Ψάχνοντας για ελπίδα στην Ειδομένη

Παρόλα αυτά, αν και τόσα χρόνια πίσω, με τόσο κακές υποδομές, τόσο λίγα αγαθά στα μαγαζιά και μικροπράγματα στα σπιτικά των ανθρώπων, δε μπορώ να το συγκρίνω με αυτό που είδα στην Ελλάδα σήμερα, στον καταυλισμό των προσφύγων της Ειδομένης. Απλωμένη ανάμεσα στα χωράφια, μια πόλη από σκηνές είχε καταλάβει το τοπίο. Ήταν βρώμικα και γεμάτη σκουπίδια. Οι άνθρωποι καθόντουσαν στο έδαφος ή περιφέρονταν άσκοπα, μερικοί από αυτούς ανακατεύοντας κατσαρόλες με φαγητό πάνω σε μικρές φωτιές. Μια μεγάλη σειρά από φορητές τουαλέτες βρισκόταν κοντά στις ράγες του τρένου, αλλά από την έντονη μυρωδιά που αναδυόταν στον αέρα ήταν σαφές ότι δεν τις χρησιμοποιούσαν όλοι.
eleni kounalaki

Ειδομένη, 17 Απριλίου 2016

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70, όταν ερχόμουν με την οικογένειά μου στην Ελλάδα για τις καθιερωμένες μας καλοκαιρινές διακοπές, πάντα ένιωθα ότι αφήναμε το μοντέρνο παράδεισο της Καλιφόρνια και επιστρέφαμε πίσω στο χρόνο, σε μια χώρα που ήταν αρκετά υπο-αναπτυγμένη. Οι δρόμοι ήταν κακοί και μας έπαιρνε μια ολόκληρη μέρα να ταξιδέψουμε, σε μία λωρίδα σε τσιμεντένιο δρόμο, για να φτάσουμε στο χωριό της οικογένειάς μου κοντά στην Τρίπολη - σχεδόν 120 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Περνούσαν τα πρωινά τους γεμίζοντας τενεκέδες λαδιού με νερό για χρήση στο σπίτι. Η μεγάλη μας οικογένεια μετακόμιζε το καλοκαίρι εκεί με βαλίτσες γεμάτες σεντόνια για το κρεβάτι και πετσέτες - προϊόντα που δύσκολα έβρισκες στην Ελλάδα τότε, και που αν τα έβρισκες ήταν πανάκριβα. Ηλεκτρικό δεν υπήρχε πάντα, αλλά με κάποιο τρόπο όλοι ήξεραν το πότε.

Παρόλα αυτά, αν και τόσα χρόνια πίσω, με τόσο κακές υποδομές, τόσο λίγα αγαθά στα μαγαζιά και μικροπράγματα στα σπιτικά των ανθρώπων, δε μπορώ να το συγκρίνω με αυτό που είδα στην Ελλάδα σήμερα, στον καταυλισμό των προσφύγων της Ειδομένης. Απλωμένη ανάμεσα στα χωράφια, μια πόλη από σκηνές είχε καταλάβει το τοπίο. Ήταν βρώμικα και γεμάτη σκουπίδια. Οι άνθρωποι καθόντουσαν στο έδαφος ή περιφέρονταν άσκοπα, μερικοί από αυτούς ανακατεύοντας κατσαρόλες με φαγητό πάνω σε μικρές φωτιές. Μια μεγάλη σειρά από φορητές τουαλέτες βρισκόταν κοντά στις ράγες του τρένου, αλλά από την έντονη μυρωδιά που αναδυόταν στον αέρα ήταν σαφές ότι δεν τις χρησιμοποιούσαν όλοι. Τα παιδιά περιπλανιούνταν μόνα τους, μερικά από αυτά κρατώντας με προσοχή στα χέρια τους μικρότερα παιδιά.

Καθώς περιφερόμουν στο χώρο της Ειδομένης με εκπροσώπους της Ύπατης Αρμοστείας, της Πράξις, το σώμα Σαμαρειτών, τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και άλλες διεθνείς ΜΚΟ, δυσκολευόμουν πάρα πολύ να θυμηθώ που βρίσκομαι. Και όταν θυμήθηκα ότι βρίσκομαι στην Ελλάδα του 2016, με πλημμύρισε τρόμος για το τι σημαίνει η μεταναστευτική κρίση για μια χώρα που είχε τα πάνω της και τα κάτω της, και τώρα επιβιώνει στη σκιά μιας οκτάχρονης οικονομικής ύφεσης. Αλλά πιο πολύ είχα ανησυχία για τις οικογένειες, κυρίως από τη Συρία, αλλά και πολλές από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τη Β. Αφρική, και το μέλλον που θα έχουν.

Η Ειδομένη βρίσκεται στα σύνορα της Ελλάδας και της περιοχής που οι Έλληνες καλούν ΠΓΔΜ. Για μήνες, αυτή η διαδρομή αποτελούσε τη βασική δίοδο της βαλκανικής διαδρομής - μέσα από την οποία εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες περνούσαν, ερχόμενοι από νησιά όπως της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, προς την κεντρική Ευρώπη και από κει στον τελικό προορισμό τους, τη Γερμανία και τη Β. Ευρώπη.

