Με αφορμή τη σημερινή επέτειο της γενοκτονίας των Αρμενίων (24/4/1915) θυμόμαστε το μεγάλο καλλιτεχνικό αφιέρωμα που είχε γίνει δύο χρόνια πριν, στην επέτειο των 100 χρόνων, από ιστορικούς και δημιουργούς παγκοσμίως.
Η προ διετίας επέτειος των 100 χρόνων από τη γενοκτονία των Αρμενίων ήταν μια ευκαιρία για τους ιστορικούς, τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες να επανεξετάσουν τις μνήμες των σφαγών και των απελάσεων που διεξάχθηκαν από τους Οθωμανούς στις αρχές του 1915. Εκθέσεις σε όλο τον κόσμο αναθεώρησαν τα αρχεία, εξερευνώντας τον πολιτισμό των Αρμενίων, την αντίστασή τους κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας και όλα όσα ακολούθησαν μετά τη γενοκτονία.
Η Diana Markosian, μια φωτογράφος με ρίζες στην Αρμενία και την Αμερική, της οποίας η δουλειά περιλαμβάνει θέματα όπως οι ζωές των νεαρών κοριτσιών μουσουλμανικής καταγωγής στην Τσετσενία και η κληρονομιά της Παναγίας, χρησιμοποίησε αυτή τη φετινή αναδρομή για να στήσει μια αντιπαράθεση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Το έργο της «1915», που εκτίθεται σήμερα στο Κέντρο Μελετών της Εγγύς Ανατολής Hagop Kevorkian του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, παρουσιάζει τρεις επιζώντες της γενοκτονίας ενώ ανακαλούν μνήμες από όλα αυτά που άφησαν πίσω και όλα όσα έχασαν.
Τον Οκτώβριο του 2014, η Markosian ξεκίνησε να αναζητά επιζώντες της γενοκτονίας που είχαν μετοικίσει στην Αμερική. Βρήκε 10 από αυτούς αλλά μόνο τρεις -ο Movses Haneshyan, η Mariam Sahakyan και η Yepraksia Gevorgyan- είχαν ακόμα αναμνήσεις προγενέστερες της γενοκτονίας.
Η Markosian εντόπισε την πορεία τους, ταξιδεύοντας στις περιοχές που οι ίδιοι είχαν εγκαταλείψει αλλά θυμούνται ακόμα. Σε μια προσπάθειά της να ανακτήσει κομμάτια των χαμένων πατρίδων τους, έφερε πίσω μαζί της μεγάλους καμβάδες που απεικόνιζαν τοπία από την Τουρκία και τους τοποθέτησε στα μέρη που μένουν πλέον οι επιζώντες.
Όταν ο Haneshyan, ο οποίος είναι πλέον 105 ετών, είδε τη φωτογραφία του πατρικού του «έμεινε σιωπηλός κι έπειτα ξεκίνησε να χορεύει προς τη φωτογραφία», λέει η Markosian. Ήταν ακριβώς η στιγμή που η φωτογράφος ήλπιζε να απαθανατίσει όταν ξεκίνησε αυτό το έργο. Στη συνέχεια φωτογράφησε και τους τρεις επιζώντες με εικόνες από το παρελθόν τους.
«Πήγαν στην εξορία», λέει η Markosian σχετικά με το έργο της, «και έναν αιώνα αργότερα έρχονται αντιμέτωποι με το σπίτι τους, και το αναγνωρίζουν».
Diana Markosian's 1915
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην WorldPost.