Η Αφροδίτη, δεύτερος πιο κοντινός στον Ήλιο πλανήτης του Ηλιακού συστήματος, βρίσκεται σε απόσταση περίπου 108 εκατομμυρίων χλμ από το άστρο που «διαφεντεύει» το σύστημά μας, περίπου 30% πιο κοντά από τη Γη. Συχνά χαρακτηρίζεται ως «αδελφός» πλανήτης της Γης, εξαιτίας ομοιοτήτων στο μέγεθος, τη μάζα, την πυκνότητα και άλλα χαρακτηριστικά- γενικότερα πιστεύεται πως οι δύο πλανήτες έχουν κοινή προέλευση, σχηματιζόμενοι περίπου την ίδια περίοδο, γύρω στα 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν.
Ωστόσο, εκεί οι ομοιότητες παύουν να υπάρχουν, καθώς η Αφροδίτη κάλλιστα θα μπορούσε χαρακτηριστεί «κόλαση επί του ηλιακού συστήματος»: Δεν υπάρχει νερό στην επιφάνεια, η ατμόσφαιρα είναι βαριά και τοξική, και αποτελείται σχεδόν εξολοκλήρου από διοξείδιο του άνθρακα, με νέφη θειικού οξέος, ενώ στην επιφάνεια η ατμοσφαιρική πίεση είναι πάνω από 90 φορές αυτή της Γης στο επίπεδο της στάθμης της θάλασσας.
Η επιφάνεια της Αφροδίτης είναι η πιο καυτή που μπορεί να βρει κανείς στο Ηλιακό Σύστημα, αγγίζοντας τους 477 βαθμούς Κελσίου. Αυτή η πολύ υψηλή θερμοκρασία έχει προκληθεί λόγω έξαρσης του φαινομένου του θερμοκηπίου, η οποία οφείλεται στην πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα ατμόσφαιρα. Το φως του ήλιου «παγιδεύεται» στην ατμόσφαιρα και δεν μπορεί να βγει στο Διάστημα, με αποτέλεσμα την τρομακτική αύξηση της θερμοκρασίας.
Ως εκ τούτου, η Αφροδίτη – ένα έτος της οποίας διαρκεί 224,7 ημέρες- αποτελεί έναν δύσκολο προορισμό. Σοβιετικά μη επανδρωμένα διαστημόπλοια Venera τέθηκαν σε τροχιά και προσεδαφίστηκαν στον πλανήτη το 1980 και άντεξαν για λίγα λεπτά στο απίστευτα εχθρικό περιβάλλον, τραβώντας φωτογραφίες που έδειξαν έναν άγονο, αφιλόξενο κόσμο, εντύπωση στην οποία συνέβαλαν και οι αποστολές Magellan της NASA, που χαρτογράφησαν με ραντάρ την επιφάνεια.
Ωστόσο, τα πράγματα ίσως να μην ήταν πάντα έτσι: Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του New Scientist, περίπου ένα ή δύο δισ. χρόνια, η Γη και η Αφροδίτη έμοιαζαν περισσότερο, και νέες εξομοιώσεις υπολογιστών δείχνουν πως η Αφροδίτη τα πολύ παλιά χρόνια μπορεί να ήταν ακόμα και κατοικήσιμη, λαμβανομένων υπόψιν των σημερινών δεδομένων.
«Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα μυστήρια γύρω από την Αφροδίτη. Πώς έγινε τόσο διαφορετική από τη Γη, όταν φαίνεται πως άρχισε τόσο παρόμοια;» λέει ο Ντέιβιντ Γκρίνσπουν του Ινστιτούτου Πλανητικών Επιστημών στο Τάκσον της Αριζόνα. «Το ερώτημα μπορεί να γίνει πιο ενδιαφέρον όταν λάβει κανείς υπόψιν και την αστροβιολογία, την πιθανότητα η Αφροδίτη και η Γη να ήταν παρόμοιες κατά την περίοδο που εμφανίστηκε η ζωή στη Γη».
Ο Γκρίνσπουν και οι συνάδελφοί του δεν είναι οι πρώτοι που εικάζουν ότι η Αφροδίτη ίσως κάποτε να ήταν φιλόξενη, καθώς, πέρα από τις προαναφερθείσες ομοιότητες με τη Γη, παρουσιάζει υψηλές αναλογίες ατόμων δευτερίου- υδρογόνου, κάτι που αποτελεί ένδειξη πως κάποτε σε αυτήν υπήρχαν μεγάλοι όγκοι νερού- οι οποίοι χάθηκαν μυστηριωδώς με το πέρασμα του χρόνου.
