Αγαπημένες γιγαντοαφίσες: Το «γκράφιτι» της παλιάς Αθήνας

Αγαπημένες γιγαντοαφίσες: Το «γκράφιτι» της παλιάς Αθήνας

Κάποτε τον τόνο στην Αθήνα έδιναν οι γιγαντοαφίσες που κοσμούσαν τις εισόδους των κινηματογράφων στη Σταδίου, στην Πανεπιστημίου, στους Αμπελοκήπους και σε άλλους κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσας. Τα μνημειακά αυτά «γκράφιτι» χρωμάτιζαν την πόλη από τη δεκαετία του ’30 ως τις αρχές του ’80, μεταμορφώνοντας την όψη των λεωφόρων και δημιουργώντας προσδοκίες στο κινηματογραφόφιλο κοινό. Την εποχή μάλιστα που ο κινηματογράφος ήταν η κύρια διασκέδαση στην πόλη, η κινηματογραφική αφίσα ήταν το προσκλητήριο των Ελλήνων στο όνειρο για δεκαετίες.

Τα έργα παίζονταν κατά μέσο όρο μία με δύο εβδομάδες, οπότε και οι αφίσες έπρεπε να ετοιμαστούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, με βασικό υλικό τα φτηνά, αναμεμειγμένα με αλευρόκολλα χρώματα πάνω σε ευτελές χαρτί. Βασικά χαρακτηριστικά της γιγαντοαφίσας ήταν η ταχύτητα, η φθήνια και το εφήμερο, ώστε κανείς δεν θεωρούσε ότι πρόκειται για καλλιτεχνικές δημιουργίες.

Οι αφίσες, όμως, αυτές φέρουν την υπογραφή μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων, το έργο των οποίων έχει σφραγίσει την εικαστική δημιουργία στον τόπο μας. Ο Στέφανος Αλμαλιώτης, ο ιδρυτής της λεγόμενης «Σχολής των Αθηνών στο ντεκόρ» δημιουργεί το ατελιέ του στα μέσα της δεκαετίας του ’30, κατασκευάζοντας και γιγαντοαφίσες. Εκεί, μαθητεύει ο γνωστός από την «Στέλλα», Γιώργος Βακιρτζής, ο Έλληνας Τουλούζ Λωτρέκ όπως τον χαρακτηρίζουν, που έκανε ιδιαίτερη χρήση των χρωμάτων πολύ προτού γίνει γνωστός ο Άντι Γουόρχολ. Κρατούσε στο ένα χέρι τη μικρή, ασπρόμαυρη φωτογραφία που του έδινε ο διανομέας και την απέδιδε με χρώματα και γοργό σταθερό σχέδιο για τη μακέτα που ήταν το προσχέδιο για την τελική αφίσα. Έφερε την υπογραφή του, τα ονόματα των πρωταγωνιστών, τη ζωγραφική απόδοση «μιας σκηνής από το έργον», και αυτός ο δημιουργικός πυρετός «σφράγιζε» τη μακέτα, που θα γινόταν από τον ίδιο και τους βοηθούς του αφίσα, στην είσοδο του κινηματογράφου.

Μια ιδέα από την πανίσχυρη γοητεία που ασκούσαν οι γιγαντοαφίσες στα πλήθη των πιστών του σινεμά, μπορούμε να πάρουμε στο Μπενάκη της Πειραιώς, την Παρασκευή 3 Μαρτίου.

Ο Χρήστος Μαργαρίτης, που πιτσιρικάς στα χρόνια περιμάζευε την αφίσα από το πεζοδρόμιο των κινηματογράφων την επόμενη ημέρα της φθαρτής της βασιλείας, δείχνει σπάνιο υλικό και αποκαλύπτει πτυχές της τέχνης του Βακιρτζή και όλων των μεγάλων «μαστόρων» αυτής της ξεχωριστής σχολής.

«Οι γιγαντοαφίσες μιλούσαν ζωντανά στους περαστικούς, γιατί δεν ήταν απλώς φωτογραφίες, αλλά είχαν περάσει από το συγκινητικό χρωστήρα κάποιου καλλιτέχνη, που συμμετείχε τελικά στην υπόθεση του έργου, αφού με ελάχιστες, στην κυριολεξία, πινελιές, ζωγράφιζε περιληπτικά και με ουσιώδη τρόπο το έργο»

Αλέκος Φασιανός

«Νεαροί τότε θεατές δεχόμασταν τα «μηνύματα» του ζωγράφου αναρτημένα στην πρόσοψη του κινηματογράφου και μπαίναμε στην αίθουσα νιώθοντας την ίδια με αυτόν χαρά και επιθυμία. Μοιάζαμε με του πότε εκείνους, για τους οποίους, αυτό που μετράει περισσότερο δεν είναι η γεύση του οινοπνεύματος, αλλά η υποσχόμενη μέθη»

Κώστας Γαβράς

«Περιμένοντας την παρέα έξω απ’ το σινεμά αισθάνθηκα συχνά στη ράχη τα ντεκουπαρισμένα ξύλινα περίστροφα του Ράντολφ Σκοτ. Το λαμπερό κόκκινο διαμάντι στον αφαλό της Τζιάνα Μαρία Κανάλε, η γυμνή αλαβάστρινη μέση της, με κράτησαν ξάγρυπνο τις νύχτες της εφηβείας. Χριστουγεννιάτικο οικογενειακό δώρο ο Ταρζάν. Δεν ξεπαγιάζει γυμνός ανεβασμένος στα δέντρα χειμωνιάτικα; … Αλήθεια, πόσα χρόνια πέρασαν από την εποχή που αγαπούσαμε τον κινηματογράφο;»

Παντελής Βούλγαρης

«Όταν το δάκρυ “εκείνης” κυλούσε από τα μάτια μας, και το μαχαίρι “εκείνου” σημάδευε την καρδιά μας, η φυγή άρχιζε από το πρώτο εκείνο βλέμμα που ακουμπούσαμε στις τεράστιες ζωγραφιές στην πρόσοψη του σινεμά και που φορές περνάγαμε για να ξαναδούμε. Η φυγή και το όνειρο συνεχίζονται ακόμη για μερικούς. Και κάποιοι ξεχασμένοι ρομαντικοί ψάχνουν ακόμη στο τέλος του έργου για τη μισοσκισμένη γιγαντοαφίσα»

Μελίνα Μερκούρη, Αθήνα, 14/4/1993

(τα κείμενα είναι από τον τόμο: “HELLAFFI. Γιγαντοαφίσες από τους κινηματογράφους της Αθήνας 1950-1975”, Αθηναϊκές Εκδόσεις 1993)

INFO

Εκδήλωση κινηματογραφικής μνήμης

«Οι ζωγραφικές γιγαντοαφίσες των κινηματογράφων της Αθήνας 1950-1975»

Παρασκευή 3 Μαρτίου, ώρα 19:00

Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη Πειραιώς 138

Είσοδος Ελεύθερη

Δημοφιλή