Η Κατερίνα Κοσκινά μιλά για τη συνεργασία του ΕΜΣΤ με την documenta και αποκαλύπτει την επόμενη μέρα στο Φιξ

Η Κατερίνα Κοσκινά μιλά για τη συνεργασία του ΕΜΣΤ με την documenta και αποκαλύπτει την επόμενη μέρα στο Φιξ

Στον «ομφαλό» της σύγχρονης τέχνης, στο Κάσελ της Γερμανίας, παρουσιάζεται στο πλαίσιο της documenta 14, μεγάλο μέρος από τη μόνιμη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Η επιμελήτρια της ιστορικής έκθεσης για το ΕΜΣΤ δίνει το στίγμα της παρουσίας μας στη διεθνή εικαστική σκηνή, κάνοντας λόγο για προβολή που υπερβαίνει την ταυτότητα του Μουσείου και προωθεί τον Ελληνισμό σε πολλά επίπεδα. Μιλά, όμως, και για καθυστερήσεις, δυσκολίες και παρανοήσεις, που έχουν προκαλέσει αρρυθμίες στη συνεργασία του Μουσείου με τον ιστορικό θεσμό. Εμφανώς πιο αισιόδοξη, η Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά, δίνει απάντηση στην κομμένη δωρεά του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος και μια εκτίμηση χρόνου για το οριστικό άνοιγμα του «ταλαιπωρημένου» μουσείου.

H Κατερίνα Κοσκινά με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της documenta 14, Άνταμ Σίμτσικ, στην Ύδρα (εγκαίνια ΔΕΣΤΕ)

Πώς αποτιμάτε τον χρόνο από την πρώτη συνέντευξή μας;

Δεν έχω καταλάβει πώς πέρασε ο καιρός, σαν ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών, σα να αποκοιμήθηκα για λίγο κουρασμένη σ' ένα δύσκολο ταξίδι! Σίγουρα θα μιλούσα για περίοδο με πολλή δουλειά, μεγάλη αγωνία, πολύ σασπένς και καλά αποτελέσματα… αλλά καλό είναι να μη λέμε εμείς ότι τα πράγματα πάνε καλά, καλό είναι να το ακούμε. Σε κάθε περίπτωση, για τούτο είμαι απόλυτα σίγουρη: δεν αδρανήσαμε. Είμαστε εξαιρετικά δραστήριοι και πιστεύω ότι, σχεδόν μόνοι, κινήσαμε έναν ογκόλιθο!

Βοήθησε βεβαίως και η documenta. Όταν τελειώσει, πώς θα συνεχίσει το ΕΜΣΤ να κινείται;

Το Μουσείο είναι ανοιχτό από τις 31 Οκτωβρίου, έστω κατά το ήμισυ. Σ’ αυτό το διάστημα και μέχρι να γίνει η συμφωνία μας με τη documenta 14, λειτούργησε από το ισόγειο έως τον δεύτερο όροφο, με τις δυνατότητες που είχε τη δεδομένη στιγμή σε εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό και μάλιστα, ξεπερνώντας τες. Είναι ανοιχτό, λοιπόν, το τμήμα που αφορά στην εξωστρέφειά του, οι χώροι δηλαδή των περιοδικών εκθέσεων, των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, των συνεδρίων και βέβαια τα γραφεία και ο χώρος συντήρησης των έργων τέχνης. Όλοι βεβαίως οι χώροι στο ΕΜΣΤ είναι σημαντικό να ανοίξουν, αλλά το πιο εξωστρεφές κομμάτι είναι αυτό που έχει να κάνει με την επαφή με τον κόσμο, με τις συνεργασίες και τις περιοδικές εκθέσεις, καθότι περιοδικότητα σημαίνει ροή. Άρα, ξεκινήσαμε από τους χώρους που μας επιτρέπουν να αλλάζουμε τακτικά το περιεχόμενό του και φτάσαμε έτσι ως την έναρξη της documenta 14. Το γεγονός βοήθησε πολύ στο να γίνει γνωστό το Μουσείο και ως κτήριο και ως περιεχόμενο. Το υπόλοιπο κτήριο από τον δεύτερο όροφο ως και την ταράτσα προορίζεται για την έκθεση της μόνιμης συλλογής: το πιο στιβαρό κομμάτι του ΕΜΣΤ, συνδεδεμένο με την ταυτότητα του Μουσείου, γιατί αφορά στο τμήμα της που θα εκτεθεί για κάποια χρόνια. Αυτό το κομμάτι έχει ακόμη δυσκολίες, αλλά τις ξεπερνάμε…