Όταν το αυτοκίνητο πρωτοπλησίασε την περιοχή, αντίκρισα καινούριους ασημένιους φράχτες, με συρματοπλέγματα, να απλώνονται στα σύνορα και να λάμπουν στη λιακάδα. Με τα σύνορα αυστηρά κλειστά για τους πρόσφυγες, οι οικογένειες έχουν συσσωρευτεί σε δεκάδες περιοχές της Β. Ελλάδας. Η Ειδομένη είναι η πιο μεγάλη εστία, με περίπου 10.000 ανθρώπους να «λιμνάζουν» εκεί, με αρκετούς από αυτούς να αρνούνται να φύγουν.

Οι ελληνικές αρχές επιθυμούν να κλείσουν αυτό το μέρος και να επανατοποθετήσουν τους ανθρώπους αυτούς σε νεόκτιστες, επίσημες τοποθεσίες. Μερικές από αυτές είναι αρμοδιότητα των τοπικών δημοτικών αρχών και άλλες - όπως αυτή που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα μακρυά στην πόλη της Νέας Καβάλας- αρμοδιότητα του στρατού.

Στον καταυλισμό της Νέας Καβάλας συνάντησα έναν Έλληνα συνταγματάρχη. Μου συστήθηκε σαν ο διοικητής του. Πρόκειται για έναν μεθοδικό άνθρωπο, και οι επιχειρήσεις εκεί είναι σαφώς πιο καθαρές και οργανωμένες από την Ειδομένη. Ταυτοχρόνως, ο συνταγματάρχης θέλει πάση θυσία να κάνει σαφές πως οι άνθρωποι εκεί δεν είναι υπό κράτηση. Είναι ελεύθεροι να φύγουν ή να μείνουν αν θέλουν, και δεν υπάρχει κίνδυνος να στερηθούν την ελευθερία της μετακίνησης.

Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες να μετακινηθούν οι πρόσφυγες από την Ειδομένη σε επίσημες τοποθεσίες παρεμποδίζονται. Δε μπορούσα να σταματήσω να αναρωτιέμαι το γιατί. Εκτός από πολύ καλύτερες εγκαταστάσεις, επιπλέον έχει ακόμη και παιδική χαρά, δωρεά της οργάνωσης «Σώστε τα παιδιά» (Save the Children).

«Οι άνθρωποι φοβούνται. Δε θέλουν να τους στείλει κάποιος πίσω στην Τουρκία και δε θέλουν και να μείνουν εδώ. Θέλουν να πάνε στη Γερμανία όπου υπάρχουν δουλειές», άκουσα να λένε ξανά και ξανά εθελοντές. (Η αναφορά στην Τουρκία έχει να κάνει με την πρόσφατη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας που ακόμα βρίσκεται στα σπάργανα της εφαρμογής της). Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους είχαν σπίτια στον τόπο που έμεναν, λένε. Δεν είναι συνηθισμένοι στο να ζουν κάτω από αυτές τις συνθήκες. Φοβούμενοι ότι αυτές οι προσωρινές εγκαταστάσεις - ακόμη και οι πιο αξιοπρεπείς- θα μπορούσαν να γίνουν μόνιμες, θα προτιμούσαν να γυρίσουν πίσω στη Συρία και να μείνουν εκεί.

Μια εθελόντρια το έθεσε ως εξής: Στην Ειδομένη, είσαι ακριβώς στην είσοδο, ακριβώς στα σύνορα. Κάθε λίγο και λιγάκι κυκλοφορεί μια φήμη ότι τα σύνορα θα ξανανοίξουν, έστω για λίγες ώρες. Οι άνθρωποι μαζεύουν τις σκηνές τους και ξεκινούν να κινητοποιούνται. Το θέμα είναι, λέει, ότι ακόμα κι αν οι συνθήκες είναι κακές, υπάρχει ελπίδα. Ελπίδα ότι μπορούν να συνεχίσουν. Ελπίδα ότι δεν είναι παγιδευμένοι σε μια φυλακή. Ελπίδα ότι οι ίδιοι και οι οικογένειές τους θα έχουν μέλλον. Η οικονομικά χτυπημένη Ελλάδα, με σχεδόν 50% ανεργία στους νέους, δεν προσφέρει την ελπίδα που ψάχνουν.

Χθες, στην επίσκεψή του στη Λέσβο, ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρθηκε στην προσφυγική κρίση σαν την πιο σημαντική στην Ευρώπη από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχα την τιμή να βρίσκομαι εκεί, στο διάδρομο με τις οικογένειες που μόλις είχαν επιλεγεί να ανέβουν στο αεροπλάνο με τον Πάπα, και να απογειωθούν προς ένα μέλλον ελπίδας και προστασίας. Για τους 55.000 πρόσφυγες στην Ελλάδα, οι περισσότεροι από τους οποίους δε θέλουν να βρίσκονται εδώ, θα πρέπει να ήταν βασανιστικό να ακούν την ιστορία αυτών των λίγων και τυχερών.

Δημοφιλή