Μια μοναδική ματιά στον σιωπηλό «πόλεμο» των κατασκόπων κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου δίνει η δημοσιοποίηση στοιχείων για τη στρατολόγηση και τον «χειρισμό» του Αλεξάντρ Ογκορόντνικ, πράκτορα γνωστού με το κωδικό όνομα «TRIGON».
Ο Ογκορόντνικ αυτοκτόνησε στις 22 Ιουνίου 1977 με θανατηφόρο χάπι που του προμήθευσε η CIA, μετά τη σύλληψή του λόγω πληροφοριών από πράκτορα των σοβιετικών που είχε διεισδύσει στην αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών. Μόλις τρεις εβδομάδες μετά, η Μάρθα Πίτερσον, πράκτορας της CIA, συνελήφθη και αυτή σε ενέδρα της KGB κατά τη διάρκεια «dead trop» (η διαδικασία κατά την οποία αφήνονταν μηνύματα και «πακέτα» προς άλλους πράκτορες) στη Μόσχα.
Οι δρόμοι της Μόσχας, όπως αναφέρεται σε σχετική ανάρτηση στην ιστοσελίδα της CIA, ήταν ένα από τα πιο επικίνδυνα και πιο σημαντικά «πεδία μάχης» του Ψυχρού Πολέμου. Αμερικανοί πράκτορες όπως η Πίτερσον δούλευαν με πληροφοριοδότες όπως ο Ογκορόντνικ για να κλέβουν σοβιετικά μυστικά. Οι Σοβιετικοί, από πλευράς τους, παρακολουθούσαν όλους τους ξένους (και μη) πολίτες για ενδείξεις κατασκοπείας.
Ποιος ήταν ο «TRIGON»
Ο Αλεξάντρ Ογκορόντνικ ήταν αξιωματούχος «μέσου» βαθμού στο σοβιετικό υπουργείο Εξωτερικών που είχε υπηρετήσει στη Λατινική Αμερική και είχε πρόσβαση σε πληροφορίες για τις σοβιετικές προθέσεις στην περιοχή. Η ζωή εκεί του άρεσε, ενώ δεν έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για το σοβιετικό σύστημα, το οποίο έβρισκε καταπιεστικό. Η CIA τον στρατολόγησε στη Λατινική Αμερική το 1973, δίνοντάς του το κωδικό όνομα «TRIGON».
Ο TRIGON έκλεβε έγγραφα από την πρεσβεία και τα πήγαινε σε «ασφαλές» σπίτι, όπου πράκτορες της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών τα φωτογράφιζαν. Το υλικό που παρείχε έδωσε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις σοβιετικές πολιτικές και στόχους στη Λατινική Αμερική.
Εν όψει της επιστροφής του στη Σοβιετική Ένωση, πράκτορες της CIA του έδειξαν επιχειρησιακές τεχνικές, ενώ εκπαιδεύτηκε επίσης σε «τέχνες» των κατασκόπων όπως «μυστική γραφή», τεχνικές κωδικοποίησης/ αποκωδικοποίησης και τεχνικές dead drops. Τον χειρισμό του ανέλαβε μία από τις πρώτες γυναίκες πράκτορες που υπηρέτησαν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, η Μάρθα (Μάρτι) Πίτερσον: Σημειώνεται ότι κατά την περίοδο εκείνη η KGB δεν θεωρούσε τις γυναίκες ιδιαίτερα ικανές για επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών, οπότε και η Πίτερσον δρούσε απαρατήρητη για περίπου 18 μήνες.
Μετά την επιστροφή του στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1974, η αξία του Ογκορόντνικ αυξήθηκε κατακόρυφα. Ο ίδιος είχε συμφωνήσει να συνεχίσει την κατασκοπευτική δραστηριότητα, αλλά υπό τον όρο η αμερικανική κυβέρνηση να φροντίσει για την τότε έγκυο φίλη του. Πριν φύγει για την ΕΣΣΔ, είχε ζητήσει να του δοθεί μέσο αυτοκτονίας σε περίπτωση που τον έπιαναν- αίτημα που τελικά η CIA ικανοποίησε - όχι χωρίς διαφωνίες στο Λάνγκλεϊ- δίνοντάς του κάψουλα κυανίου.