Με ποιο τρόπο;

Σήμερα μάθαμε ότι ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας μας πέρασε από το Συμβούλιο της Επικρατείας και μετά από κάποιες νομοτεχνικές προσαρμογές θα γίνει Προεδρικό διάταγμα (η συνέντευξη δόθηκε στις 22/6). Αυτό είναι ένα ακόμη πολύ σημαντικό βήμα. Πρακτικά τι σημαίνει; Ο εσωτερικός κανονισμός είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την στελέχωση του Μουσείου, που θα γίνει μέσω ΑΣΕΠ. Με αυτόν τον τρόπο ενδέχεται να προχωρήσει και η δωρεά του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος. Αυτά μαζί με την απαραίτητη αύξηση του τακτικού προϋπολογισμού του, γιατί το νέο κτίριο δε μπορεί να λειτουργεί με τον προϋπολογισμό που είχε στο υπόγειο του Ωδείου, θα του επιτρέψουν να λειτουργήσει πλήρως.

Επομένως, πότε το Μουσείο ανοίγει συνολικά;

Στόχος μας είναι να λειτουργήσει το μουσείο ως το τέλος του Νοεμβρίου. Δεν εξαρτάται, όμως, - το τονίζω αυτό - μόνο από εμάς. Τουλάχιστον πάντως, και με τη βοήθεια της πολιτείας, κατορθώσαμε και κερδίσαμε λίγο από το χαμένο χρόνο.

Ποιους ακριβώς εννοείτε;

Το Μουσείο είναι εθνική υπόθεση. Αποταθήκαμε σε όσους μπορούσαν να βοηθήσουν. Ζητήσαμε συνάντηση από το γραφείο του Πρωθυπουργού, την Προεδρία της Δημοκρατίας. Δεν μπορούμε να προχωράμε συνεχώς με υπερβάσεις των αντοχών μας και με την αγωνία ότι όλα είναι πρόσκαιρα ή και ματαιοπονία. Ταυτόχρονα, κάνουμε ενέργειες για να μη σταματήσει η λειτουργία εν αναμονή των χρονοβόρων εγκρίσεων. Με τη βοήθεια του Υπουργείου Πολιτισμού, έγιναν προσπάθειες για να βρεθεί προσωπικό από τον ΟΔΙΕ (πρώην Ιππόδρομος) και συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου, οι οποίοι και αναμένουμε να προστεθούν στο υφιστάμενο ελάχιστο προσωπικό, όχι για να λειτουργήσει κανονικά το μουσείο, αλλά για ν’ αντεπεξέλθουμε εν αναμονή της πλήρους λειτουργίας του.

Αναφερθήκατε στη δωρεά του Ίδρυματος Νιάρχος, αλλά έχει κάνει γνωστό ότι αποσύρει τη χορηγία του στο ΕΜΣΤ, επειδή δεν τηρήθηκε το χρονοδιάγραμμα.

Έχουμε επικοινωνία με το Ίδρυμα. Γνωρίζουν τις προσπάθειές μας. Επιπλέον, έχουμε ξεκινήσει συνεργασίες για μερικό εξοπλισμό του κτηρίου, τον απαραίτητο, και για την ολοκλήρωση των μελετών, ώστε με το που θα βγει η documenta 14 από το χώρο μας, στα τέλη Αυγούστου, να ξεκινήσουν οι εργασίες για την υποδοχή της μόνιμης συλλογής και ό,τι άλλου υπολείπεται, όπως το εστιατόριο, το καφέ κλπ. Με τον εσωτερικό κανονισμό και την στελέχωση, πιστεύω ότι ικανοποιούνται και οι απαιτήσεις του Ιδρύματος Νιάρχος. Έτσι, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε και στον υπόλοιπο εξοπλισμό, διότι αυτός και η εφαρμογή των μελετών είναι κομμάτι της δωρεάς του Ιδρύματος.

