Τις φρικώδεις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν και πεθαίνουν κρατούμενοι στις φυλακές της Συρίας περιγράφει η Διεθνής Αμνηστία στην έκθεσή της «Ξεπερνώντας τα ανθρώπινα όρια: Βασανιστήρια, ασθένειες και θάνατοι στις φύλακες της Συρίας».
Στην έκθεση καταγράφονται «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» τα οποία φαίνεται να βαρύνουν τις κυβερνητικές δυνάμεις ενώ εξιστορούνται οι εμπειρίες χιλιάδων κρατουμένων μέσα από αφηγήσεις 65 επιζώντων από βασανιστήρια, οι οποίοι έκαναν λόγο για «τρομακτική κακοποίηση και απάνθρωπες συνθήκες στους κλάδους ασφαλείας, που εκτελούνταν από τις συριακές μυστικές υπηρεσίες και στις Στρατιωτικές Φυλακές Σεντνάγια, στα περίχωρα της Δαμασκού». Όπως τονίζεται οι περισσότεροι δήλωσαν ότι είχαν δει κρατούμενους να πεθαίνουν, ενώ βρίσκονταν υπό κράτηση, και μερικοί ανέφεραν ότι κρατούνταν σε κελιά μαζί με πτώματα.
«Μας φέρονταν σαν ζώα. Ήθελαν οι άνθρωποι να είναι τόσο απάνθρωποι, όσο το δυνατόν περισσότερο ... Είδα το αίμα σαν ένα ποτάμι ... Ποτέ δεν φαντάστηκα ότι η ανθρωπότητα θα φθάσει σε τόσο χαμηλό επίπεδο ... δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα έπειτα να σκοτώσουν και εμάς ακριβώς εκεί», Samer, δικηγόρος που συνελήφθη κοντά στη Χάμα
«Ο κατάλογος των ιστοριών τρόμου που εμφανίζονται στην παρούσα έκθεση απεικονίζει με φρικιαστικές λεπτομέρειες τη φοβερή κακοποίηση των κρατουμένων που υποφέρουν συστηματικά, από τη στιγμή της σύλληψής, μέσω της ανάκρισης και της κράτησης τους πίσω από τις κλειστές πόρτες των διαβόητων εγκαταστάσεων των υπηρεσιών πληροφοριών της Συρίας. Η πορεία αυτή είναι συχνά θανατηφόρα με τους κρατούμενους να κινδυνεύουν να πεθάνουν σε κάθε στάδιο της κράτησης»,δήλωσε ο Phillip Luther, Διευθυντής του Προγράμματος της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
«Για δεκαετίες, οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις έχουν χρησιμοποιήσει τα βασανιστήρια ως μέσο συντριβής των αντιπάλων τους. Σήμερα, βασανισμοί διεξάγονται ως μέρος μιας συστηματικής και εκτεταμένης επίθεσης, η οποία στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε πολίτη, αντιτιθέμενου στην κυβέρνηση και ισοδυναμούν με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αυτοί που ευθύνονται για τα ειδεχθή αυτά εγκλήματα πρέπει να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη».
Όπως καταγγέλλει η Διεθνής Αμνηστία, η διεθνής κοινότητα και κυρίως η Ρωσία και οι ΗΠΑ πρέπει να φέρουν το θέμα των κακοποιήσεων στην κορυφή της ατζέντας, να συζητήσουν με τις αρχές και τις ένοπλες ομάδες και να πιέσουν για τον τερματισμό των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης.
Παράλληλα η Διεθνής Αμνηστία ζητά την απελευθέρωση όλων των κρατουμένων συνείδησης, και την απελευθέρωση ή την έγκαιρη προσπάθεια ευθυγράμμισης με τα διεθνή πρότυπα μιας δίκαιης δίκης για όλους τους υπόλοιπους κρατούμενους, καθώς επίσης και την παροχή άμεσης και απρόσκοπτης πρόσβασης σε ανεξάρτητους παρατηρητές σε όλους τους χώρους κράτησης.
