Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι και υποστηρικτές των Δημοκρατικών που ζούνε στην Αθήνα- όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, γιατί αυτό το βράδυ κάποιοι ήρθαν από μακριά- το συνηθίζουν αυτό: τη νύχτα των εκλογών στην πατρίδα τους συγκεντρώνονται και παρακολουθούν μαζί την εξέλιξη της αναμέτρησης. Έτσι έγινε και φέτος- αλλά η πιο κρίσιμη εκλογική μάχη στην αμερικανική ιστορία, όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς η χθεσινή, δεν τελείωσε οριστικά ακόμα και όταν ο ήλιος ανέτειλε στην Αθήνα...
Διαβάστε επίσης:
Οι πρώτες ώρες κύλησαν με ενθουσιασμό, επευφημίες, γέλια χειροκροτήματα και ζητωκραυγές- οι Δημοκρατικοί είχαν αυτοπεποίθηση για τη νίκη τους και τα πρώτα αποτελέσματα φαίνονταν να δικαιώνουν την μετριοπαθή άποψη πως η Χίλαρι Κλίντον, έστω με μικρή διαφορά από τον Ντόναλντ Τραμπ, θα ήταν η πρώτη γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ. Στη μεγάλη αίθουσα του πεντάστερου ξενοδοχείου στο κέντρο της Αθήνας οθόνες πολλών ιντσών και ένας μεγάλος προτζέκτορας αναμετέδιδαν τη ροή των αποτελεσμάτων από το CNN.
Στρογγυλά τραπέζια με εδέσματα από έναν πλούσιο μπουφέ και ποτήρια με κρασί, σημαιάκια των ΗΠΑ, κονκάρδες και μπλουζάκια με έξυπνα λογότυπα και συνθήματα τυπωμένα πάνω τους- κυρίως πολύς κόσμος, μάλλον περισσότερος από κάθε άλλη φορά. Η αίθουσα για πολλές ώρες παρέμεινε κατάμεστη από ανθρώπους όλων των ηλικιών, Ελληνοαμερικανοί της τρίτης ηλικίας έως εικοσάχρονοι φοιτητές που συλλέγουν υπερατλαντικές εμπειρίες παρακολουθώντας ένα εξάμηνο των σπουδών τους σε ελληνικά πανεπιστήμια.
1.30 μετά τα μεσάνυχτα: ο Alec Mally, ταμίας των Democrats Abroad, της οργάνωσης των Δημοκρατικών που ζούνε στο εξωτερικό, πλησιάζει χαρούμενος. «Μόλις έλαβα email από έναν καθηγητή Πολιτικών Επιστημών που εκτιμώ πολύ και μου γράφει- τελείωσε, κέρδισες τις εκλογές, μη χάσεις και τον ύπνο σου άδικα...». Ο κύριος Ντίνος από το Κονέντικατ καπνίζει σε έναν μικρό χώρο εκτός της αίθουσας- παντρεμένος με Αμερικανίδα και Αμερικανός πολίτης ο ίδιος τα τελευταία χρόνια ζει στον Ασπρόπυργο, όμως, το ενδιαφέρον του για τις πολιτικές εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει αμείωτο. «Ήμουν ανέκαθεν ψηφοφόρος του Δημοκρατικού Κόμματος και το 1988 είχα την τιμή να συμμετέχω στο τιμ της προεκλογικής εκστρατείας του Μαικλ Δουκάκη, εργάστηκα κοντά του για περίπου δυο χρόνια», λέει ο ίδιος. «Ήταν τίμιος πολιτικός και καλός άνθρωπος αλλά έχασε την προεδρία από τον πατέρα Μπους. Τώρα πιστεύω ότι η Χίλαρι, έστω οριακά, θα κερδίσει. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Τραμπ πρόεδρο των ΗΠΑ, από Έλληνες πολιτικούς μου θυμίζει τον Μιχαλολιάκο».
Στις 2:00 ο Wolf Blitzer, κεντρικός παρουσιαστής στο πρόγραμμα του CNN, προετοιμάζει το κοινό για τις επόμενες κάρτες με τα αποτελέσματα από Πολιτείες που είναι “to close to call”, δηλαδή να δώσουν έγκυρο αποτέλεσμα. Στις περισσότερες Πολιτείες οι κάλπες έκλειναν εκείνη τη στιγμή, 19:00 ώρα ΗΠΑ- νικητής θα αναδειχτεί ο υποψήφιος που θα συγκεντρώσει 270 εκλέκτορες, περισσότερους από τους μισούς συνολικά. «Θα ξέρουμε με σιγουριά το αποτέλεσμα κατά τις 3:30- 4:00 ώρα Ελλάδας», λέει ο Alec Mally, που όμως τελικά διαψεύστηκε. «Σημαντικός παράγοντας υπέρ των Δημοκρατικών είναι η μεγάλη, όπως φαίνεται, συμμετοχή των Αφροαμερικανών και των Λατίνων. Η προσέλευση των Αφροαμερικανών είναι μάλλον μικρότερη από ότι με τον Ομπάμα, αλλά των Λατίνων είναι μεγαλύτερη εξαιτίας της ρητορικής του Τραμπ εναντίον τους».