Για την εξομοίωση των συνθηκών που επικρατούσαν στην Αφροδίτη στο πολύ μακρινό παρελθόν, οι επιστήμονες στράφηκαν σε ένα μοντέλο περιβαλλοντικών συνθηκών που χρησιμοποιείται συχνά για τη μελέτη της κλιματικής αλλαγής στη Γη. Δημιουργήθηκαν έτσι τέσσερις εκδοχές της Αφροδίτης, η καθεμία εκ των οποίων διέφερε σε κάποιες λεπτομέρειες από τις άλλες, όπως για παράδειγμα στην ενέργεια που δέχεται από τον Ήλιο ή η διάρκεια μιας ημέρας. Όπου οι πληροφορίες ήταν λίγες, οι ερευνητές προέβησαν σε βάσιμες εικασίες. Επίσης, πρόσθεσαν έναν ρηχό ωκεανό (το 10% αυτού της Γης), που κάλυπτε το 60% της επιφάνειας του πλανήτη.
Μελετώντας το πώς κάθε εκδοχή μπορεί να εξελίχθηκε μέσα στο πέρασμα του χρόνου, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ο πλανήτης μπορεί να έμοιαζε κάποτε με την πρώιμη Γη, και να παρέμεινε δυνάμει κατοικήσιμος για ένα σημαντικό κομμάτι της «ζωής» του. Από τα τέσσερα μοντέλα, το πιο «φιλόξενο» είχε μέτριες θερμοκρασίες, πυκνά σύννεφα και ακόμα και χιονοπτώσεις.
Οπότε το ερώτημα που προκύπτει είναι προφανές: Θα μπορούσε να είχε εμφανιστεί ζωή στην Αφροδίτη εκείνης της εποχής; Εάν ναι, τότε είτε εξαφανίστηκε πριν αμέτρητα χρόνια - με την εξαφάνιση του ωκεανού και την ηφαιστειακή δραστηριότητα να μεταμορφώνουν δραστικά το πρόσωπο του κόσμου πριν από 715 εκατ. χρόνια- είτε (σε μια πιο τολμηρή εικασία) τα κατάφερε να διαφύγει αλλού, με κάποιον τρόπο, όπως για παράδειγμα στα πιο πυκνά και σταθερά νέφη του πλανήτη (αν μιλάμε για μικροοργανισμούς). Ή ακόμα και να ταξίδεψε σε άλλους κόσμους, χάρη στους ηλιακούς ανέμους- ένα σενάριο το οποίο θέτει ερωτηματικά σχετικά και με την προέλευση της ζωής όπως τη γνωρίζουμε στον πλανήτη μας: Σημειώνεται ότι, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Nature, οι καθηγητές Τσάντρα Βικραμασίνγκ και Τζάνκι Βικραμασίνγκ του Κέντρου Αστροβιολογίας του Κάρντιφ θεωρούν ότι κάποια τμήματα της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης κατά καιρούς «επισκέπτονται» τη Γη.
«Υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες όσον αφορά στην κατανόηση της Γης, όχι μόνο για το κλιματικό ιστορικό, αλλά και για το πώς ξεκίνησε η ζωή» λέει ο Μάικλ Γουέι του Ινστιτούτου Διαστημικών Σπουδών Γκόνταρντ της NASA στη Νέα Υόρκη. Αν άρχισε στους ωκεανούς της Γης- μια θεωρία που δεν έχουμε επιβεβαιώσει ακόμα- το ίδιο θα μπορούσε να ισχύει για μια Αφροδίτη με νερό. «Δεν υπάρχει λόγος να μην υπήρξε ζωή στους ωκεανούς του συγκεκριμένου κόσμου» προσθέτει.
Όπως σημειώνει από πλευράς του ο Γκρίνσπουν, όπως και στη Γη, και η Αφροδίτη μάλλον είχε ωκεανούς με θερμό νερό, που ήταν σε επαφή με βράχο και οργανικά στοιχεία, που υπέστησαν χημική εξέλιξη μέσα στους ωκεανούς αυτούς. «Όπως κατανοούμε σήμερα, αυτές είναι οι προϋποθέσεις της προέλευσης της ζωής».
Η ομάδα προτείνει μια μελλοντική αποστολή στη Αφροδίτη με σκοπό την εύρεση ενδείξεων διάβρωσης που σχετίζονται με το νερό κοντά στον ισημερινό, κάτι που θα αποδείκνυε την ύπαρξη ωκεανών στο παρελθόν (τέτοια ίχνη έχουν βρεθεί και στον Άρη). Σημειώνεται πως η NASA εξετάζει αυτή τη στιγμή το ενδεχόμενο δύο πιθανών αποστολών στην Αφροδίτη, αν και καμία δεν έχει λάβει ως τώρα έγκριση.