Η έκθεση αναδεικνύει νέα στατιστικά στοιχεία από την Ομάδα Ανάλυσης Δεδομένων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (HRDAG), που χρησιμοποιεί επιστημονικές προσεγγίσεις για να αναλύσει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με την οποία 17.723 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη φυλακή σε ολόκληρη τη Συρία από τον Μάρτιο του 2011, οπότε και ξεκίνησε η κρίση, μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2015.
Αυτό ισοδυναμεί με έναν μέσο όρο άνω των 300 θανάτων κάθε μήνα. Μέχρι το 2011, η Διεθνής Αμνηστία είχε καταγράψει κατά μέσο όρο περίπου 45 θανάτους κρατουμένων στη Συρία κάθε χρόνο, αριθμός που ισοδυναμεί με τρία έως τέσσερα άτομα κάθε μήνα.
«Όταν με πήγαν μέσα στη φυλακή, μπορούσα να μυρίσω τα βασανιστήρια. Είναι μια ιδιαίτερη μυρωδιά της υγρασίας, του αίματος και του ιδρώτα. Είναι η μυρωδιά των βασανιστηρίων», Salam, δικηγόρος, πρώην κρατούμενος φυλακών Σεντάγια
Ωστόσο, το εν λόγω ποσοστό συνιστά μια συντηρητική εκτίμηση και τόσο η HRDAG όσο και η Διεθνής Αμνηστία πιστεύουν πως ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανό να είναι ακόμη υψηλότερος, δεδομένου ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι εξαφανίστηκαν δια της βίας από κέντρα κράτησης σε ολόκληρη τη Συρία.
Για την παρουσίαση της παρούσας έκθεσης, η Διεθνής Αμνηστία έχει επίσης συνεργαστεί με μια ομάδα ειδικών από το Forensic Architecture του Πανεπιστημίου Goldsmiths, ώστε να δημιουργήσει μια εικονική 3D ανακατασκευή της Σεντνάγια, μίας από τις πιο διαβόητες φυλακές της Συρίας. Χρησιμοποιώντας αρχιτεκτονικά και ακουστικά μοντέλα, καθώς και περιγραφές από πρώην κρατούμενους, το μοντέλο στοχεύει να φέρει στο φως τον καθημερινό τρόμο που βίωσαν και τις άθλιες συνθήκες κράτησής τους.
«Με τη βοήθεια των 3D τεχνικών μοντελοποίησης και των αναμνήσεων όσων επέζησαν από την φρικτή κακοποίηση εκεί, είμαστε για πρώτη φορά σε θέση να πάρουμε μια πραγματική γεύση του τι συμβαίνει σε μια από τις πιο διαβόητες φυλακές βασανιστηρίων της Συρίας», δήλωσε ο Phillip Luther.
Η πλειοψηφία των επιζώντων είπε στη Διεθνή Αμνηστία, ότι η κακοποίηση αρχίζει αμέσως με τη σύλληψή τους και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, ακόμη και πριν φτάσουν σε ένα κέντρο κράτησης. Κατά την άφιξη στις εγκαταστάσεις των κέντρων, οι κρατούμενοι περιέγραψαν ένα τελετουργικό «πάρτι καλωσορίσματος» που περιλαμβάνει σοβαρούς ξυλοδαρμούς, συχνά με τη χρήση σιλικόνης ή μεταλλικών ράβδων ή ηλεκτρικών καλωδίων.
Τέτοιου είδους «πάρτι καλωσορίσματος", όπως συχνά περιγράφεται, ακολουθούνται από «ελέγχους ασφαλείας», κατά τους οποίους, οι γυναίκες ειδικότερα, όπως ανέφεραν, υποβάλλονται σε βιασμούς και σεξουαλική κακοποίηση από άνδρες φρουρούς.
Στα τμήματα των υπηρεσιών πληροφοριών οι κρατούμενοι φέρονται να υπέστησαν ανελέητα βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, σε γενικές γραμμές προκειμένου να εξαχθούν «ομολογίες» ή άλλες πληροφορίες ή ως τιμωρία. Κοινές μέθοδοι περιλάμβαναν το dulab (δια της βίας παραμόρφωση του σώματος του θύματος σε ένα ελαστικό καουτσούκ) και το andfalaqa (μαστίγωμα στα πέλματα των ποδιών). Οι κρατούμενοι υπέστησαν επίσης ηλεκτροπληξία, βιασμό και σεξουαλική βία, αφαίρεση των νυχιών στα χεριά και στα ποδιά, δημιουργία εγκαυμάτων με καυτό νερό ή κάψιμο με τσιγάρα.
