«Υπνοβατώντας» προς ένα- μεγάλο- πόλεμο; Το επικίνδυνο παιχνίδι των ΗΠΑ

Παρότι μια σειρά αναλυτών τείνει να συγκρίνει τη σημερινή διεθνή κατάσταση, ιδίως μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ με τον Ψυχρό Πόλεμο, στην πραγματικότητα, εδώ και χρόνια, οι αναλογίες με την περίοδο προ του Α' Παγκοσμίου Πολέμου είναι πολύ πιο εύστοχες: εντεινόμενοι ανταγωνισμοί μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, δευτερεύοντες δρώντες με τυχοδιωκτικές πολιτικές συχνά, σχετικοποίηση της ισχύος, οικονομικές αλληλεξαρτήσεις σε ένα αρύθμιστο πλαίσιο με παράλληλους εθνικιστικούς ανταγωνισμούς, ηγεσίες χωρίς βαθιά ιστορική συναίσθηση, περίπλοκες συμμαχίες, παρεξηγήσεις και παρερμηνείες οδήγησαν πριν έναν αιώνα σε μια κλιμάκωση που βύθισε τον κόσμο στην καταστροφή.
Ronen Zvulun / Reuters

Παρότι μια σειρά αναλυτών τείνει να συγκρίνει τη σημερινή διεθνή κατάσταση, ιδίως μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ με τον Ψυχρό Πόλεμο, στην πραγματικότητα, εδώ και χρόνια, οι αναλογίες με την περίοδο προ του Α' Παγκοσμίου Πολέμου είναι πολύ πιο εύστοχες: εντεινόμενοι ανταγωνισμοί μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, δευτερεύοντες δρώντες με τυχοδιωκτικές πολιτικές συχνά, σχετικοποίηση της ισχύος, οικονομικές αλληλεξαρτήσεις σε ένα αρύθμιστο πλαίσιο με παράλληλους εθνικιστικούς ανταγωνισμούς, ηγεσίες χωρίς βαθιά ιστορική συναίσθηση, περίπλοκες συμμαχίες, παρεξηγήσεις και παρερμηνείες οδήγησαν πριν έναν αιώνα σε μια κλιμάκωση που βύθισε τον κόσμο στην καταστροφή. Η εξέλιξη προς τον πόλεμο περιγράφεται συχνά ως "sleepwalking", δηλαδή ως μια πορεία που θα μπορούσε να εμποδιστεί αλλά την οποία κανείς δε σταμάτησε, μετά από χρόνια μιλιταρισμών και πολεμοχαρών πολιτικών.

Το διεθνές περιβάλλον των τελευταίων χρόνων και ακόμα περισσότερο των τελευταίων ημερών προσομοιάζει ολοένα περισσότερο με μια τέτοια πορεία με το ρόλο του οδηγού να έχουν οι ΗΠΑ. Μετά από χρόνια καταστροφικών εισβολών και παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου, απέναντι σε δευτερεύοντες δρώντες, πλέον σε μια επίδειξη "macho" εξωτερικής πολιτικής στρέφονται ευθέως κατά των άλλων δύο βασικών ανταγωνιστικών τους δυνάμεων, της Ρωσίας και της Κίνας.