Ο John Lewis είναι ένας Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, ήπιος άνθρωπος με μετρημένο λόγο- δεν δείχνει υπέρμετρα αισιόδοξος. «Το καλοκαίρι βρέθηκα στη Βοστόνη όπου περίμενα να υποστηρίζει σχεδόν καθολικά την Κλίντον, όμως, συνάντησα πολλούς υποστηρικτές του Τραμπ- τότε κατάλαβα ότι θα είναι μια δύσκολη αναμέτρηση». Ρωτάω τον κύριο Lewis πως είναι δυνατόν ένας Αμερικανός μεγιστάνας που δεν είναι καν αυτοδημιούργητος αλλά κληρονόμος μιας τεράστιας περιουσίας που έφτιαξε ο πατέρας του να έχει πλασαριστεί στο ευρύ κοινό ως εκτός του αμερικανικού κατεστημένου. «Ο Τραμπ, παρότι πλούσιος, δεν είναι μέλος του παραδοσιακού κατεστημένου των ΗΠΑ. Το αμερικανικό κατεστημένο δεν αποτελείται από πλούσιους και μόνο- συντίθεται από μέλη παλιών οικογενειών, ακαδημαϊκούς και φυσικά ανθρώπους με εξαιρετικά μεγάλη περιουσία. Υπάρχουν, όμως, πολλοί πάμπλουτοι Αμερικανοί που δεν είναι μέλη του παλιού, πολιτικού κατεστημένου της Ουάσιγκτον. Ο Τραμπ είναι έξοχο παράδειγμα- είναι μέλος του κατεστημένου της Νέας Υόρκης ίσως, όχι όμως της Ουάσιγκτον, όπως αδιαμφισβήτητα είναι η Χίλαρι». Στην πορεία της βραδιάς πολιτικοί αναλυτές αμερικανικών δικτύων θα επαναλάβουν ακριβώς το ίδιο.
Ο Τραμπ επικεντρώθηκε στο πως θα προστατεύσει τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας και θα δημιουργήσει δουλειές για τους Αμερικανούς. Εξέφρασε ένα μήνυμα που ήταν θελκτικό για λευκούς άνδρες μέσης ή χαμηλής μόρφωσης, με δουλειές χωρίς προοπτική ή άνεργους
«Η Χίλαρι αποφοίτησε από ένα πανεπιστήμιο θηλέων (Wellesley) που «παράγει» κορίτσια προορισμένα να παντρευτούν άνδρες του παραδοσιακού κατεστημένου. Έτσι κι αυτή παντρεύτηκε έναν τύπο που έγινε κυβερνήτης του Αρκανσο και ακολούθως πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο Τραμπ είναι τόσο ανόητος που δεν τον πήραν στα σοβαρά. Η Χίλαρι δεν ενέπνευσε τους πολίτες- και το Δημοκρατικό Κόμμα με αυτήν σαν υποψήφια πρόεδρο έμοιαζε να λέει ότι δεν έχει κάποιον για να εμπνεύσει... Το έκανε αυτό ο Τραμπ, μεταφέροντας σε απλούς ανθρώπους ένα απλούστατο μήνυμα, που διαχρονικά ανήκε στο Δημοκρατικό Κόμμα- ποιο κόμμα προστατεύει τον Αμερικανό της εργατικής τάξης, ποιο κόμμα δημιουργεί θέσεις εργασίας, όπως έκανε ο Ρούζβελτ με το New Deal; Ο Τραμπ επικεντρώθηκε στη ρητορική του στο πως θα προστατεύσει τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας και θα δημιουργήσει δουλειές για τους Αμερικανούς. Εξέφρασε ένα μήνυμα που ήταν θελκτικό για λευκούς άνδρες μέσης ή χαμηλής μόρφωσης, με δουλειές χωρίς προοπτική ή άνεργους. Η Κλίντον δεν κατόρθωσε να κερδίσει την λευκή, συντηρητική γυναίκα- ακόμα κι αν οι γυναίκες αυτής της τάξης αντιλήφθηκαν ότι ο Τραμπ είναι ένα καθίκι, η Κλίντον δεν μπόρεσε να τους πείσει να ψηφίσουν αυτήν αντί έναν φαλλοκράτη. Αν τελικά η Κλίντον χάσει θα είναι ένα μεγάλο χτύπημα για το γυναικείο κίνημα- οι γυναίκες θα έχουν αποτύχει να αποτελέσουν μια ευδιάκριτη ομάδα πληθυσμού με δική τους πολιτική δυναμική».