Ο Ali ένας κρατούμενος στο τμήμα της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στην Χομς, περιέγραψε πώς κρατήθηκε στη θέση πίεσης shabeh, κρεμάστηκε από τους καρπούς των χεριών του για αρκετές ώρες και ξυλοκοπήθηκε επανειλημμένως.
«Άρχισαν να μας κλωτσάνε για να δουν ποιος ήταν ζωντανός και ποιος όχι. Είπαν σε μένα και στον άλλον επιζώντα να σταθούμε όρθιοι... εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ... επτά άτομα είχαν πεθάνει, ότι είχα κοιμηθεί δίπλα σε επτά πτώματα ... [τότε] είδα τις υπόλοιπες σωρούς στο διάδρομο, περίπου άλλα 25 κορμιά» Ziad πρώην κρατούμενος
Ο συνδυασμός των κακών συνθηκών στα τμήματα των υπηρεσιών πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένου του συνωστισμού, της έλλειψης τροφίμων και ιατρικής περίθαλψης, καθώς και της ανεπαρκούς υγιεινής ισοδυναμεί με σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο.
Οι επιζώντες περιέγραψαν ότι κρατήθηκαν σε κελιά τόσο συνωστισμένα, όπου έπρεπε να παίρνουν σειρά για να κοιμηθούν ή να κοιμούνται οκλαδόν.
Ένας άλλος κρατούμενος, ο Ziad (του οποίου το όνομα έχει αλλάξει για να προστατευτεί η ταυτότητά του), είπε ότι ο εξαερισμός στο Τμήμα 235 της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στη Δαμασκό σταμάτησε να λειτουργεί μία ημέρα και επτά άτομα πέθαναν από ασφυξία.
Οι κρατούμενοι ανέφεραν επίσης ότι η πρόσβαση σε τροφή, νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής ήταν συχνά πολύ περιορισμένη. Οι περισσότεροι είπαν ότι τους εμπόδισαν να πλυθούν σωστά. Σε τέτοιες συνθήκες, η προσβολή από ψώρα και ψείρες, όσο και η εμφάνιση ασθενειών ανθίζουν. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι κρατούμενοι δεν είχαν πρόσβαση σε κατάλληλη ιατρική φροντίδα, σε πολλές περιπτώσεις, οι κρατούμενοι ήταν αναγκασμένοι να θεραπεύουν ο ένας τον άλλο διαθέτοντας τα πιο στοιχειώδη εφόδια, συμβάλλοντας έτσι περαιτέρω στην δραματική αύξηση των υπό κράτηση θανάτων από το 2011.
Όπως αναφέρεται, οι κρατούμενοι συχνά περνούν μήνες ή ακόμη και χρόνια στα τμήματα των διαφόρων μυστικών υπηρεσιών, χωρίς πρόσβαση στις οικογένειές τους, στους δικηγόρους ή τους γιατρούς τους. Κάποιοι εξ αυτών έχρονται εν τέλει αντιμέτωποι με εξωφρενικά άδικες δίκες ενώπιον στρατιωτικών δικαστηρίων, που συχνά διαρκούν όχι περισσότερο από λίγα λεπτά - προτού μεταφερθούν στις Στρατιωτικές Φυλακές Σεντνάγια, όπου οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα δύσκολες.
«Στο τμήμα υπηρεσιών πληροφοριών τα βασανιστήρια και ο ξυλοδαρμός συνέβαιναν για να μας κάνουν να «ομολογούμε». Στις φυλακές Σεντνάγια φαίνεται ωσάν ο σκοπός να ήταν ο θάνατος, σαν μια μορφή φυσικής επιλογής, ώστε να απαλλαγούν από τους αδύναμους, αμέσως μόλις εκείνοι φτάσουν εκεί» δήλωσε ο Omar S.
