Ένα από τα πολλά που «εντυπωσιάζουν» εκ νέου στο δημόσιο διάλογο είναι η αγάπη πολιτικών και πολιτικολογούντων για τα επίθετα. Και μαζί η ευκολία τους να κολλούν το ένα επίθετο δίπλα στο άλλο με μαεστρία, δημιουργώντας εκ πρώτης όψεως μια αίσθηση ρητορικής δεινότητας. Λέγοντας πολλά, μα και τίποτα.
Έτσι ήταν πάντοτε, μα σα να παράγινε τελευταία, με την επικρατούσα ρητορεία. Ο ομιλητής που μιλά γρήγορα, αποπνέει άνεση και, προσωρινά, κερδίζει πόντους και φαινομενική υπεροχή. Μοιάζει να ξέρει τι λέει. Μα, όπως συμβαίνει σε πολλούς τομείς του δημόσιου βίου, κρίνεται στο τέλος -κι όχι πάντοτε από αυτήν του τη «μαεστρία». Τα επίθετα δεν αρκούν. Ο πρόσκαιρος χαρακτηρισμός που επιτρέπουν, αυτός της εντύπωσης, δεν στέκεται χωρίς επιχειρήματα. Στο τέλος μιας παρέμβασης, η λογοπλαστική ικανότητα δεν μπορεί να σκεπάσει την πενία της πολιτικής άποψης. Και η καλλιέπεια συχνά απομακρύνει τον ακροατή από το νόημα των λόγων. Έτσι κυριαρχεί το «ήταν καλός», αλλά συχνά δεν υπάρχει απάντηση στο «τι είπε». Το περιεχόμενο εξανεμίζεται.
Μια λύση είναι πάντα τα ρήματα. Λέξεις που συγκεκριμενοποιούν, παραπέμπουν σε δράση κι ενέχουν μια αίσθηση κατεύθυνσης. Ρήματα αντί για επίθετα. Η ραχοκοκαλιά της σκέψης. Μια πρόσφατη ανάλυση των επιτυχημένων αιτήσεων για υποτροφίες στο Πρόγραμμα ΜΒΑ του Harvard έδειξε πως προκρίνονται οι υποψήφιοι που μπορούν να τεκμηριώσουν όσα υποστηρίζουν. Όσοι μπορούν να τα καταδείξουν εμφατικά, αντί απλώς να τα περιγράψουν. Κι αυτό γίνεται πάντοτε πιο αποτελεσματικά εάν τα ρήματα της δράσης αντικαταστήσουν τα επίθετα της εντύπωσης.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Μπορούμε να περιγράψουμε κάποιον με δύο τρόπους. Στην πρώτη περίπτωση, τον χαρακτηρίζουμε με επίθετα όπως «ικανός», «εργατικός» και «άξιος». Στη δεύτερη, λέμε για εκείνον πως «ίδρυσε μια επιτυχημένη επιχείρηση», «πρώτευσε σε ένα διαγωνισμό» ή «διευθύνει μια ομάδα ταλαντούχων ερευνητών». Τι από τα δύο μας πείθει περισσότερο; Τι αφήνει ισχυρότερο αποτύπωμα;
Τα ρήματα τραβούν την προσοχή μας, διεκδικούν το ενδιαφέρον μας, μάς «βρίσκουν» πιο εύκολα από κάθε όμορφο, αισθαντικό μα πιο άνευρο στο αποτύπωμά του επίθετο. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στα πολιτικά «αφηγήματα» της φθινοπωρινής μόδας. Ελπίζω πως το αποτέλεσμα θα κριθεί περισσότερο από τη δράση και λιγότερο από την εντύπωση. Από την ουσία της πρότασης κι όχι από το περίβλημά της. Από το ποιος έχει κάτι να πει κι όχι από το πώς το λέει. Από τα ρήματα της δράσης και της βούλησης, κι όχι από τα επίθετα της συγκεκαλυμμένης, κάποτε αμφίθυμης, σκέψης.