2:40 το πρωί- οι κάλπες έχουν κλείσει 40 λεπτά πριν στις περισσότερες Πολιτείες αλλά exit polls δεν ανακοινώνονται ακόμη. O Alec Mally αρχίζει να ανησυχεί. «Δεν βγάζουν exit polls και έχουν καταπιεί τις αρχικές προβλέψεις γιατί μάλλον είναι πολύ κοντά Χίλαρι και Τραμπ». «Δεν είχαμε ποτέ ξανά υποψήφιο που να πολιτεύεται τόσο βρώμικα και να μιλά τόσο πρόστυχα», μου λέει μια Αμερικανίδα. «Ο Τραμπ επιτίθεται στους Κινέζους που παίρνουν τις δουλειές από τους Αμερικανούς, η Χίλαρι του απάντησε για τις εταιρείες του και τις δουλειές τους στην Κίνα. Είναι οι τοίχοι που θέλει να υψώσει ο Τραμπ λύση στα σύγχρονα προβλήματα της ανισότητας, της ανεργίας, της ελλειμματικής εκπαίδευσης; Ο Τραμπ εμφανίζεται εναντίον του ΝΑΤΟ αλλά η επόμενη κουβέντα του είναι ότι θα αυξήσει τον προϋπολογισμό για τις στρατιωτικές δαπάνες. Και δεν τα λέω όλα αυτά αποθεώνοντας την Χίλαρι- γιατί ποιος είναι πραγματικά ηθικός και τίμιος από τους πολιτικούς μας; Μήπως εμείς είμαστε μαριονέτες τους;».
Η ώρα 3:00- η Χίλαρι πήρε το Βερμόντ και δείχνει να προηγείται σε Φλόριντα και Οχάιο. Οι Αμερικανίδες φοιτήτριες ζητωκραυγάζουν. «Η Φλόριντα παίζεται- η καταμέτρηση των ψήφων άρχισε πριν λίγη ώρα και τώρα θα περιμένουμε αρκετά για να σιγουρευτούμε», λέει η Stacey Harris. «Ίσως να μη χρειαστούμε τη Φλόριντα τελικά, αν κερδίσουμε άλλες Πολιτείες», συμπληρώνει κάποιος- την ίδια ώρα η Κλίντον προηγείται με σκορ 64- 48 στους εκλέκτορες.
4:30. Όλοι πια περιμένουν τις δυτικές Πολιτείες που είναι δυο ώρες πίσω στο κλείσιμο της κάλπης άρα και στην ροή των αποτελεσμάτων. Η ατμόσφαιρα είναι όλο και περισσότερο αγχωμένη αλλά, ακόμα, αισιόδοξη. «Ο Τραμπ μιλάει για τις γυναίκες δημόσια, ενώπιον του λαού συχνά, όπως ένας έφηβος καμαρώνει στον μπαμπά του για τα πρώτα του ερωτικά κατορθώματα», λέει η Karen Lee. «Τα δημογραφικά δεδομένα μεταβάλλονται διαρκώς σε πολλές Πολιτείες, πόσο μάλλον σε ολόκληρη τη χώρα. Στις πιο εύπορες περιοχές η ψηφοφορία τελειώνει γρήγορα, ενώ στις πιο υποβαθμισμένες σχηματίζονται ουρές, οι ψηφοφόροι μπορεί να χρειαστεί να περιμένουν για ώρες και τα αποτελέσματα αργούν να ενσωματωθούν», συμπληρώνει ή ίδια, παραμένοντας αισιόδοξη. «Το στρατόπεδο του Τραμπ ποντάρισε πολλά σε ανυπόστατες κατηγορίες για την Κλίντον, ότι μέσω του Ιδρύματος Κλίντον σπρώχνει χρήμα στην εκλογική αναμέτρηση και αγοράζει ψηφοφόρους. Μπλογκς και κίτρινα μίντια αναπαρήγαγαν αυτή την ρητορική που φαίνεται ότι βρήκε ακροατήριο. Και είναι οξύμωρο οι κατηγορίες αυτές να προέρχονται από έναν υποψήφιο που είναι ιδιοκτήτης καζίνο και κατασκευαστικών εταιρειών ταυτόχρονα, μετέχει δηλαδή επαγγελματικά στον πιο βρώμικο και συνδεδεμένο με τη μαφία οικονομικό χώρο στις ΗΠΑ».