Τα βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης στη Σεντνάγια φαίνεται να είναι μέρος μιας αμείλικτης προσπάθειας να υποβαθμιστούν, να τιμωρηθούν και να ταπεινωθούν οι κρατούμενοι. Οι επιζώντες είπαν πως οι κρατούμενοι εκεί συνήθως ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου.
Περιέγραψε ένα περιστατικό, όπου φρουροί χτύπησαν μέχρι θανάτου έναν φυλακισμένο εκπαιδευτή Kung Fu , αφού ανακάλυψαν ότι εκπαίδευε άλλους στο κελί του: «Χτύπησαν αμέσως τον εκπαιδευτή και άλλους πέντε μέχρι θανάτου, και στη συνέχεια συνέχισαν με τους υπόλοιπους 14. Όλοι πέθαναν μέσα σε μια εβδομάδα. Είδαμε το αίμα να βγαίνει από το κελί».
Οι κρατούμενοι στη Σεντνάγια αρχικά κρατούνται για εβδομάδες κάποιες φορές χωρίς πρόσβαση σε κουβέρτες σε υπόγεια κελιά, στα οποία έχει τσουχτερό κρύο κατά τους χειμερινούς μήνες. Αργότερα μεταφέρονται στα κελιά πάνω από το έδαφος, όπου ο πόνος τους συνεχίζεται.
«Στο τμήμα υπηρεσιών πληροφοριών τα βασανιστήρια και ο ξυλοδαρμός συνέβαιναν για να μας κάνουν να ”ομολογούμε”. Στις φυλακές Σεντνάγια φαίνεται ωσάν ο σκοπός να ήταν ο θάνατος, σαν μια μορφή φυσικής επιλογής, ώστε να απαλλαγούν από τους αδύναμους, αμέσως μόλις εκείνοι φτάσουν εκεί» Omar S. πρώην κρατούμενος
Στερούνται τροφής, ορισμένοι κρατούμενοι δήλωσαν ότι έτρωγαν φλοιό πορτοκαλιού και κουκούτσια ελιάς , ώστε να μη πεθάνουν από την πείνα. Τους απαγορεύεται να μιλήσουν ή να κοιτάξουν τους φρουρούς, οι οποίοι εξευτελίζουν τακτικά και χλευάζουν τους κρατούμενους, απλά και μόνο για τη διασκέδασή τους.
Ο Omar S. περιγράφει πώς σε μια περίπτωση ένας φρουρός ανάγκασε δύο άνδρες να βγάλουν τα ρούχα τους και διέταξε τον έναν να βιάσει τον άλλον, απειλώντας τον, ότι αν δεν το έκανε, θα πέθαινε.
«Η σκόπιμη και συστηματική φύση των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης στη φυλακή Σεντνάγια αντιπροσωπεύει την αντιπροσωπευτικότερη μορφή της σκληρότητας και της έλλειψης της ανθρωπιάς», δήλωσε ο Philip Luther. «Η διεθνής κοινότητα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στον τερματισμό αυτού του είδους της αποκρουστικής και μόνιμης κακοποίησης. Για χρόνια η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει το βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να προστατεύσει τον σύμμαχό της, τη συριακή κυβέρνηση, και να αποτρέψει μεμονωμένους δράστες εντός της κυβέρνησης και του στρατού από το να έρθουν αντιμέτωποι με τη δικαιοσύνη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Αυτή η επαίσχυντη προδοσία της ανθρωπότητας πρέπει να σταματήσει τώρα».
Οι περισσότεροι επιζώντες βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης έχουν μείνει σωματικά και ψυχολογικά σημαδεμένοι από τις δοκιμασίες τους. Η πλειοψηφία αυτών έχει διαφύγει μετά την απελευθέρωσή της και περισσότεροι από 11 εκατομμύρια Σύριοι εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους.
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τη διεθνή κοινότητα να διασφαλίσει ότι οι επιζώντες των βασανιστηρίων λαμβάνουν ιατρική και ψυχολογική θεραπεία, καθώς και την απαραίτητη κοινωνική υποστήριξη για την αποκατάστασή τους.