Ελληνική παράκαμψη καινοτομίας για ευφυή, συλλεκτική και βιώσιμη ανάπτυξη

Οι υπάρχουσες νέες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να δώσουν καλύτερες λύσεις με μικρότερο κόστος θα είναι πάντοτε οι νικητές, ειδικά σε επιβραδυνόμενες αγορές και σε οικονομίες που βρίσκονται σε στάδια ύφεσης του οικονομικού κύκλου. Σε αυτό τον χώρο χρειάζονται πρωτοβουλίες με βάση δημόσιους ή ιδιωτικούς πόρους αλλά και ΣΔΙΤ. Οι πυλώνες αυτών των πρωτοβουλιών πρέπει να έχουν χρηματο-οικονομική, θεσμική, νομική αλλά και τεχνολογική υπόσταση.
Freddy Snijder/Flickr

Επιχειρηματικότητα και καινοτομία είναι η έννοια της ανθρώπινης προσπάθειας και στόχου, ένα κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο εγγενές στην ανθρώπινη φύση καθώς συνιστά, συγχρόνως, κοινωνικούς και πολιτικούς μηχανισμούς θετικής αλλαγής και ανάπτυξης, με την προϋπόθεση ότι αυτοί εξισορροπούνται και καθοδηγούνται από συστήματα αποτελεσματικά, ρυθμιστικά και παρέχοντα κίνητρα.

Οι σύγχρονες τοπικές (ελληνικές), διεθνείς (ευρωπαϊκές) και παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες και τάσεις δημιουργούν την επιτακτική ανάγκη να πυροδοτήσουμε, επισπεύσουμε και αφυπνίσουμε υψηλή ποσότητα και ποιότητα επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, που να βασίζεται σε υψηλής ποιότητας και ποσότητας καινοτομίες (καθώς και low-tech, medium tech, high-tech). Αυτός είναι ο σημαντικός δρόμος και το μέσον προκειμένου να στοχοποιήσουμε και να επιτύχουμε πραγματική, ουσιαστική και, τελικά, ταχύτερη ανάπτυξη του ΑΕΠ.

Αυτού του είδους η ανάπτυξη είναι πολύ περισσότερο πιθανόν να προέλθει από νέες ποιοτικά διαφορετικές και υπερέχουσες πρωτοβουλίες που θα αναλαμβάνονται από «ανατέλλουσες βιομηχανίες», παρά αναδιαρθρώνοντας τις υπάρχουσες και πιθανόν «δύουσες». Μπορεί να είναι στρατηγικά περισσότερο συνετό να επενδυθούν πολύτιμοι και σπάνιοι πόροι σε προσεκτικά υπολογισμένα «στρατηγικά στοιχήματα», παρά να εξακολουθούμε να τα σπαταλάμε σε τομείς παρακμάζουσας βιομηχανίας. Με αυτή την έννοια θα ήταν καλύτερο να δώσουμε επιθετική κοινωνικο-οικονομική επανεκπαίδευση επανεισαγωγής ή και προγράμματα εθελούσιας συνταξιοδότησης, ώστε να επιτρέψουμε νέες στρατηγικές και μεθόδους να έλθουν στο προσκήνιο.

Επιπλέον, κατ' εμέ, οι έννοιες της δυναμικής ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης επιχειρηματικότητας, στις οποίες αναφέρομαι σε ένα από τα βιβλία μου (1), αποτελούν πυλώνες ενός καθεστώτος που το αποκαλώ «Δημοκρατικό Καπιταλισμό» (2) εν αντιθέσει προς τον «Λαϊκίστικο ή Καπιταλισμό του Καζίνο», όπου οι πραγματικές ευκαιρίες για εκπαίδευση και οικονομική ευημερία είναι διαθέσιμες για όλους, και ειδικά για τους νέους. Αυτό θα μπορούσε να είναι το άμεσο παράγωγο συλλογής στρατηγικών και πρωτοβουλιών από «πάνω προς τα κάτω» καθώς και από «κάτω προς τα πάνω», που θα συμπεριλάμβαναν ισχυρές πολιτικές χρηματοδότησης έρευνας και ανάπτυξης, αλλά επιπλέον και την ανάπτυξη δικτύων καινοτομίας και συστάδων γνώσης διατομεακών και διαπεριφερειακών.

Ορίζουμε τη «βιώσιμη» επιχειρηματικότητα ως τη δημιουργία εταιρειών που επιβιώνουν, αποφέρουν κέρδη και αναπτύσσονται. Τέτοιες εταιρείες συντελούν στη δημιουργία αμοιβαίως ενισχυόμενων δικτύων καινοτομίας και συστάδων γνώσεων που οδηγούν προς μια εύρωστη ανταγωνιστικότητα. Ορίζουμε την «εύρωστη» (robust) ανταγωνιστικότητα σαν μια κατάσταση οικονομικής οντότητας και γίγνεσθαι που προσφέρει συστηματικά και προστατεύσιμα «ασύμμετρα πλεονεκτήματα» στις οντότητες που αποτελούν μέρος της οικονομίας. Μια τέτοιου είδους οικονομία δομείται πάνω σε αμοιβαίως συμπληρούμενη και ενισχυόμενη, χαμηλή, μεσαία, και υψηλή τεχνολογία σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (κυβερνητικούς οργανισμούς, ιδιωτικές εταιρείες, πανεπιστήμια και μη κυβερνητικές οργανώσεις).

