Οι παραδοσιακά τεταμένες σχέσεις Σερβίας - Κοσόβου δοκιμάζονται εκ νέου αυτή την περίοδο. Η αφορμή δόθηκε από την πρωτοβουλία του Προέδρου του Κοσόβου, Χασίμ Θάτσι, να καταθέσει στις 7 Μαρτίου 2017 τροπολογία για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου που ρυθμίζει τις αρμοδιότητες της Δύναμης Ασφαλείας του Κοσόβου (Kosovo Security Force), με στόχο τη μετατροπή της σε τακτικό στρατό (Kosovo Armed Forces).
Η δημιουργία εθνικού στρατού αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανεξάρτητου κράτους. Ωστόσο, η κρατική υπόσταση του Κοσόβου δεν έχει αναγνωριστεί καθολικά από όλα τα μέλη της διεθνούς κοινότητας. Το Κόσοβο έχει αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος από 111 μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (επί συνόλου 193 κρατών), από 24 από τα 28 μέλη του ΝΑΤΟ (εξαιρουμένων των Ελλάδα, Ισπανία, Ρουμανία και Σλοβακία) και 23 από τα 28 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εξαιρουμένων των τεσσάρων προαναφερθέντων κρατών και της Κύπρου). Από την άλλη μεριά, η Ρωσία, η Κίνα και η Σερβία ηγούνται της ομάδας των κρατών που εναντιώνονται σθεναρά στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας και της κρατικής κυριαρχίας του Κοσόβου.
Τα τελευταία χρόνια διαδοχικές κυβερνήσεις του Κοσόβου έχουν επιχειρήσει να θέσουν ζήτημα ίδρυσης εθνικού στρατού. Οι προσπάθειες αυτές, ωστόσο, έπεσαν στο κενό, αφενός, εξαιτίας των περιορισμών που θέτει το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο και, αφετέρου, εξαιτίας της έντονης αντίθεσης της σερβικής μειονότητας. Μολονότι το όνομα και ο σκοπός της Δύναμης Ασφαλείας του Κοσόβου περιγράφονται και ρυθμίζονται από το Σύνταγμα του Κοσόβου, το πλαίσιο λειτουργίας της Δύναμης αυτής (ζητήματα όπως οι αρμοδιότητες, ο εξοπλισμός και η στελέχωσή της) καθορίζεται από την ισχύουσα νομοθεσία. Ενώ οποιαδήποτε αλλαγή στο όνομα ή το ρόλο της Δύναμης προϋποθέτει συνταγματική αναθεώρηση - η οποία απαιτεί διπλή ενισχυμένη πλειοψηφία δύο τρίτων, δηλαδή τόσο επί του συνόλου των βουλευτών του Κοσόβου, όσο και επί του συνόλου των βουλευτών που εκπροσωπούν εθνικές μειονότητες - μια πιθανή αλλαγή των περιοριστικών ρυθμίσεων που αφορούν στη Δύναμη μπορεί να πραγματοποιηθεί με απλή πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.
Με δεδομένο ότι οι Σέρβοι του Κοσόβου κατέχουν σταθερά τις μισές τουλάχιστον έδρες που καταλαμβάνουν εκπρόσωποι εθνικών μειονοτήτων στο Κοινοβούλιο, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το δεύτερο σκέλος της ενισχυμένης πλειοψηφίας που είναι απαραίτητο για μια συνταγματική αναθεώρηση δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί. Η πληθώρα των εκκρεμών προβλημάτων μεταξύ Αλβανών και Σέρβων εντός του Κοσόβου, αλλά και μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, καθιστούν βέβαιη την αντίθεση των Σέρβων βουλευτών του Κοσόβου στη μετατροπή της Δύναμης Ασφαλείας σε τακτικό εθνικό στρατό.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πρωτοβουλία του Πρόεδρου Θάτσι να καταθέσει στο Κοινοβούλιο τροπολογία για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου που ρυθμίζει τις αρμοδιότητες της Δύναμης Ασφαλείας του Κοσόβου αποτέλεσε ουσιαστικά μια προσπάθεια παράκαμψης των Σέρβων βουλευτών με στόχο να κατευνάσει τις πιέσεις που δέχεται εσωτερικά η κυβέρνησή του. Με άλλα λόγια, ο Θάτσι επιχείρησε να μετατρέψει de facto τη Δύναμη Ασφαλείας του Κοσόβου σε τακτικό στρατό (με ρυθμίσεις που αφορούσαν τον εξοπλισμό, τη σύνθεση και τις αρμοδιότητες της Δύναμης) χωρίς ταυτόχρονα να μεταβάλλεται η ονομασία και η αποστολή της δύναμης αυτής.
Όμως, ο Πρόεδρος Θάτσι δεν υπολόγισε σωστά την άμεση αντίδραση του ΝΑΤΟ. Ο Γενς Στόλτενμπεργκ, Γενικός Γραμματερέας της Ατλαντικής Συμμαχίας, χαρακτήρισε την πρωτοβουλία του Θάτσι ως μια μονομερή ενέργεια, σημειώνοντας παράλληλα ότι οποιαδήποτε μεταρρύθμιση του ρόλου της Δύναμης Ασφαλείας του Κοσόβου θα πρέπει να γίνει μέσω συνταγματικής αναθεώρησης και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη των Σέρβων του Κοσόβου. Σε διαφορετική περίπτωση, ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ απείλησε, εμμέσως πλην σαφώς, ότι η Συμμαχία θα αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στο Κόσοβο, διακόπτοντας πιθανότατα την παροχή τεχνογνωσίας και υλικοτεχνικής βοήθειας.
Η άμεση αντίδραση του ΝΑΤΟ προκάλεσε την απογοήτευση της αλβανικής κοινής γνώμης στο Κόσοβο. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση και η αλβανική κοινωνία του Κοσόβου ήρθαν αντιμέτωπες με μια αναπόδραστη πραγματικότητα: η μόνη ρεαλιστική επιλογή για την ίδρυση εθνικού τακτικού στρατού και για την υλοποίηση άλλων αντίστοιχων μεταρρυθμίσεων που απαιτούν συνταγματική αναθεώρηση προσφέρεται μέσω της εντατικοποίησης των διαβουλεύσεων με τους Σέρβους του Κοσόβου και με τη Σερβία, με αντικείμενο την πλήρη και ουσιαστική εξομάλυνση των εκατέρωθεν σχέσεών τους.
Το κείμενο βασίζεσαι σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Kosovo Foundation for Open Society στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος “Building Knowledge of New Statehood in Southeast Europe: Understanding Kosovo's Domestic and International Policy Considerations", τα αποτελέσματα του οποίου θα δημοσιευθούν σύντομα.