«Σκεφτήκαμε να τυπώσουμε μπλουζάκια που να γράφουν “Go ahead and vote for her, you don’t have to tell him” (πήγαινε και ψήφισε υπέρ της (Κλίντον), δεν χρειάζεται να του το πεις)», μου λέει γελώντας. «Θέλαμε να απευθυνθούμε έτσι στις γυναίκες που υποστηρίζουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. «Οι Αμερικανοί Δημοκρατικοί της Γερμανίας ονόμασαν την αποψινή Τρίτη “Taco Tuesday”, ειρωνευόμενοι (εύστοχα) τα όσα προσβλητικά έχει κατά καιρούς εκστομίσει ο Τραμπ εναντίον των Μεξικανών». Τελικά οι Δημοκρατικοί της Ελλάδας τύπωσαν καρτελάκια με το όνομά τους που έγραφαν “nasty woman” (όπως αποκάλεσε ο Τραμπ την Κλίντον) για τις γυναίκες και “bad hombre” (σαρκάζοντας την ρατσιστική για τους Μεξικανούς ρητορική του Τραμπ) για τους άνδρες.
Μέσα στην αίθουσα μια Ελληνοαμερικανίδα δίπλα μου λέει «φοβάμαι ότι θα φρικάρει ο γιος μου, θα φύγει από τη Νέα Υόρκη και θα ‘ρθει σε κανά χωριό στην Ελλάδα να ζήσει, όσο πιο μακριά μπορεί από αυτούς τους ανθρώπους». Ο Τραμπ κερδίζει την πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας
5:30. Ο Τραμπ φαίνεται να προηγείται. Περιμένουν Φλόριντα και τις Πολιτείες της Δυτικής Ακτής, που παραδοσιακά ψηφίζουν, όπως και αυτές της Ανατολικής, Δημοκρατικούς, αλλά τα πρώτα κλάματα έχουν ξεκινήσει. Βρισκόμουν σε συνέντευξη εκτός της κεντρικής αίθουσας εκείνη την ώρα και κατάλαβα ότι τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά για τους Δημοκρατικούς όταν είδα νέους Δημοκρατικούς να βγαίνουν από την αίθουσα κλαίγοντας. Μέσα στην αίθουσα μια Ελληνοαμερικανίδα δίπλα μου λέει «φοβάμαι ότι θα φρικάρει ο γιος μου, θα φύγει από τη Νέα Υόρκη και θα ‘ρθει σε κανά χωριό στην Ελλάδα να ζήσει, όσο πιο μακριά μπορεί από αυτούς τους ανθρώπους». Ο Τραμπ κερδίζει την πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας- “OH! No, No…!!” ακούγονται κλαυθμοί και οδυρμοί από πολλά σημεία και παρέες στην αίθουσα. Οι περισσότεροι είναι με τα κινητά τους τηλέφωνα ανά χείρας- αναζητούν κάποια άλλη πηγή πληροφόρησης ή μιλάνε με δικούς τους ανθρώπους στις ΗΠΑ, μπας και ακούσουν κάτι διαφορετικό και ελπιδοφόρο, για να αναθαρρήσουν ή απλά, κλαίγοντας με λυγμούς αρκετοί, για να μοιραστούν την απογοήτευση και τον πόνο τους. «Οι ΗΠΑ έχουν χωριστεί στη μέση, σε δυο στρατόπεδα, είναι ένας διαχωρισμός έντονος όσο ποτέ. Πως φτάσαμε ως εδώ; Τόσοι άνθρωποι, κατά εκατομμύρια να ψηφίζουν αυτόν τον τρελό...;», αναρωτιέται η Stacey Harris.