Οι υπάρχουσες νέες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να δώσουν καλύτερες λύσεις με μικρότερο κόστος θα είναι πάντοτε οι νικητές, ειδικά σε επιβραδυνόμενες αγορές και σε οικονομίες που βρίσκονται σε στάδια ύφεσης του οικονομικού κύκλου. Σε αυτό τον χώρο χρειάζονται πρωτοβουλίες με βάση δημόσιους ή ιδιωτικούς πόρους αλλά και ΣΔΙΤ. Οι πυλώνες αυτών των πρωτοβουλιών πρέπει να έχουν χρηματο-οικονομική, θεσμική, νομική αλλά και τεχνολογική υπόσταση. Ο στόχος θα είναι να επιτραπεί στα συστατικά στοιχεία του ελληνικού συστήματος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας (ήτοι πανεπιστημιακά ερευνητικά κέντρα, κυβερνητικά ερευνητικά κέντρα αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις έντασης γνώσης), να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους, να παράξουν προστιθέμενη αξία και να αποκομίσουν τα οφέλη της μέσω μεταφοράς τεχνολογίας και γνώσης. (3)

Για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου απαιτείται να δοθούν κίνητρα και να εγκαθιδρυθεί ένας μεγάλος αριθμός πιλοτικών προγραμμάτων ευρέος φάσματος και κλίμακας, που θα συνδέουν οργανικά και θα καθοδηγούν αποτελεσματικά όλα τα στάδια της αλυσίδας προστιθέμενης αξίας της γνώσης (από το εργαστήριο στην αγορά, μέσω παγκόσμιας κλάσεως μικρομεσαίων επιχειρήσεων που θα έχουν προσανατολισμό εγχώριο αλλά και παγκόσμιο. Η πρόκληση αλλά και η ευκαιρία είναι η εμπλοκή σε μια αρκετά μεγάλη κλίμακα πρωτοβουλιών ώστε να αναβαθμιστούν υπάρχουσες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να διευκολυνθεί η δημιουργία νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), με ισχυρές προοπτικές επιβίωσης ευημερίας και ανάπτυξης. (Η Ελλάδα θα μπορούσε να στοχεύσει να γίνει το λίκνο της δημιουργίας του επόμενου Google ή Amgen στα 10-15 χρόνια, καθώς η φύση και η δυναμική των υποκείμενων τεχνολογιών απαιτούν πόρους που τώρα κατέχουν ήδη σε μεγάλο βαθμό οι έλληνες ερευνητές και οι εν δυνάμει ή υπάρχοντες επιχειρηματίες).

Η πραγματική πρόκληση είναι να μάθουμε να μετατρέπουμε τις αποτυχίες θάρρους και φαντασίας του παρελθόντος σε επιτυχίες του μέλλοντος και τον κυνισμό αντιπαραγωγικής φύσεως σε οράματα που θα μας εμπνέουν, βασισμένα όμως στην πραγματικότητα. Να συγκεκριμενοποιήσουμε και να σκιαγραφήσουμε καθαρά και πειστικά σε όλους τους έλληνες πολίτες (συμπεριλαμβανομένων και αυτών της διασποράς, ως εν δυνάμει συνεταίρων και μεντόρων των εγχωρίων υπαρχόντων και μελλοντικών επιχειρηματιών, ειδικά των νεωτέρων, ένα όραμα για το μέλλον και μια στρατηγική αλλαγής η οποία θα είναι κατανοητή, εφαρμόσιμη και πειστική αρκετά ώστε να ξεπεράσει το επιπλέον τίμημα κυνισμού και δυσπιστίας που η πολιτική στην Ελλάδα, και όχι μόνον, καλείται να πληρώσει για προηγούμενες αποτυχίες ή παραλείψεις. Εν ολίγοις πιστεύω ότι ο τομέας της Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες πάνω στον οποίο μπορεί να δομηθεί μια στρατηγική αλλαγής στην οποία οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να πιστέψουν και την οποία όντως έχουν ανάγκη.

Ειδικότερα χώροι επικέντρωσης του ενδιαφέροντος θα μπορούσαν να είναι οι καθαρές (πράσινες) τεχνολογίες, λύσεις για αποκατάσταση και αναβάθμιση του περιβάλλοντος, οικοτουρισμός και άλλες λύσεις τουρισμού υψηλότερης προστιθέμενης αξίας και μικρότερης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, λύσεις για κάλυψη αναγκών επικοινωνίας, νανοβιοϊατρικές θεραπείες, προηγμένα υλικά για εξυπηρέτηση ειρηνικών και άλλων λύσεων, βιολογικές αγροκαλλιέργειες και φαρμακολογικές συνθέσεις εκτός επωνυμίας (generic medicines) καθώς και λύσεις εκμάθησης εξ αποστάσεως με παγκόσμια εμβέλεια.

Πολλές από αυτές τις λύσεις θα μπορούσαν να υλοποιηθούν σε περιφερειακή βάση με υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και με προσανατολισμό, εκτός της ελληνικής αγοράς, σε αγορές της κεντρικής και της νοτιοανατολικής Ευρώπης, της κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, και της βόρειας Αφρικής.

Εν κατακλείδι, πεποίθησή μου είναι ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για λύσεις τις οποίες μπορούν να καταλάβουν και να εμπιστευθούν ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες γι' αυτούς προσωπικά και για την κοινωνία γενικότερα με έναν διαχρονικά βιώσιμο τρόπο.

(1) Carayannis et al, Heterogeneity and Diversity in the Knowledge Economy and Society, Edward Elgar, May 2008.

(2) Carayannis, Elias G. / Aris Kaloudis (2009). Α Time for Action and a Time to Lead: Democratic Capitalism and a New «New Deal» for the US and the World in the Twenty-first Century. Japan Economic Currents Νο. 71 (January 2009), 6-10.

(3) Καραγιάννης Ηλίας και Μπάκουρος Γιάννης, καινοτομία και επιχειρηματικότητα - Θεωρία και πράξη - Εκδόσεις Σοφία - Απρίλιος 2010

Δημοφιλή