Η δικαιολογία των ΗΠΑ για την πυραυλική τους επίθεση στη Συρία, περί της υποτιθέμενης χρήσης χημικών από την κυβέρνηση της Συρίας είναι αστεία: όχι μόνο διότι το παρελθόν και παρόν των ΗΠΑ - όπως και αρκετών εκ των συμμάχων τους-βρίθει πολύ μεγαλύτερων εγκλημάτων αλλά επιπλέον διότι δεν παρουσίασαν καμία απόδειξη περί χρήσης χημικών από τη συριακή κυβέρνηση, ενώ μάλιστα δεν περίμεναν ούτε καν τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης επιτροπής έρευνας. Επιπλέον, είναι απίθανο να εντοπίσει κανείς οποιαδήποτε ερμηνεία του διεθνούς δικαίου που να δικαιολογεί τη δράση των ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος Τραμπ μετά την ισχυρότατη πίεση μέρους των Δημοκρατικών- τους οποίους θα ζήλευε ο Μακάρθι- και των Ρεπουμπλικανών, αφενός πραγματοποίησε τη συγκεκριμένη επίθεση, αφετέρου επαναφέρει το ζήτημα της βίαιης αλλαγής καθεστώτος στη Συρία. Σε σχέση με την επίθεση που έλαβε ήδη χώρα, ο χειρισμός της Ρωσίας δείχνει να αποσκοπεί στην αποκλιμάκωση, παρά την ταπείνωση που υπέστη. Η Ρωσία δεν επιδιώκει σύγκρουση ούτε με τις ΗΠΑ, ούτε με τις συμμάχους τους- βλ. Τουρκία- για μια σειρά λόγων. Δεδομένης σε κάθε περίπτωση της ανισορροπίας στρατιωτικής και οικονομικής ισχύος με τις ΗΠΑ, προτιμά ένα συνδυασμό στοχευμένων στρατιωτικών κινήσεων και διεύρυνσης της πολιτικής της επιρροής.

Εάν όμως οι ΗΠΑ προωθήσουν την επιλογή της αλλαγής καθεστώτος είναι βέβαιο ότι η Ρωσία θα αναγκαστεί είτε να υποχωρήσει και σχεδόν να εξαφανιστεί από το διεθνές προσκήνιο, είτε να αντισταθεί δυναμικά, με αποτέλεσμα έναν κατακλυσμιαίο πόλεμο.

Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ο πρόεδρος Τραμπ προχώρησε στην επίθεση κατά της Συρίας για εσωτερικούς λόγους, αλλά και επειδή θέλει να στείλει στις ανταγωνιστικές χώρες το μήνυμα του ηγέτη που είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει με αιφνιδιαστικό και απρόβλεπτο τρόπο ακόμα και το στρατιωτικό οπλοστάσιο της χώρας του, θέτοντας τη διαπραγμάτευση για οποιοδήποτε ζήτημα στη βάση της ισορροπίας ισχύος. Ήδη άλλωστε έχει κλιμακώσει την ένταση με τη Β. Κορέα άρα και με την Κίνα, μιλώντας για μονομερή επίλυση του βορειοκορεατικού αλλά και -περίπου- για το τέλος της ώρας της διπλωματίας.

Το πρόβλημα με τον τρόπο που πολιτεύεται είναι τριπλό: πρώτον, ο αυτοεγκλωβισμός του στην κλιμάκωση. Δεύτερον, ότι ενίοτε η κλιμάκωση από τη μια πλευρά τυγχάνει απάντησης από την άλλη. Τρίτον, ότι η εικόνα ενός απρόβλεπτου ή και αναξιόπιστου ηγέτη των ΗΠΑ ενισχύει σε κάθε ανταγωνιστική δύναμη το φόβο, άρα την τάση για προληπτική δράση, για δημιουργία τετελεσμένων από την πλευρά των ανταγωνιστών των ΗΠΑ και για αντίρροπες συμμαχίες.

Οι ΗΠΑ παίζουν ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι. Ο σημερινός κόσμος δε μοιάζει καθόλου με αυτόν της πρώτης μετά- ψυχροπολεμικής περιόδου, όταν οι ΗΠΑ μπορούσαν να εκτοξεύουν ανενόχλητες τους πυραύλους τους ανά τον κόσμο. Κυρίως όμως, η παγκόσμια ιστορία διατρέχεται από το «νόμο» των ακούσιων συνεπειών. Οι αρχικές προθέσεις σε μια αντιπαράθεση συχνά μας προϊδεάζουν πολύ λίγο ως προς την τελική κλιμάκωση.

Δημοφιλή