Παράλληλα, οι ερευνητές «τρέχουν» εξομοιώσεις για άλλα πιθανά παρελθόντα της Αφροδίτης- όπως σενάρια όπου είναι ένας κόσμος – έρημος (ίσως σαν τον Άρη- αν και κάποιοι φανατικοί της Επιστημονικής Φαντασίας πιθανότατα θα σκεφτούν κάτι που φέρνει στον Αράκις/ Dune του Φρανκ Χέρμπερτ ή τον Tatooine του «Πολέμου των Άστρων») ή ένας πλανήτης με όγκο νερών ανάλογο με αυτόν της Γης, προκειμένου να φανεί πιο σενάριο είναι αυτό που θα οδηγήσει πιο κοντά στην Αφροδίτη όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
H Αφροδίτη στην Επιστημονική Φαντασία
Τόσο αφιλόξενη αλλά και τόσο ενδιαφέρουσα, η Αφροδίτη πάντα γονιμοποιούσε τη φαντασία των δημιουργών (συγγραφέων κ.α.) της Επιστημονικής Φαντασίας, ειδικά κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν δεν ήταν γνωστές οι συνθήκες που επικρατούσαν εκεί. Ο Έντγκαρ Ράις Μπάροουζ, συγγραφέας των περιπετειών του Τζων Κάρτερ στον Άρη τοποθετεί κάποιες περιπέτειες εκεί (στον κόσμο της «Άμτορ», με πρωταγωνιστή τον Κάρσον Νέιπιερ) ενώ ο Όλαφ Στέιπλετον στο κομβικό για την ΕΦ έργο του «Last and First Men» βάζει την ανθρωπότητα να μεταναστεύει εκεί στο μακρινό μέλλον για να επιζήσει από την επικείμενη πτώση της Σελήνης στη Γη. Ο Ρόμπερτ Χάινλαϊν και ο Χένρι Κάτνερ φαντάστηκαν έναν τροπικό κόσμο - ζούγκλα, ενώ ο Ρέι Μπράντμπερι «είδε» έναν κόσμο με ασταμάτητη βροχή. Ο Ισαάκ Ασίμοφ, ο Ρότζερ Ζελάζνι και ο Κ.Σ. Λιούις φαντάστηκαν έναν κόσμο σαν την προϊστορική Γη του μακρινού παρελθόντος, με ωκεανούς γεμάτους εξωτικές μορφές ζωής., ενώ ο Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ φαντάστηκε έναν κόσμο - ζούγκλα κατοικούμενο από ερπετόμορφα όντα.
Οι αποστολές Venera, Mariner κ.α. απέδωσαν στοιχεία που «κατέρριψαν» τα οράματα αυτά, οπότε και η Αφροδίτη άρχισε να «πρωταγωνιστεί» σε δείγματα πιο «σκληροπυρηνικής» επιστημονικής φαντασίας (hard sci-fi), που είναι πιστή στα επιστημονικά δεδομένα. Υπό αυτή την έννοια, η ενασχόληση μαζί της είναι συνήθως υπό το πρίσμα ενός κόσμου που γαιοδιαμορφώνεται (terraforming) για να γίνει φιλόξενος για τους ανθρώπους, όπως στο «3001: Τελική Οδύσσεια» του Άρθουρ Κλαρκ, επεισόδια του «Star Trek», αλλά και αλλού, όπως το «Venus» του Μπεν Μπόβα (που κάνει μια ακριβή επιστημονικά παρουσίαση του πλανήτη), και το «Man of two Worlds» του «πατέρα» του «Dune», Φρανκ Χέρμπερτ, όπου παρουσιάζεται ένας πόλεμος μεταξύ κινεζικών στρατευμάτων και της Λεγεώνας των Ξένων στον πλανήτη, με τους στρατιώτες να φορούν ειδικές πυρίμαχες στολές. Ο Κιμ Στάνλεϊ Ρόμπινσον ασχολείται με τη γαιοδιαμόρφωσή της από τους Κινέζους στο «2312», ενώ η Αφροδίτη έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη σειρά βιβλίων «The Expanse» του Τζέιμς Σ. Α. Κόρεϊ (η μεταφορά της οποίας στην τηλεόραση είναι σε εξέλιξη, με την πρώτη σεζόν να αποσπά διθυραμβικές κριτικές).