Μερικούς μήνες αργότερα, ο TRIGON έδωσε «σημεία ζωής»/ ήρθε σε επαφή ξανά τον Φεβρουάριο του 1975. Οι συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο ήταν πολύ επικίνδυνες, οπότε και τον Οκτώβριο άρχισαν οι διαδικασίες επαφής χρησιμοποιώντας τις προαναφερθείσες «κατασκοπευτικές τέχνες», με ειδικά σημεία σημάτων, κρυμμένες συσκευές, dead drops, μηνύματα ασυρμάτου κ.α. Για περίπου δύο χρόνια, η Πίτερσον και ο Ογκορόντνικ δεν συναντήθηκαν καθόλου- ήταν απλά δύο κατάσκοποι μέσα στη νύχτα.
Οι τεχνικές επικοινωνίας
Η Μόσχα ήταν ένα πολύ «δύσκολο» περιβάλλον για δραστηριότητα δυτικών κατασκόπων- ακόμα και οι χάρτες της πόλης ήταν εσκεμμένα ανακριβείς. Οπότε η CIA είχε αναπτύξει αντισυμβατικούς τρόπους επικοινωνίας για να «ξεγλιστρούν» οι πράκτορές της από τη σοβιετική αντικατασκοπεία, και πολύ συχνά περιελάμβαναν dead drops. Με αυτό τον τρόπο, οι πράκτορες μπορούσαν να αφήνουν ή να λαμβάνουν αντικείμενα/ μηνύματα σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, χωρίς να συναντιούνται με την επαφή τους. Καθημερινά αντικείμενα, όπως ψεύτικα, κούφια τούβλα χρησιμοποιούνταν για αυτούς τους σκοπούς, κρύβοντας μηνύματα, ειδικές προμήθειες κ.α. Ωστόσο, υπήρχαν και πιο...περίεργα αντικείμενα: Ένα από τα πιο αλλόκοτα αντικείμενα που η CIA χρησιμοποιούσε για αυτόν τον σκοπό ήταν...νεκροί αρουραίοι, καθώς το σώμα τους ήταν αρκετά μεγάλο για να μπορεί να κρύψει χρήματα ή ένα φιλμ. Χρησιμοποιούσαν επίσης πολύ καυτερή/ πικάντικη σάλτσα στα πτώματα για να κρατούν μακριά τις γάτες που έψαχναν για τροφή.
Σε πιο «συμβατικό» επίπεδο, η Πίτερσον χρησιμοποιούσε και μια ειδική τσάντα για να κρύβει προμήθειες και εξοπλισμό που προοριζόταν για τον TRIGON. Λόγω των...φαλλοκρατικών αντιλήψεων της KGB, η γυναικεία τσάντα- όπως και η Πίτερσον- δεν προκαλούσε υποψίες.
Η διαρροή
Ο Ογκορόντνικ σύντομα έλαβε θέση στο τμήμα διεθνών ζητημάτων του υπουργείο, αποκτώντας πολύτιμη πρόσβαση σε εισερχόμενα και εξερχόμενα μηνύματα σε σοβιετικές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, αυτό που τον «κάρφωσε» στους Σοβιετικούς ήταν πληροφορίες που έφτασαν στην KGB από έναν άλλον κατάσκοπο: Τον Καρλ Κόεχερ, εργαζόμενο ως μεταφραστή στη CIA, ο οποίος στην πραγματικότητα δούλευε για την τσεχική υπηρεσία πληροφοριών. Ο Κόεχερ απέκτησε πρόσβαση σε πληροφορίες για τον TRIGON, τις έστειλε στην υπηρεσία του και στη συνέχεια προωθήθηκαν στην KGB.
Στις αρχές του 1977, οι χειριστές του TRIGON άρχισαν να παρατηρούν μείωση της ποιότητας των πληροφοριών που έφταναν στα χέρια τους από τον πράκτορα (πχ πολύ χειρότερες φωτογραφίες) , κάτι που υποδείκνυε πως είχε αποκαλυφθεί και ήταν πιθανότατα υπό τον έλεγχο της KGB. Τον Ιούνιο του 1977, δεν εμφανίστηκε σε ένα dead drop, και κανονίστηκε ένα άλλο, μέσω ραδιοσήματος για δύο εβδομάδες μετά. Εκεί συνελήφθη η Πίτερσον, η οποία μεταφέρθηκε σε φυλακές, ανακρίθηκε για ώρες, ανακηρύχθηκε persona non grata και απελάθηκε. Καιρό μετά, η CIA έμαθε ότι ο TRIGON είχε αυτοκτονήσει περίπου έναν μήνα πριν τη σύλληψη της Πίτερσον. Είχε πει στους πράκτορες της KGB πως θα υπέγραφε ομολογία, αλλά με τον δικό του στυλό- το καπάκι του οποίου δάγκωσε, απελευθερώντας το δηλητήριο στην κάψουλα η οποία ήταν κρυμμένη εκεί.