Έχετε πει ότι η documenta είναι ένας καθρέφτης: οι ίδιοι καλλιτέχνες με διαφορετικά έργα σε Αθήνα – Κάσελ. Ποιος είναι ο απόηχος του ΕΜΣΤ στο Κάσελ;

Η ποιότητα της έκθεσης και της συλλογής του Μουσείου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση. Σχηματίζονται ουρές έξω από το κτίριο Φριντεριτσιάνουμ. Έρχονται όμως και πολλοί να δουν την έκθεση εδώ και κατά συνέπεια επισκέπτονται και το νέο μας κτήριο στην Αθήνα. Η έκθεσή μας στο Κάσελ έχει τον τίτλο ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ. Η συλλογή του ΕΜΣΤ βρίσκεται στο κεντρικό κτήριο της documenta, όπου οι πάντες – από τον πλέον ανυποψίαστο ως τον πιο ενημερωμένο φιλότεχνο - θα περάσουν για να πάρουν τον οδηγό και να δουν τι εκτίθεται. Άρα, στον «ομφαλό» της documenta συμβαίνει κάτι για πρώτη φορά, κατά τη γνώμη μου επ’ ωφελεία και της documenta 14 και της χώρας μας, που είναι η φιλοξενία ενός μουσείου μιας άλλης χώρας. Κι αυτό πρέπει να τονιστεί. Δε μιλάμε για φιλοξενία έκθεσης, μιλάμε για τη συλλογή του μουσείου μας. Η ιδέα αυτής της συνεργασίας πραγματώνεται με την παραχώρηση αφενός του κτιρίου του ΕΜΣΤ ως κεντρικό εκθεσιακό χώρο της documenta 14 στην Αθήνα και αφετέρου με την παρουσίαση της μόνιμης συλλογής μας στο Κάσελ, στη μορφή που θα έχει όταν ανοίξει εδώ, στο κέντρο της σύγχρονης τέχνης. Πρόκειται ουσιαστικά για διπλή και προσωρινή μετακίνηση των εδρών μας.

Σας ικανοποιεί η απήχηση στα διεθνή μέσα;

Είμαστε εξαιρετικά χαρούμενοι γιατί κερδίσαμε κάτι μοναδικό: μια μεγάλη προβολή του Μουσείου. Αυτό μόνο κατά τη διάρκεια της documenta θα μπορούσε να επιτευχθεί και βέβαια μόνο στην παρούσα 14η διοργάνωση, αφού είναι και η πρώτη φορά στην ιστορία της διοργάνωσης που πραγματοποιείται σε δύο πόλεις, σε δύο διαφορετικές χώρες. Αυτήν την προβολή τη χρωστάμε στην documenta 14 και την ιδέα στο Διευθυντή της κ. Άνταμ Ζύμτσικ. Τη μεγαλύτερη εταιρεία δημοσίων σχέσεων να είχαμε προσλάβει, δε νομίζω ότι θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε αυτήν την αναγνωρισιμότητα! Στην Ελλάδα προβλήθηκε το κτίριο στο ξένο κοινό και, αντίστοιχα στο Κάσελ, δηλαδή στη διεθνή εικαστική σκηνή, το περιεχόμενό του. Ενδεικτικό είναι ότι η documenta έχει τίτλο “learning from Athens”, μαθαίνοντας δηλαδή από την Αθήνα, όχι μόνο στο πεδίο της τέχνης αλλά γενικά σαν ιδέα, τοπίο, σύμβολο, κοινωνική πραγματικότητα. Μέσα από αυτήν την ιδέα η Αθήνα και η χώρα μπαίνουν στο επίκεντρο πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά.

Η συνεργασία μας είναι καλή και ισορροπημένη. Μάθαμε και εμείς πολλά. Και κάναμε και τη μεγαλύτερη δημόσια προβολή του ΕΜΣΤ, αναλαμβάνοντας όλη την ευθύνη. Υπήρξαν όπως συμβαίνει πάντα σε καταστάσεις υπό πίεση και μεγάλες διοργανώσεις, κάποιες καθυστερήσεις ή δυσκολίες.

