετάλλευση από τις κοινωνικές ελίτ και μπορεί έτσι να γίνει ένα εργαλείο για τη δημιουργία και τη συντήρηση του κοινωνικού ελέγχου - η χρήση της ανθρωποθυσίας ως μέσου κοινωνικού ελέγχου παρέχει ένα αποκρουστικό παράδειγμα του πόσο μακριά μπορεί να φθάσει κάτι τέτοιο», ανέφεραν οι ερευνητές.
Από την άλλη, όπως είπαν, εφόσον οι ιεραρχικές κοινωνίες είναι πιο πολύπλοκες, οι ανθρωποθυσίες με τον τρόπο τους βοήθησαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας- ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται πως οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν «ματωμένα θεμέλια».
(με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)