6.20. Το Μίσιγκαν, το Ουισκόνσιν, η Φλόριντα οδεύουν προς Τραμπ... Η Πενσιλβάνια και το Νιου Χαμσάιρ προς Κλίντον. Περιμένουμε ακόμα τη Νεβάδα και την Αριζόνα, δυο Πολιτείες με πολλούς Λατίνους, ενώ στην Καλιφόρνια η Κλίντον έχει επικρατήσει. Λίγη ώρα αργότερα, 7:00 το πρωί στην Αθήνα, 24:00 ώρα Νέας Υόρκης ο Alec Mally λέει πως συνήθως τέτοια ώρα έχουμε νικητή- «κάνουν τις συνηθισμένες δηλώσεις, ήταν μια καλή εκστρατεία κ.ο.κ., συγχαίρουν το νικητή και παρηγορούν τον ηττημένο. Όχι σήμερα όμως...». Το Μίσιγκαν, το Ουισκόνσιν, το Νιου Χαμσάιρ έχουν χαθεί για την Κλίντον. Η δημοσιογράφος του CNN περιγράφει ζοφερή την ατμόσφαιρα στο προεκλογικό κέντρο των Δημοκρατικών- «όλα είναι εντελώς διαφορετικά από ότι πριν λίγες ώρες, ο κόσμος είναι σε σοκ, άνθρωποι κλαίνε κρατώντας το κεφάλι τους στα χέρια» λέει και θυμάμαι εκείνο τον εκφραστικό της απελπισίας στίχο του Σεφέρη: «ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω που να το ακουμπήσω»... Αν φαίνεται υπερβολικός ο συσχετισμός, αρκεί να ήσασταν παρόντες στην αίθουσα για να βλέπατε την λύπη, την οργή, τον φόβο ίσως, των προοδευτικών, φιλελεύθερων Αμερικανών όπως επώδυνα εμπέδωναν πως νέος αρχηγός του κράτους τους θα ήταν, σχεδόν σίγουρα πλέον, ο Ντόναλντ Τραμπ. Στο κέντρο των Ρεπουμπλικανών η εικόνα αντιδιαμετρική συναισθηματικά- ο δημοσιογράφος σχολιάζει πως το σκηνικό αρχίζει να θυμίζει πάρτυ νίκης, ενώ ακόυγονται επιθετικά προς την Χίλαρι συνθήματα. “Lock her up”.
Πολλοί έχουν αποχωρήσει- αρκετοί ώρες πριν με την πεποίθηση πως οι Δημοκρατικοί νίκησαν. Από όσους απομένουν στην αίθουσα, αποσβολωμένοι και με υγρά μάτια, οι υπεύθυνοι του ξενοδοχείου ζητούν να περιοριστούν στο μισό της αίθουσας- κανείς δεν περίμενε να κρατήσει τόσο πολύ... «Ο Σάντερς θα ήταν καλύτερος υποψήφιος γιατί έχει απήχηση στην εργατική τάξη, η Χίλαρι είναι αμφιλεγόμενη προσωπικότητα για πολλούς Αμερικανούς και σημαίνον μέλος μιας αντιπαθητικής ελίτ. Αγνόησαν, όμως, οι πολιτικοί των Δημοκρατικών και τα μέλη του κόμματος ότι η λευκή εργατική τάξη παραμένει η μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα και δεξαμενή ψήφων στις ΗΠΑ», ακούω δίπλα μου έναν νεαρό να σχολιάζει.
7.10. Ο Τραμπ αρχίζει να προηγείται και στην Πενσυλβάνια. 48.3 έναντι 48.2 της Κλίντον. Ένα μακρόσυρτο, βροντερό “What???” αντηχεί ταυτόχρονα από πολλά σημεία της αίθουσας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των αποτελεσμάτων που ανακοινώνονται διαδοχικά, οι Ρεπουμπλικάνοι θα κερδίσουν και την Αϊόβα. Η απογοήτευση έχει φτάσει στα τελικά στάδια- «είμαστε τελειωμένοι» (we are done) ψιθυρίζει μια κυρία δίπλα μου. Στις 7.20 πρέπει να φύγουμε- ο χρόνος εκμίσθωσης της αίθουσας έχει εκπνεύσει. Ελάχιστοι προσπαθούν να παραμείνουν κάπως αισιόδοξοι- λένε ότι ακόμη δεν έχει τελειώσει και ότι σε κάποιες πολιτείες θα μετράνε ψήφους για μέρες ακόμη.
Οι περισσότεροι δεν συμμερίζονται αυτή την επιμονή στην θετικότητα- «οι υποστηρικτές του Τραμπ φωνάζουν τώρα που μιλάμε, μόλις το πληροφορήθηκα από δικό μου άνθρωπο που βρίσκεται εκεί, τελειώσαμε με τους μουσουλμάνους στις ΗΠΑ, θα φύγουν όλοι... Αυτή θα είναι η νέα Αμερική του 2016; Η χώρα των απόκληρων και των μεταναστών θα εκπέσει σε μήτρα της ξενοφοβίας και του ρατσισμού;», αναρωτιέται μια κυρία μπροστά μου, καθώς μουδιασμένη σηκώνεται από την καρέκλα της.