Όπως;

Αναμενόμενα πράγματα. Στενοχωρηθήκαμε λίγο γιατί λόγω καθυστέρησης ανάρτησης των κειμένων τοίχου οι πρώτοι δημοσιογράφοι στο διήμερο διάστημα του preview, είδαν την έκθεσή μας και νόμισαν ότι την επιμελήθηκε η documenta 14 και όχι το ΕΜΣΤ. Στην πραγματικότητα, είναι η μουσειολογική μελέτη που υποβάλαμε για να εφαρμοστεί εδώ στην Αθήνα, προσαρμοσμένη στο μέγεθος του Φριντεριτσιάνουμ και την ιστορία του. Όμως, όπως η documenta είχε carte blanche για να κάνει στο χώρο μας την έκθεσή της, σε μας δόθηκε η ίδια ελευθερία στο Κάσελ. Διαπιστώσαμε και μια παρανόηση σχετικά με την εγκατάσταση του Ανδρέα Αγγελιδάκη στο Κάσελ, καθώς προβάλλεται από τα μέσα ως βασικό έργο της έκθεσης, χωρίς να είναι. Είναι τμήμα του “Parliament of the bodies” και παραγγελία της documenta 14 στον καλλιτέχνη. Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης συμμετέχει στην έκθεσή μας, όμως, με άλλο έργο.

Ναι, αλλά το επισημαίνετε.

Συνολικά, οι στήλες των εφημερίδων είναι καλές και υπάρχει μεγάλη διεθνής κάλυψη, όχι ελληνική. Σε αυτό η οργάνωση χώλαινε και μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν υπάρχει από πλευράς documenta 14 ορθή διανομή υλικού, σε ό,τι μας αφορά. Δεν έχω δει ακόμη φωτογραφία έργου από την έκθεση στο Fridericianum, πλην, κυρίως, του έργου του Αγγελιδάκη. Ενεργούμε όμως για να διορθωθεί και αυτό και να προβάλλεται καλύτερα η έκθεσή μας. Το εγχείρημα είναι μεγάλο και δεν ξέρουμε τι να πρωτοπρολάβουμε.

Επιστρέφω στην εξωστρέφεια που τονίσατε αρχικά. Ως να μπει η μόνιμη συλλογή, έχετε εκθεσιακό προγραμματισμό;

Η δική μας παρουσία στην documenta τελειώνει στις 17 Σεπτεμβρίου και θέλουμε περίπου ένα μήνα για να επαναπατρίσουμε τα έργα. Όσο θα γίνονται οι απαραίτητες εργασίες για να λειτουργήσει όλος ο χώρος, αν έχουμε τις προϋποθέσεις στο μεταξύ, θα παρουσιάσουμε δύο εκθέσεις: η μία αφορά στη διακρατική συμφωνία Ελλάδος – Κίνας και είναι η φιλοξενία έργων από το Namoc, που είναι το μεγάλο μουσείο του Πεκίνου. Θα πάμε και εμείς του χρόνου στην Κίνα, όπου εκεί θα προτείνουμε τη δική μας έκθεση. Η άλλη έκθεση που θα παρουσιασθεί στο ισόγειο για ένα μήνα, έχει ως θέμα της την απελευθέρωση της Αθήνας. Τα άλλα θα τα μάθετε, όταν οριστικοποιηθεί η ημερομηνία εγκαινίων και κυκλοφορήσει ο προγραμματισμός μας.

Και κάτι που δεν έχω ξαναπεί: επειδή έχει μεγαλώσει κατά πολύ η συλλογή μας – κάθε μέρα μεγαλώνει - , θα δείξουμε στο χώρο των περιοδικών εκθέσεων τα νέα αποκτήματα της τελευταίας διετίας, που είναι πολλά και σημαντικά.

Του χρόνου, στην Κίνα, θα ταξιδέψετε ως διευθύντρια του ΕΜΣΤ; Έχει ανανεωθεί η θητεία σας στο μουσείο;

... τελώ πάντα εν αναμονή και εκκρεμότητι.

Δημοφιλή